Amelung, B.

Minnen, J.G., Van

Name not available

Effecten van klimaatverandering op recreatie en toerisme

Wageningen Yield 

96
ZE
VE
N
| Effecten van klimaatverandering in Nederland: 2012
Effecten van 
klimaatverandering op 
recreatie en toerisme
?? Omdat het weer een rol speelt bij de keuze van 
vakantiebestemmingen en activiteiten, is het 
aannemelijk dat recreatie en toerisme door de 
klimaatverandering zullen veranderen.
?? Door de (verdere) temperatuurstijging in Nederland 
wordt het zomerseizoen mogelijk langer en zullen 
voor- en najaar (langere) periodes kennen met 
aangenamer weer. 
?? Nederland zal hierdoor een aantrekkelijker land 
worden voor recreanten en (buitenlandse) toeristen. 
Omdat het aangenamer wordt om te zwemmen, te 
zonnen, te wandelen, te fietsen, te varen en te vissen, 
zal de vraag naar recreatiemogelijkheden mogelijk 
toenemen, evenals de druk op recreatiegebieden. 
?? Deze gevolgen van de klimaatverandering bieden dus 
(economische) kansen voor de Nederlandse recreatie- 
en toerismesector. 
?? Tegelijkertijd brengt de klimaatverandering voor deze 
sector ook bedreigingen met zich mee, zoals een 
slechtere waterkwaliteit door hogere 
watertemperaturen (toenemende vervuiling, 
ziekmakende micro-organismen), gewijzigd waterpeil, 
en neerslag en droogte. 
?? Afnemende winterkou maakt dat de kans op schaatsijs 
en bijvoorbeeld een Elfstedentocht op den duur 
afneemt.
7.1  Inleiding
Weer en klimaat hebben een invloed op recreatie en 
toerisme (Amelung et al. 2007; De Jonge 2008). Zij 
bepalen vaak wanneer en waarheen wij gaan. In dit 
hoofdstuk gaan we nader in op de invloed van 
klimaatveranderingen op recreatie en toerisme. 
Recreatie en toerisme worden vaak genoemd als een 
sector die in Nederland kan profiteren van de 
klimaatverandering (bijvoorbeeld De Jonge 2008; 
Nicholls & Amelung 2008). Nu al zien we dat een warme 
zomer een positief effect heeft op het aantal boekingen 
voor vakanties in eigen land voor de daaropvolgende 
zomer (Giles & Perry 1998). 
Nederland (en de landen om ons heen) kan zich door de 
klimaatverandering naar verwachting in een toenemende 
toeristische belangstelling verheugen. Ons land wordt 
waarschijnlijk warmer en daarmee aantrekkelijker voor 
vakanties en buitenactiviteiten, terwijl de 
verblijfscondities in Zuid-Europa kunnen verslechteren 
doordat het er nog warmer en nog droger wordt 
(Amelung et al. 2007; PBL 2009; Perch-Nielsen et al. 
2010). In eerste instantie gaat het dan om Nederlanders 
die vaker de vakanties in eigen land doorbrengen en er 
dagjes op uit trekken. Daarnaast zullen wellicht ook 
buitenlanders ons land vaker bezoeken, al zal het 
Nederlandse weer wisselvallig blijven. In dit opzicht biedt 
klimaatverandering duidelijk economische kansen. 
Nadelen zijn er echter ook, bijvoorbeeld in de vorm van 
frequenter en heftiger regenbuien. Klimaatverandering 
97Effecten van klimaatverandering op recreatie en toerisme | 
ZE
VE
N
kan verder de beleving van de omgeving beïnvloeden, 
doordat het landschap (bijvoorbeeld minder sneeuw) en 
de leefomgeving (bijvoorbeeld verslechtering kwaliteit 
zwemwater) veranderen (De Jonge 2008). 
Overigens worden toerisme en recreatie niet alleen 
bepaald door het weer en de klimaatomstandigheden. 
Het zijn ook sociale, ruimtelijke en economische factoren 
die bepalen of een bestemming aantrekkelijk is voor 
toeristen; bijvoorbeeld het relatieve prijsniveau en de 
inrichting van de kustregio’s en de steden. Zo komen 
toeristen uit andere delen van de wereld vooral naar 
Nederland vanwege de historische steden (De Jonge 
2008). Bovendien zijn niet alle vormen van recreatie en 
toerisme even afhankelijk van weer en klimaat, of 
gevoelig voor klimaatverandering. Strandtoerisme 
bijvoorbeeld is hiervoor erg gevoelig (Moreno et al. 
2008). De invloed van klimaatverandering kan daarom 
sterk uiteenlopen binnen de toeristisch-recreatieve 
sector.
7.2  De invloed van een ander klimaat
Een maat die aangeeft hoe aantrekkelijk een gebied is 
voor toerisme in relatie tot weer en klimaat is de ‘Tourism 
Climatic Index’ (TCI) (Mieczkowski 1985; Amelund & Viner 
2006). Deze TCI is van toepassing op sightseeing en 
vergelijkbare lichte buitenactiviteiten. De index is 
opgebouwd uit onder meer temperatuur, lucht-
vochtigheid, zon, regen en wind. Een score boven 70 is 
zeer goed, boven 90 ideaal. Verschillende studies 
(bijvoorbeeld Amelung & Viner 2006; Amelung et al. 
2007) hebben de TCI gebruikt om in kaart te brengen wat 
de effecten zijn van klimaatverandering op de 
aantrekkelijkheid van toeristische bestemmingen. 
Nicholls en Amelung (2008) doen dat specifiek voor 
Noordwest-Europa, waaronder Nederland. 
Meer periodes met goede omstandigheden in de 
zomer, mindere omstandigheden in de winter
In veel delen van Europa zijn de omstandigheden voor 
toerisme traditioneel het best rond de zomer. Dit geldt 
bijvoorbeeld voor het Middellandse Zeegebied, al komen 
hier ’s zomers ook regelmatig hittegolven voor en 
bosbranden, en treedt er waterschaarste op. Ook 
Nederland kent de beste omstandigheden in de zomer. In 
de afgelopen vijftig jaar is de zomerperiode langer 
geworden en is de kans op een langere aaneengesloten 
zomerperiode met goede omstandigheden (TCI>=70) 
toegenomen (figuur 7.1). TCI-analyses geven aan dat er 
Figuur 7.1
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020
0
2
4
6
8
10
12
Aantal perioden per jaar met vijf opeenvolgende goede dagen
Waarneming
Trend
Onzekerheid trend
Goede dagen zijn dagen met een
Tourist Climate Index van 70 of hoger
Aantal perioden met mooi weer in De Bilt
Periodes met goede toeristische omstandigheden (TCI >= 70) nemen toe tussen 1950 en 2010. 
Intensiteit van recreatie en toerisme kan in Nederland toenemen.
98 | Effecten van klimaatverandering in Nederland: 2012
ZE
VE
N
Figuur 7.2
jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
Kans
1970
2080
Kans op aantrekkelijk weer
Bron: Amelung (2008)
Het toerismeseizoen in Nederland wordt mogelijk langer. Aantrekkelijk weer is uitgedrukt als de gemiddelde kans op een voor 
zomerrecreatie geschikt weertype (Besancenot 1989) per dag van het jaar. De situatie voor 2080 is gebaseerd op het HadCM3-model en 
het A1F-klimaatscenario.
Figuur 7.3
jan feb mar apr mei jun jul aug sep okt nov dec
0
20
40
60
80
100
Tourist Climate Index (TCI)
1970
2020
2050
2080
Balearen
Klimaatomstandigheden voor toerisme
jan feb mar apr mei jun jul aug sep okt nov dec
0
20
40
60
80
100
Tourist Climate Index (TCI)
De Bilt
Bron: Amelung (2006)
99Effecten van klimaatverandering op recreatie en toerisme | 
ZE
VE
N
aanzienlijke verschillen zijn tussen regio’s in Nederland. 
Alleen het zuidwesten (Zeeland) had in de jaren zeventig 
van de vorige eeuw gemiddeld drie maanden met goed 
weer voor recreatie en toerisme. De rest van Nederland 
bleef steken op één tot twee maanden.
De waargenomen trend naar een langer en beter 
zomerseizoen zal zich onder invloed van de toekomstige 
klimaatverandering mogelijk verder voortzetten (zie 
figuur 7.2 en 7.3). Voornamelijk de frequentie van warm, 
zonnig weer (strandweer) kan toenemen. Ook in het 
voor- en najaar neemt de kans toe op weertypen die 
gunstig zijn voor zomerrecreatie. Hierdoor gaan niet 
alleen de maanden juli en augustus tot het 
(klimatologische) hoogseizoen behoren. In een scenario 
van snelle klimaatverandering neemt het aantal goede 
maanden in Nederland snel toe: naar drie tot vier 
maanden rond de jaren twintig van de eenentwintigste 
eeuw, vier tot vijf maanden rond de jaren vijftig, en vijf 
tot zes maanden rond de jaren tachtig (Nicholls & 
Amelung 2008). Omdat het seizoen mogelijk langer 
wordt, is ook kans op verschuivingseffecten groter, dat 
wil zeggen dat activiteiten ook op andere tijden in het 
seizoen worden ondernomen. Toch is het niet te 
verwachten dat Nederland juist vanwege de 
klimaatverandering zich tot zelfstandige trekpleister zal 
ontwikkelen voor buitenlandse toeristen, want de zomers 
blijven wisselvallig. Het is dan ook moeilijk in te schatten 
wat het gunstiger zomerseizoen voor effect zal hebben 
op het aantal langere vakanties dat buitenlandse 
7.1 Klimaat en Elfstedentocht
De Elfstedentocht is inmiddels vijftien keer gereden, voor het laatst op 4 januari 1997 en in februari 2012 bijna. 
De stijgende temperaturen maken dat de kans op een dergelijke tocht in de afgelopen eeuw is afgenomen. De 
kans op een Elfstedentocht is gedaald van 20 procent rond 1900 en 27 procent rond 1950 naar 5,5 procent rond 
2010. Dit betekent dat een Elfstedentocht op dit moment gemiddeld eens in de achttien jaar georganiseerd kan 
worden, tegenover eens in de vier tot vijf jaar gedurende de eerste helft van de twintigste eeuw (Visser & 
Petersen 2008a) (zie figuur 7.4).
Op basis van de KNMI’06-scenario’s blijkt dat de kans op periodes met extreme koude in de eenentwintigste 
eeuw verder zal dalen. Toch blijft ons klimaat zeer variabel (Brandsma 2001). Uitschieters naar beneden, met 
een koudegolf of een heuse ijswinter en dus een Elfstedentocht, zullen hierdoor nog altijd mogelijk blijven. De 
koude periode in februari 2012 is daar een mooi voorbeeld van. 
Op basis van de KNMI’06-scenario’s is berekend dat de kans op een Elfstedentocht rond het jaar 2050 zal liggen 
tussen 5,6 procent (bijna onveranderd) in het G-scenario en 0,6 procent in het W+-scenario. Omgerekend naar 
terugkeertijden is dat tussen respectievelijk eens per achttien jaar en eens per 183 jaar (Visser & Petersen 
2008b; CBS et al. 2011). Overigens is de onzekerheid in deze projecties groot, omdat er naast het klimaat ook 
veel andere factoren meespelen.
Figuur 7.4
1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
Kans
Trend
Onzekerheid
Kans op Elfstedentocht
Eens per 5 jaar
Eens per 4 jaar
Eens per 11 jaar
Bron: CBS et al. (2008)
100 | Effecten van klimaatverandering in Nederland: 2012
ZE
VE
N
toeristen in Nederland doorbrengen. Wel zullen de 
verbetering en de verlenging van het zomerseizoen de 
buitenrecreatie – bijvoorbeeld zwemmen, zonnen, fietsen 
en watersport – verder kunnen stimuleren en zullen 
Nederlanders naar verwachting vaker de vakantie in 
eigen land doorbrengen.
Ook verschillen vormen van toerisme en recreatie in hun 
gevoeligheid voor klimaatverandering (De Jonge 2008). Er 
is echter weinig bekend over de eisen die de verschillende 
typen activiteiten aan het weer stellen, laat staan over de 
implicaties van de klimaatverandering voor die 
activiteiten. Sommige recreatievormen, zoals wandelen, 
lijken vrij ongevoelig voor klimaatverandering omdat 
deze worden beoefend bij uiteenlopende 
weersomstandigheden. Andere recreatievormen, zoals 
veel soorten watersport en zonnebaden, kunnen 
profiteren van de stijgende temperaturen (zie tabel 7.1). 
Wel kunnen toenemende neerslag (in KNMI’06 G- en 
W-scenario’s), meer hevige regenbuien (in alle scenario’s) 
en verslechterende watercondities (bijvoorbeeld minder 
zicht in en teruglopende kwaliteit van het water door 
sterke algengroei) een mogelijke toename van deze 
recreatievormen afremmen (De Jonge 2008). 
Eén van de recreatie-activiteiten die in Nederland (en 
daarbuiten) mogelijk zal gaan leiden onder de 
klimaatverandering, is het schaatsen op natuurijs en 
andere vormen winterrecreatie. Stijgende temperaturen 
doen het aantal dagen met vorst en sneeuw dalen en 
periodes met ijsdiktes van 15 centimeter zullen afnemen. 
Zulke ijsdiktes zijn nodig om bijvoorbeeld de Friese 
Elfstedentocht te kunnen organiseren (CBS et al. 2008). 
Dit effect is nu al waar te nemen (zie tekstkader 7.1).
De trend dat het zomerklimaat op 
vakantiebestemmingen in de mediterrane landen 
mogelijk onaantrekkelijker wordt, kan de positieve 
ontwikkeling van het toerisme in Nederland versnellen 
(Perch-Nielsen et al. 2010). Figuur 7.3 laat zien hoe de 
aantrekkelijkheid van de Balearen in het hoogseizoen 
terugloopt.
7.3  Onzekerheden rond de eﬀecten  
 van klimaatverandering op   
 toerisme en recreatie vooral  
 bepaald door kennisleemtes
Het onderzoek naar de samenhang tussen weer en 
klimaat enerzijds en toerisme en recreatie anderzijds is 
nog relatief jong en minder ver ontwikkeld dan voor veel 
andere economische sectoren zoals de landbouw (Ceron 
& Scott 2007). Mede daardoor is er nog sprake van 
aanzienlijke kennisleemtes en onwetendheid. Zo is nog 
weinig bekend over hoe mensen klimaat en 
klimaatverandering ervaren, en wat dit betekent voor het 
toeristische gedrag. Ook weten we, afgezien van wat 
algemene kennis, nog weinig over de specifieke eisen die 
de verschillende recreatievormen aan het weer stellen. Zo 
is bijvoorbeeld bekend dat fietsers goed uit de voeten 
kunnen bij uiteenlopende temperaturen, terwijl de 
meeste mensen pas buiten gaan zwemmen en zonnen als 
de temperatuur boven een bepaald minimum uitkomt. 
Een van de relevante kennisvragen gaat dan ook over de 
wisselwerking tussen weer/klimaat en recreatie/
toerisme, zowel in het verleden als in het heden. 
Verder is onzeker, en ook moeilijk vast te stellen, wat het 
belang is van klimaatverandering in het grotere geheel 
van economische, technologische, demografische en 
culturele invloeden op de toeristische sector. Zo heeft 
klimaatverandering waarschijnlijk een positief effect op 
de keuze van binnenlandse en buitenlandse toeristen 
voor Nederland als vakantiebestemming, maar dit effect 
is moeilijk te kwantificeren. Daarbij spelen ook allerlei 
sociaaleconomische ontwikkelingen in brede zin een rol. 
Hierbij gaat het zowel om kennisleemtes/onwetendheid 
als om scenario-onzekerheid (zie hoofdstuk 2). 
Scenario-onzekerheid speelt ook aan de klimaatkant als 
het gaat om de effecten van klimaatverandering op de 
sector toerisme en recreatie. Uit alle klimaatscenario’s 
blijkt dat de temperaturen ‘s zomers hoger zullen zijn, 
Tabel 7.1
Geschikte klimaatcondities voor watersportrecreatie
Motorboten Waterskiën Zeilen Vissen Zwemmen & 
zonnen
Luchttemperatuur (oC) 15 tot 35 18 tot 35 10 tot 35 15 tot 35 15 tot 30
Watertemperatuur (oC) 2 tot 20 10 tot 20 10 tot 20 < 20 15 tot 20
Neerslag Geen Geen Geen Geen Geen
Wind (km/uur) < 50 < 15 15 tot 50 < 15 < 15
Bron: IIDD, 1999
101Effecten van klimaatverandering op recreatie en toerisme | 
ZE
VE
N
wat kansen lijkt te bieden voor de sector. Waarin de 
scenario’s echter verschillen, is de richting (meer of net 
minder) en de grootte waarin de zomerneerslag in 
Nederland zal veranderen. En de verwachte toename in 
extreme neerslag kan de mogelijkheden voor toerisme en 
recreatie juist tegenwerken.


Effecten van klimaatverandering op recreatie en toerisme

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS