In het project Koeien & Kansen wordt gestreefd naar een zo efficiënt mogelijke stikstof- en fosfaatkringloop en sinds twee jaar ook aan het thema ‘gasvormige emissies’. Binnen laatstgenoemde thema wordt verkend welke maatregelen melkveehouders kunnen treffen om de broeikasgas- en ammoniakemissie fors te verminderen. Uit een eerste jaar van experimenteren blijkt dat dit nog niet zo eenvoudig is

Goselink, R.M.A.

Sebek, L.B.

NARCIS 

Broeikasgassen melkveehouderij : op zoek naar het stuur

Wageningen Yield 

O N D E R ZO E K  &  B E L E I D
a
c
h
te
rg
ro
n
d
V-focus  augustus  201234
O N D E R ZO E K  &  B E L E I D
a
c
h
te
rg
ro
n
d
V-focus  augustus  2012 35
Tabel 1 
Reductie lachgas t.o.v. NL 1990
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
1995
Pr
oc
en
te
n
0
-10
-20
-30
Pr
oc
en
te
n
NL gemiddeld
K&K gemiddeld
NL gemiddeld
K&K gemiddeld
1999 2005 2009 1995 1999 2005 2009
Reductie methaan t.o.v. NL 1990
te verwachten nationale melkproductie zal in 
2020 in Nederland circa 3,2 kg ammoniak per 
1.000 kg meetmelk geproduceerd mogen worden. 
Gemiddeld zaten de Koeien & Kansen-deelne-
mers in 2009 op 3,5 kg ammoniak per 1.000 kg 
meetmelk, ongeveer 20 procent lager dan het 
Nederlandse gemiddelde van 4,3 kg ammoniak per 
1.000 kg meetmelk in 2009. Voor Koeien & Kan-
sen betekent het halen van 3,2 kg ammoniak per 
1.000 kg meetmelk gemiddeld een reductie van 
10 procent.
Resultaat 2011
Afhankelijk van hun specifieke bedrijfssituatie heeft 
elke veehouder een aantal maatregelen gekozen om 
de methaan- en/of ammoniakemissie te verminderen, 
zonder daarbij te hoeven inleveren op andere doel-
stellingen, zoals lachgas of het fosfaatoverschot.  
In tabel 1 is een overzicht weergegeven van verschil-
lende maatregelen genomen door veehouders van 
Koeien & Kansen.
Nu alle bedrijfsgegevens zijn doorgerekend, blijken 
de maatregelen niet overal succesvol te hebben uit-
gepakt. Het vasthouden van de lachgasresultaten is 
gelukt: gemiddeld was de emissie in 2011 nog iets 
lager met 59 procent reductie ten opzichte van 
2009, onder andere dankzij een lager kunstmest-
gebruik. De resultaten voor ammoniak en methaan 
vielen daarbij wat tegen. In beide gevallen was het 
gemiddelde niveau in 2011 ondanks de afgesproken 
maatregelen hetzelfde als in 2009. Sommige indivi-
duele bedrijven hebben echter wél een aanzienlijke 
reductie behaald, terwijl andere bedrijven zijn geste-
gen in hun emissies. De oorzaak voor deze ver-
schillen blijkt te liggen in specifieke bedrijfsomstan-
digheden.Zo bleek het aanpassen van het rantsoen 
met een verhoging van het aandeel snijmaïs (zet-
meelrijk) om de methaanemissie te verminderen en 
de eiwitbenutting te verbeteren (minder ammoniak) 
niet overal goed uitvoerbaar te zijn, simpelweg door-
dat door de gunstige omstandigheden in 2011 een 
grotere hoeveelheid gras is geoogst dat het aandeel 
maïs in het rantsoen verdringt. Daarnaast geeft het 
verbeteren van de graskwaliteit op de korte termijn 
geen groot effect in de geoogste graskuilen.
Sommige ondernemers zijn effectief in het sturen 
op veemanagement; anderen hebben daar meer 
moeite mee. Zo efficiënt mogelijk produceren (een 
hoge voerefficiëntie, levensproductie) is een belang-
rijke bepaler voor emissiereductie en kan daarnaast 
ook economisch aantrekkelijk zijn. Het vergt echter 
vakmanschap en is gevoelig voor invloeden van 
buiten, zoals de weersomstandigheden die de 
ruwvoerkwaliteit beïnvloeden en dierziekten die 
de efficiëntie drukken.
Het verlagen van het aandeel jongvee in de veestapel 
ten opzichte van het producerende melkveekoppel 
levert ook een emissiereductie op. Ongeveer zes 
stuks jongvee per tien melkkoeien moet voldoende 
kunnen zijn. Een verdere verlaging blijkt niet  
wenselijk in verband met het benutten van selectie-
mogelijkheden in de veestapel; inefficiënte koeien 
moeten wel op tijd vervangen kunnen worden.
Ook de veevoederindustrie kan haar steentje bij- 
dragen aan de vermindering van de nationale 
methaanemissie uit de (melk)veehouderij. Zo 
hebben enkele veevoerleveranciers hun Koeien & 
Kansen-veehouders ondersteund in het sturen op 
een grondstofsamenstelling van krachtvoer met een 
lagere methaanemissie. Zonder extra kosten blijkt 
men circa 5 procent reductie goed te kunnen 
behalen. Een hogere reductie wordt lastiger van-
wege de beschikbaarheid (= prijs) van grondstoffen.
Ten slotte is een belangrijk resultaat dat de groep 
betrokken melkveehouders aangeeft dat het nog  
ontbreekt aan goede managementinformatie om  
de gasvormige emissie te monitoren. Als de brede 
praktijk hiermee uit de voeten moet kunnen, is 
goede sturingsinformatie van groot belang. Voor 
ammoniakemissie is deze informatie via BEA 
beschikbaar, maar voor broeikasgasemissies ont-
breekt dat nog. Er zal het komende jaar extra aan-
dacht worden besteed aan het invullen van die vraag, 
om melkveehouders ook op dit thema een goed 
‘stuur’ te geven.
Roselinde Goselink en Léon Šebek
WUR Livestock Research 
Broeikasgassen melkveehouderij:  op zoek naar het stuur
In het project Koeien & Kansen wordt gestreefd naar een zo efficiënt mogelijke stikstof- en fosfaatkringloop 
en sinds twee jaar ook aan het thema ‘gasvormige emissies’. Binnen laatstgenoemde thema wordt verkend 
welke maatregelen melkveehouders kunnen treffen om de broeikasgas- en ammoniakemissie fors te 
verminderen. Uit een eerste jaar van experimenteren blijkt dat dit nog niet zo eenvoudig is.
Voorbeelden van maatregelen en hun effect op de verschillende gasvormige emissies.
 Effect op methaan Effect op ammoniak Effect op lachgas
Rantsoen   
Krachtvoer met methaanarme samenstelling + 0 0
Rantsoenoptimalisatie / betere voerefficiëntie + + 0
Jongveerantsoen optimaliseren + 0 0
Zetmeelrijke producten: snijmaïs, maïskolvensilage + + 0
Eiwitrijke producten: bierbostel, soja + – 0
Teelt en bemesting   
Efficiënt bemesten voor optimale ruwvoerkwaliteit + – 0
Graslandvernieuwing voor betere kwaliteit + 0 0
Verlaging kunstmestaanvoer 0 ++ ++
Veemanagement   
Meer aandacht voor vruchtbaarheid + + +
Meer aandacht voor diergezondheid + + +
Minder jongvee aanhouden ++ ++ +
Hogere levensproductie per koe + + +
H et project Koeien en Kansen, waaraan zestien veehouders met hun adviseurs deelnemen, heeft de opdracht om de moge-
lijkheden en consequenties van 
beleidsopties voor 2020 in beeld te brengen.  
Om zich voor te bereiden op de toekomst is deze 
informatie nodig voor zowel de overheid (welke 
beleidsopties zijn reëel?) als de sector (hoe kun-
nen we economisch duurzaam produceren?). 
Om deze vragen te kunnen beantwoorden, heeft 
Koeien & Kansen zich tot doel gesteld in 2014  
de overheidsdoelstelling voor 2020 te bereiken: 
voor methaan en lachgas samen 30 procent emis-
siereductie ten opzichte van het gemiddelde 
melkveebedrijf op zand, veen of klei in 1990.  
Bij de eerste calculaties bleek dat die 30 procent 
voor alleen lachgas in 2009 al ruim gehaald was 
(zie figuur 1); de emissiereductie was toen al  
58 procent door het actief sturen op een efficiënte 
stikstofkringloop. Ook het gemiddelde Neder-
landse melkveebedrijf voldeed in 2009 al aan de 
30 procent- doelstelling voor lachgas, met 
gemiddeld 37 procent lachgasreductie in 2009 
ten opzichte van 1990. Dit wordt toegeschreven 
aan het landelijke milieubeleid in de jaren tussen 
1990 en 2009.
Voor methaan is echter minder veranderd sinds 
1990. Het gemiddelde Nederlandse melkveebedrijf 
behaalde in 2009 zo’n 6 à 7 procent emissiereductie, 
met name door de stijging van de melkproductie 
per koe (emissies worden onderling vergeleken op 
basis van kg uitstoot per kg melk). De gemiddelde 
reductie binnen het project Koeien & Kansen bleek 
circa 12 procent ten opzichte van de norm. Ook als 
lachgas en methaan opgeteld worden om samen de 
broeikasgasreductie van 30 procent te halen, zal de 
methaanemissie nog altijd ongeveer 20 procent ten 
opzichte van 1990 gereduceerd moeten worden; voor 
de projectdeelnemers betekent dat nog 10 procent 
extra reductie ten opzichte van hun methaan-emissie 
in 2009. In het geval van ammoniak geldt een 
andere normstelling: uitgaande van het emissie-
plafond uit de Europese wet- en regelgeving en de In de komende jaren gaan de veehouders 
in Koeien & Kansen door met het toetsen 
van de toepassing van verschillende maat-
regelen onder praktijkomstandigheden. 
Tegelijkertijd wordt binnen Wageningen UR 
in het project Emissiearm Veevoer funda-
menteel onderzoek gedaan naar rantsoenen 
die methaanemissie kunnen verminderen, 
en in het project Proeftuin Natura 2000 
Overijssel specifiek naar methoden ter 
reductie van ammoniak. Om het effect van 
een specifieke maatregel beter vooraf te 
kunnen inschatten, worden al deze resul-
taten gebruikt om een modelbedrijf te 
simuleren. Hiermee wordt voor individuele 
veehouders inzichtelijk welke maatregelen 
op hun bedrijf passen, wat de extra kosten 
en extra opbrengsten zijn en welk effect 
ermee bereikt zou worden voor de reductie 
van gasvormige emissies om samen de 
melkveehouderij duurzaam én uniek te 
houden.
Op naar  2014
Figuur 1 
Reductie broeikasgassen van het gemiddelde Nederlandse melkveebedrijf sinds 1990 (oranje) voor lachgas (1a) en methaan (1b) en de  
gemiddelde reductie op de Koeien & Kansen-bedrijven anno 2009 (blauw).


In het project Koeien &amp; Kansen wordt gestreefd naar een zo efficiënt mogelijke stikstof- en fosfaatkringloop en sinds twee jaar ook aan het thema ‘gasvormige emissies’. Binnen laatstgenoemde thema wordt verkend welke maatregelen melkveehouders kunnen treffen om de broeikasgas- en ammoniakemissie fors te verminderen. Uit een eerste jaar van experimenteren blijkt dat dit nog niet zo eenvoudig is

Broeikasgassen melkveehouderij : op zoek naar het stuur

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available