Sinds 2007 draait het project State-of-the-Art bewaren van tulpenbollen. Inmiddels doen hieraan twaalf bedrijven mee. In 2011 is op deze bedrijven nagegaan hoeveel er op het gebruik van gas en stroom is bespaard. Ook is gekekenb naar de kwaliteit van de nateelt in de broei en de kwaliteit van het plantgoed

Promes, E.J.O.

Name not available

Energiezuinig bewaren van tulp blijkt opnieuw veilig voor het product

NARCIS 

Wageningen Yield 

• BLOEMBOLLENVISIE • 16 november 2012
16 november 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
• BLOEMBOLLENVISIE • 16 november 2012
16 november 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
20
• BLOEMBOLLENVISIE • 16 november 2012
16 november 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
• BLOEMBOLLENVISIE • 16 november 2012
16 november 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
onderzoek
21
Al vijf jaar lang blijkt uit het onderzoek “State-of-the-Art bewaren van tulpen-bollen” (StArt) van PPO Bloembollen 
dat er flink op energie bespaard kan worden. 
Het seizoen 2011 is hier zeker geen uitzonde-
ring op. Uit de resultaten van het StArt onder-
zoek 2011 blijkt dat  er op het totale energie-
verbruik bij de bewaring gemiddeld 44% is 
bespaard door de deelnemende bedrijven, 
variërend van -17% tot 76%. Een van de belang-
rijkste doelen van het project is het demonstre-
ren wat er met behoud of verbetering van de 
productkwaliteit met de huidige stand van de 
techniek aan energiebesparing in de bewa-
ring bij tulp mogelijk is. Het meerjarenproject 
is van start gegaan in 2007 in samenwerking 
met vier bloembollenbedrijven en diverse par-
tijen zoals DLV Plant, Sercom Regeltechniek 
BV, EMS, Hatech, systeembouwers en instal-
lateursbedrijven. In 2011 namen er 12 bloem-
bollenbedrijven deel aan het project. Jaarlijks 
leest PPO aan het eind van het bewaarseizoen 
de klimaatcomputers van de deelnemers uit 
om onder meer het gerealiseerde energiever-
bruik te bepalen. 
BewAren volgens stArt
Energiebesparingstechnieken worden bij 
State-of-the-Art bewaren van tulpenbollen 
gecombineerd toegepast zoals een moderne 
systeemwand, frequentiegeregelde circulatie, 
een ethyleenanalyser en een klimaatcompu-
ter. Een moderne systeemwand met afgeronde 
uitblaasopeningen verlaagt de weerstand zodat 
met minder energie meer lucht door de bollen 
kan worden geblazen. Structuren in de wand 
zoals een schans of een schep verbeteren de 
luchtverdeling over de kistlagen, waardoor het 
totale debiet verlaagd kan worden om de minst 
beluchte kist voldoende te beluchten. 
werkelijk verBruik 
Om de energiebesparing van de 12 deelnemers 
te kunnen vaststellen is het belangrijk om een 
Tekst: Eva Promes, PPO Lisse
Foto: PPO
Sinds 2007 draait het project State-of-the-Art bewaren van tul-
penbollen. Inmiddels doen hieraan twaalf bedrijven mee. In 
2011 is op deze bedrijven nagegaan hoeveel er op het gebruik 
van gas en stroom is bespaard. Ook is gekeken naar de kwaliteit 
van de nateelt in de broei en de kwaliteit van het plantgoed. 
energiezuinig bewaren van tulp blijkt opnieuw veilig voor het product
juiste vergelijkingsbasis te hebben. Daarom 
wordt eerst het energieverbruik berekend op 
basis van een algemeen gehanteerde norm: 
-  ventileren met 100 m3 lucht/uur per m3 bollen 
tot 1 september, daarna met 60 m3
-  circuleren met 50 Hz tot 1 september, daarna 
op 50% lucht met de aan/uit regeling
‘Plantgoed energiezuinig 
bewaren resulteert in minder 
uitdroging waardoor de 
productkwaliteit verbetert’
Dit seizoen bleek dat bij bewaren volgens de 
norm  het totale (primaire) energieverbruik tij-
dens een bewaarperiode van 120 dagen bij de 
12 bedrijven gemiddeld 2016 MJ per m3 bollen 
was. Dit kan worden opgesplitst in 821 MJ ( = 
23,4 m3) aan gas voor verwarming en 1194 MJ 
(= 133 kWh) aan elektra voor de circulatieven-
tilatoren. Vervolgens kan het werkelijk gereali-
seerde energieverbruik hiermee worden verge-
leken.  Het gerealiseerde totale energieverbruik 
per m3 bollen is de som van het gasverbruik en 
het elektraverbruik. De energiebesparing wordt 
dan als volgt berekend uit het verschil:
(A-B)/A, waarin A = het energieverbruik vol-
gens de norm en B = het gerealiseerde energie-
verbruik zoals samengevat in figuur 1. Hierin 
wordt per bedrijf de energiebesparing op elek-
tra en gas weergegeven. 
goed resultAAt  
Gemiddeld is er 27%  op gas bespaard, varië-
rend van -15% (op bedrijf 1 dat de ventilatie 
niet stuurt op basis van de ethyleenmeting) tot 
80%. Bij volledige sturing van de ventilatie op 
basis van een ethyleengrens van 100 ppb had 
de gemiddelde besparing van alle deelnemen-
de bedrijven in plaats van 27% echter wel 79% 
kunnen zijn! Het verschil in het gasverbruik bij 
bewaring per bedrijf hangt af van diverse facto-
ren. Zo verschilt het geïnstalleerde vermogen 
van de circulatieventilatoren, wat bijdraagt aan 
de warmteproductie van de bewaarcel. Ver-
der hanteert elk bedrijf andere celtemperatu-
ren (afhankelijk van celinhoud: plantgoed of 
broeibollen) en verschilt de gemiddelde bui-
tenluchttemperatuur als gevolg van geografi-
sche ligging en de beschouwde bewaarperiode 
(startdatum en duur). Het gemiddelde tempe-
ratuurverschil (∆T) en daardoor het energie-
verbruik voor het opwarmen van de buiten-
lucht is daarom voor elk bedrijf anders. Zie 
figuur 1. 
Behalve op gas is ook op elektra veel bespaard. 
Door terugtoeren is gemiddeld door de bedrij-
ven 53% minder energie verbruikt, variërend 
van -17% (op een bedrijf dat continue op vol-
le toeren circuleert) tot 95%. Ook op elek-
tra had gemiddeld nog meer bespaard kun-
nen worden. Bij terugtoeren evenredig met 
verminderde ventilatie als gevolg van de lage 
ethyleenproductie, maar met een minimum 
frequentie-instelling van 15 Hz, had gemiddeld 
door de bedrijven zelfs 84% bespaard kunnen 
worden. De 12 bedrijven waarvan de energie- 
en achtergrondgegevens zijn verzameld had-
den dit jaar allemaal een zeer laag percenta-
ge zure bollen (0.06 % tot 1,3%). Door geheel 
of gedeeltelijk de ventilatie op ethyleenmetin-
gen te sturen en ook de circulatie hierop aan 
te passen kon hierdoor veel energie bespaard 
worden. Op een aantal bedrijven registreert 
de klimaatcomputer de (handmatig) ingestel-
de frequentie van de circulatieventilatoren. Op 
voltoeren (continue bij 50 Hz) wordt er bij deze 
bedrijven niet meer gecirculeerd, en meest-
al is de instelling tussen 20 en 40 Hz. Door het 
3de machtsverband tussen energieverbruik en 
toerental (Hz-instelling) heeft dit  een groot 
effect op het energieverbruik. Dit kan geïllu-
streerd worden met een voorbeeldberekening: 
1-(40/50)3 → ± 50% energiebesparing en 1 – 
(20/50)3 levert zelfs 90% energiebesparing op! 
kwAliteit op eerste 
plAAts
Energie besparen wordt pas aantrekkelijk als 
dit niet ten koste gaat van de kwaliteit van 
het product. Om het effect van het State-of-
the-Art bewaren op de kwaliteit van de bol-
len te demonstreren zijn in 2011 op 10 van 
de 12 deelnemende bedrijven van één partij 
monsters broeibollen bewaard, waarvan het 
gewicht is bepaald op de eerste en de laatste 
dag van de bewaarperiode. De broeibollen zijn 
bij Karel Bloembollen BV na de koele bewa-
ring gebroeid en de tulpen zijn in februari 
2011 voor de oogst visueel op kwaliteit beoor-
deeld. De blootstelling aan een ethyleenge-
halte groter dan 100 ppb varieerde tussen de 
bedrijven van 0 tot 6 dagen. De blootstelling 
aan een ethyleengehalte groter dan 200 ppb 
was op één bedrijf 1 dag. Dit is veel te kort om 
enig effect op tulpen te hebben. Blootstelling 
aan ethyleen heeft dus zeker geen effect op 
de broeibollen gehad.  In het algemeen waren 
de tulpen van goede kwaliteit. Tulpen die iets 
korter bleven, bleken te warm ( in een plant-
goedcel) bewaard te zijn. Monsters plantgoed 
(cultivar ‘Cheirosa’) die in 2010 op  8 bedrij-
ven bewaard waren en bij PPO in Lisse opge-
plant, zijn in 2011 geoogst.  Na het rooien is 
van deze bollen de verklistering bepaald. Net 
als vorig jaar bleek dat wanneer plantgoed tij-
dens de bewaring meer uitdroogde er minder 
bollen met een bolmaat ≥ 10 geoogst werden. 
Het totaal gewicht gerooide bollen per geplan-
te bol werd echter niet lager. Sterke uitdroging 
van plantgoed wordt veroorzaakt door over-
matig ventileren en circuleren van lucht met 
een hoog vochtdeficit. Voor ventilatie wordt 
buitenlucht tot 20 à 25 graden opgewarmd 
waardoor bij droge en vooral koele weersom-
standigheden het vochtdeficit flink kan toene-
men. Het blijkt opnieuw dat wanneer broeibol-
len energiezuinig worden bewaard, dit zeker 
niet ten koste gaat van de kwaliteit van de tul-
pen. Plantgoed energiezuinig bewaren resul-
teert in minder uitdroging waardoor de pro-
ductkwaliteit verbetert.
nog meer BespAring
De resultaten van het State-of-the-Art Onder-
zoek in 2011 van PPO spreken voor zich. Er 
is opnieuw bewezen dat ondernemers met 
behoud van kwaliteit hun energierekening 
fors kunnen verlagen door energiezuinig te 
bewaren. Met behulp van maatregelen zoals 
(volledige) ethyleengestuurde ventilatie, fre-
quentiegeregelde circulatie en een verbeter-
de systeemwand die de lucht gelijkmatig over 
de kisten verdeelt kan zeer veel winst geboekt 
worden.  De energierekening  kan nog ver-
der omlaag gebracht worden door te blijven 
innoveren! Zo liggen er nog volop kansen bij 
het toepassen van slimme regelingen en het 
gebruik van verbeterde kuubkisten.
Meer informatie vindt u op: http://www.
agentschapnl.nl/programmas-regelingen/sta-
te-art-bewaarsysteem-tulpenbollen
Hier zullen binnenkort ook de volledige onder-
zoeksresultaten bekend worden gemaakt.
resumé
In 2011 bespaarden de deelnemers aan 
het project State-of-the-Art bewaren van 
tulpenbollen flink op het gebruik van gas 
en elektriciteit. In veel gevallen pasten ze 
daarvoor de nieuwe inzichten in de hoe-
veelheid benodigde lucht toe. In dit artikel 
een analyse van de resultaten over 2011.
Met een geoptimaliseerde systeemwand kan veel energie worden bespaard.
Figuur 1: Energiebesparing per bedrijf t.o.v. de norm (A-B)/A


Energiezuinig bewaren van tulp blijkt opnieuw veilig voor het product

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

NARCIS

Wageningen Yield