De investeringspot voor Kust en zee is gebruikt voor kennisontwikkeling op het gebied van ecologie, productie, klimaat, kustverdediging en governance. Met als concrete resultaten onder meer kennis voor een nieuwe toekomst voor de mosselvisserij, beschermde gebieden in zee, beplanting van dijken, sponzenkweek en een tongkwekerij in Zeeland

Lindeboom, H.J.

Wageningen Yield 

8 8
‘Met beleid reguleer je geen ecosystemen  maar mensen’
Kust en zee
Een rode draad in het uiteenlopende onderzoek 
is de combinatie mens en het mariene milieu. 
‘We leven in het antropoceen – wij als mensen 
bepalen hoe de zee er in de toekomst uit gaat 
zien. Dus moet je systemen begrijpen, kennis 
beschikbaar maken en zorgen dat beleids-
makers het goed kunnen gebruiken’, legt Han 
Lindeboom van IMARES Wageningen UR de 
kern van het werk uit. 
In totaal werd de afgelopen periode voor 
20 miljoen aan onderzoeksgeld binnengehaald, 
vijf keer meer dan de eigen investeringen. 
Daaronder veel overheidsgeld, onder meer via 
NWO, en een kleiner deel uit het bedrijfsleven. 
‘Vissers willen en kunnen niet meebetalen
aan onderzoek naar natuurgebieden in de 
Noordzee. Ons onderzoek staat ook wat verder 
af van toepassing.’ De kennis vindt vooral zijn 
weg naar ministeries. Ook zijn ideeën aangele-
verd voor de Kaderrichtlijn Mariene Strategie 
(KRM) waar de EU nu aan werkt.
De onderzoekers draaien daar volop in mee in 
het NWO-programma Zee en Kust Onderzoek in 
de Waddenzee en Noordzee, waar ze zelf van 
aan de basis stonden. Een flink deel van het 
De investeringspot voor Kust en zee is gebruikt voor kennisontwikkeling op het 
gebied van ecologie, productie, klimaat, kustverdediging en governance. Met als 
concrete resultaten onder meer kennis voor een nieuwe toekomst voor de mossel-
visserij, beschermde gebieden in zee, beplanting van dijken, sponzenkweek en 
een tongkwekerij in Zeeland.
onderzoek loopt nog, vertelt Lindeboom, maar 
op het gebied van mosselen, vogels, biodiver-
siteit, klimaatbestendige dijken en geluid op de 
Noordzee is bijvoorbeeld al nieuwe kennis voor 
beleid ontwikkeld. Een vogelradar kan bijvoor-
beeld helpen zorgen voor wijzer beheer van de 
Waddenzee. Met een videocamera met speciale 
software worden nu 7 dagen per week, 24 uur 
per dag, foeragerende vogels gevolgd op het 
wad. De vlieg- en foerageergegevens worden 
verwerkt in een model dat voor de gehele 
Waddenzee kan voorspellen waar en wanneer 
de vogels er verblijven.
Wageningen boog zich de afgelopen jaren ook 
over milieuvriendelijker dijken, over waterkerin-
gen die meebewegen met de natuur, en de 
betekenis van dijken voor mensen en het land-
schap. Lindeboom: ‘Er is een alternatief nodig 
voor steeds hogere en stevigere dijken. Onze 
biologen en ecologen hebben in kaart gebracht 
wat er op en rond een dijk aan planten en die-
ren zou moeten leven om de dijkfunctie gebruik 
te kunnen laten maken van natuurlijke proces-
sen. Als het gaat over ecologische dijken, 
wordt daardoor nu naar Wageningen gekeken.’ 
Alterra Wageningen UR en IMARES tekenden 
ook een samenwerkingsovereenkomst
met Deltares, dat zo opdrachtgevers kan
verzekeren van een geïntegreerd antwoord
op vraagstukken rond kust en zee, stroom- 
gebieden en grondwater, deltagebieden, 
leefomgeving en landinrichting.
Verder loopt er bijvoorbeeld onderzoek naar 
het gebruik van zeekaarten, om te kijken
hoe beleidsmakers wetenschap gebruiken.
‘De schaal waarop je zaken als mijnbouw, 
beschermde gebieden of windmolens op zo’n 
kaart intekent beïnvloedt hoe mensen dat
beleven. Dit onderzoek helpt daarom de discus-
sie over het gebruik van de zee vooruit. Wat 
doe je bijvoorbeeld met de mijnbouwinstallaties 
die straks als al het gas is gewonnen overbodig 
worden. Sleep je ze weg of laat je ze staan als 
kunstmatige riffen?’
Door de onderzoeksinspanningen is de kennis 
over ecosystemen en governance naar elkaar 
toegegroeid, aldus Lindeboom. Hij weet uit 
eigen ervaring hoe belangrijk dat is. ‘Begin 
jaren negentig ontdekten we de grote effec- 
ten van visserij op het ecosysteem van de 
Noordzee. Daar kwam het idee uit voort dat er 
beschermde gebieden moesten komen op zee, 
net als op het land. Maar de vissers zagen dat 
toen totaal niet zitten; ze hebben in die tijd zelfs 
gedreigd met blokkering van de Rotterdamse 
haven. Het plan werd afgeblazen. Dat is voor 
mij ook een belangrijke les geweest. Naast dat 
je het ecosysteem moet proberen te begrijpen, 
moet je vooral ook rekening houden met men-
sen. Met beleid reguleer je geen ecosystemen 
maar reguleer je mensen. Dankzij het investe-
ringsbudget weten we nu veel meer over het 
mariene systeem en zijn veel meer mensen de 
menselijke kant van het verhaal gaan beseffen, 
ook beleidsmakers.’
Samen benadrukken de onderzoeken ook het 
belang van ruimtelijke ordening op de steeds 
drukker wordende zee. De komende jaren gaat 
alle aandacht daarom uit naar multifunctioneel 
gebruik van de zee, met naast de Noord- 
zee ook onderzoek in poolgebieden en in 
Nederlandse tropische gebieden. Van kennis
bij elkaar brengen kan de focus nu ook worden 
verlegd naar een optimaler gebruik van de 
zee gecombineerd met bescherming. 
De combinatie van natuurbeheer en productivi-
teit in het programma was al met al een goede 
greep, besluit Lindeboom. ‘Het is een combina-
tie waar Wageningen goed in is, en dat hebben 
we dankzij de investeringsgelden beter op de 
kaart kunnen zetten.’
Een kwart van het IP/OP-budget, totaal 1,25 miljoen euro, is gegaan naar vooronderzoek 
voor en opstarten van proefbedrijf Zeeuwse Tong. Dit samenwerkingsverband van 
Wageningen UR, Hogeschool Zeeland, de provincie Zeeland en negen partijen uit de 
visserij-, schelpdier- en landbouwsector ging in 2007 van start. 
Begin deze eeuw kreeg het toenmalige RIVO in IJmuiden (nu IMARES) het voor elkaar om tong 
te kweken in bassins en zijn de eerste proeven gedaan om tongen samen met de zagers 
waar ze van leven in één bak te laten zwemmen. Op die kennis is in Zeeland voortgebouwd. 
In 2010 ging het gemengde zilte bedrijf in Colijnsplaat officieel open. Het onderzoek moet 
leiden tot een economisch rendabel bedrijf voor het kweken van tong, zagers, algen, 
schelpdieren en zilte gewassen in een gesloten kringloop. Sinds 2011 vinden tongen en 
tapijtschelpen al hun weg naar de horeca. Lindeboom: ‘De boerderij draait en verbouwt 
inmiddels ook zilte groenten. We weten nu dat er muziek in zit, maar het is wel met vallen 
en opstaan gegaan. En de eerlijkheid gebied te zeggen dat het geheel nog verbetering 
behoeft om met het systeem de boer op te kunnen gaan.’ 
Het project loopt naar verwachting tot eind 2013 en kostte in totaal 15 miljoen euro, waar-
van de helft is opgebracht door EZ en het Europees Visserij Fonds, en de andere helft door 
Wageningen UR en de andere deelnemers. 
Het onderzoek en de ervaringen resulteerden ook in biomassawinning op zee, de teelt van 
algen en zeewier om daar hoogwaardige producten voor onder meer de farmaceutische 
en chemische industrie uit te halen.
Zeeuwse Tong
8 9
8 8
‘Met beleid reguleer je geen ecosystemen  maar mensen’
Kotters in de haven van IJmuiden.
•  20 miljoen aan onderzoek, vijf keer 
meer dan de investering. Hieronder 
ook enkel EU-projecten.
•  Van 20 naar 50 masterstudenten op 
gebied van zeeonderzoek, uit verschil-
lende studierichtingen.
•  6 promovendi en 1 post doc direct 
uit IP/OP en minstens 6 promovendi 
uit andere opgestarte projecten.
•  Samenwerkingsovereenkomst met 
Deltares.
•  Kennis voor onder meer een 
duurzamer mosselvisserij, 
ecologische dijken, sponzenkweek, 
natuurgebieden in de Noordzee 
en kweken van tong met andere 
producten.
•  Een sterke basis voor samenwerking 
tussen Wageningen UR, overheid en 
industrie op marien gebied.
Resultaten
Contact:  han.lindeboom@wur.nl
 0317 - 48 70 99
8 9


'Met beleid reguleer je geen ecosystemen maar mensen'

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS