Alle (biologische) boeren runnen hun bedrijf op eigen wijze. Je kunt agrarische ondernemers niet over één kam scheren. Toch zijn er groepen ondernemers aan te wijzen die meer overeenkomsten dan verschillen kennen in hun denken en doen, zij hebben dezelfde bedrijfsstijl. Als ondernemers weten wat hun bedrijfsstijl is, kan dat hen helpen in het bepalen van hun strategie en visie waardoor zij succesvoller kunnen ondernemen

Bremmer, B.

Jong, D., de

Migchels, G.

Vijn, M.P.

Wageningen Yield 

september – 2014 | EKOLAND 24
Een bedrijfsstijl is ‘een binnen een groep algemeen aanvaarde wijze waarop men zijn bedrijf inricht en 
voert’. In de jaren ’90 doen Jan Douwe 
van der Ploeg, socioloog bij Wageningen 
UR, en zijn collega’s onderzoek naar 
bedrijfsstijlen. Zij laten zien dat er niet 
alleen verschillen zijn tussen regio’s maar 
ook binnen regio’s. Sinds deze onderzoe-
ken zijn gedaan, is er veel veranderd in de 
Nederlandse landbouw. Veel agrarische 
bedrijven hebben naast de agrarische pro-
ductie ook andere activiteiten ontwikkeld 
zoals toerisme, zorg, educatie, kinderop-
vang en huisverkoop. Het zijn multifunc-
tionele landbouwbedrijven geworden. 
Ook deze ondernemers kun je niet over 
één kam scheren. De ‘multifunctionele 
tak’ heeft uiteenlopende betekenissen en 
functies op verschillende bedrijven. Het 
is daarom logisch om ook voor multi-
functionele landbouwbedrijven passende 
bedrijfsstijlen te benoemen.
Er zijn allerlei kenmerken waarmee 
multifunctionele bedrijven zich onder-
scheiden van elkaar. Om structuur aan te 
brengen in deze kenmerken kunnen drie 
niveaus onderscheiden worden:
•  Wat? Zichtbare kenmerken. Dit zijn 
de verschillen die duidelijk worden 
door op verschillende multifunctionele 
bedrijven rond te lopen. Denk aan de 
hoeveelheid en aard van de activiteiten, 
bedrijfsomvang, de goederen en dien-
sten die worden geproduceerd, etc. 
Alle (biologische) boeren runnen hun bedrijf op eigen wijze. Je kunt agrarische ondernemers 
niet over één kam scheren. Toch zijn er groepen ondernemers aan te wijzen die meer 
overeenkomsten dan verschillen kennen in hun denken en doen, zij hebben dezelfde 
bedrijfsstijl. Als ondernemers weten wat hun bedrijfsstijl is, kan dat hen helpen in het bepalen 
van hun strategie en visie waardoor zij succesvoller kunnen ondernemen.
TeksT Marcel Vijn M.M.V. Bart BreMMer, Gerard MiGchels & daniël de jonG 
vijf verschillende bedrijfsstijlen
van multifunctionele bedrijven
Welke stijl 
heefT miJn bedriJf?
•  Hoe? Strategische kenmerken. Deze ken-
merken gaan over het maken van keuzes: 
hoe wordt er samenhang aangebracht op 
het bedrijf? Dit gaat over kosten, omzet, 
investeringen en risico’s, maar ook over 
de functie die de ondernemer inneemt 
op zijn eigen bedrijf en de rol die het be-
drijf speelt binnen het gezin. 
•  Waarom? Persoonlijke kenmerken van 
ondernemers. Dit zijn achterliggende 
kenmerken, zoals drijfveren, levensover-
tuiging, karaktereigenschappen van de 
ondernemer en andere gezinsleden, etc.
Elk van deze kenmerken kan een rol spe-
len om tot een bedrijfsstijlen-indeling te 
komen. Voor een bruikbare indeling is het 
echter vooral belangrijk dat er kenmerken 
gebruikt worden die onderling met elkaar 
25EKOLAND | september – 2014
  BEDrijfsvOEriNg
samenhangen én die voor de onderne-
mers zelf herkenbaar zijn. Dat kunnen 
voor elke stijl verschillende kenmerken 
zijn. Zo zijn er vijf verschillende bedrijfs-
stijlen te onderscheiden:
1  Productiebedrijf met nevenactiviteit
Een bedrijf waar reguliere voedselpro-
ductie de boventoon voert qua omzet en 
dagindeling, en waar daarnaast multi-
functionele activiteiten plaatsvinden. Dit 
gebeurt op kleine schaal, met minimale 
investeringen en veelal beperkt dit zich 
tot één enkele activiteit. Ambities en 
investeringen liggen op het gebied van 
voedselproductie. De nevenactiviteiten 
mogen dit niet in de weg staan. De moge-
lijkheid blijft open om te stoppen met de 
multifunctionele activiteiten. Deze onder-
nemers zullen zichzelf ook niet zien als 
multifunctionele ondernemer, maar als 
regulier agrarisch ondernemer.
2  Doorstarter
Een bedrijf waar binnen de bestaande 
context grenzen aan de groei zijn bereikt. 
De ondernemer kan of wil niet verder in-
vesteren in groei van het bedrijf. Dit kan 
bijvoorbeeld komen doordat grond niet 
beschikbaar is, het onmogelijk lijkt een 
vergunning te krijgen, of doordat er geen 
bedrijfsopvolger is. Ontwikkeling van een 
multifunctionele tak biedt in dit geval uit-
komst. Het multifunctionele beperkt zich 
tot één, soms enkele takken. De nevenac-
tiviteiten worden zo gekozen en ontwik-
keld dat ze weinig investeringen vereisen, 
en dat er weinig risico gelopen wordt. 
Onomkeerbare beslissingen worden vaak 
overgelaten aan de volgende generatie. 
Voor deze ondernemers staat voorop dat 
het bedrijf voortgezet wordt en autonomie 
behouden blijft. De hoogte van het inko-
men is van minder belang. 
3  Dubbeldoelbedrijf
Een bedrijf waar zowel de agrarische tak 
als de multifunctionele tak professioneel 
ontwikkeld zijn. Het multifunctionele 
is meestal opgepakt door de vrouw (kan 
ook een ander familielid zijn), terwijl de 
man de voedselproductie voortzet. Mo-
tivatie van de vrouw om te starten komt 
vaak vanuit een achtergrond in onderwijs, 
kinderopvang of zorg, gecombineerd met 
een drang naar ondernemerschap. Er 
is sprake van een strikte taakverdeling. 
Het agrarische en het multifunctionele 
hebben elk hun specifieke locaties op het 
bedrijf, eigen afzetmarkten en klanten, 
en eigen netwerken. Het één mag niet ten 
koste gaan van het ander en in beide tak-
ken wordt aanzienlijk geïnvesteerd. Op 
het bedrijf wordt (voorzichtig) externe 
arbeid ingezet.
4  Multifunctionele plattelands­
onderneming
Een bedrijf dat sterk geprofessionaliseerd 
is op één of twee multifunctionele tak-
ken, waarbij er geen sprake meer is van 
professionele voedselproductie. Het inko-
men komt uit het multifunctionele. Daar 
wordt ook externe arbeid voor ingezet. 
Omdat het volledige inkomen uit de mul-
tifunctionele tak moet komen, kunnen ri-
sico’s niet gespreid worden. Daarom is er 
nogal eens sprake van schaalvergroting. 
Landbouw maakt geen onderdeel meer uit 
van de inkomensstrategie, maar krijgt een 
nieuwe strategische betekenis. Landbouw 
staat in dienst van het multifunctionele 
en dient als ‘bezigheid’ voor cliënten of 
als decor. Dit kan overigens ook de land-
bouw van de buurman zijn.
5  Ideaaltypisch multifunctioneel 
 bedrijf
Een bedrijf met verschillende multi-
functionele activiteiten die met elkaar 
samenhangen (synergie). Het agrarische 
maakt hier een wezenlijk en integraal 
onderdeel van uit. Er is een sterke ver-
binding met de samenleving. Idealisme 
speelt een belangrijke rol (bijvoorbeeld de 
verbinding stad-platteland of een biologi-
sche productiewijze). Deze bedrijven zijn 
grotendeels onafhankelijk van reguliere 
markten. Zij creëren hun eigen markt en 
zijn vaak sterk verbonden met hun omge-
ving. Naast pioniers met een agrarische 
achtergrond bevinden zich in deze groep 
relatief veel nieuwe intreders, die affiniteit 
hebben met de landbouw maar een groot 
deel van hun netwerk en kennis uit ‘de 
stad’ halen.
De vijf bedrijfsstijlen bieden handvatten 
voor beleidsmakers, onderzoekers, advi-
seurs en ondernemers. Bedrijfsstijlen zijn 
een manier om agrariërs te begrijpen op 
bedrijfsniveau, en meer gedifferentieerd 
beleid te voeren op gemeentelijk, pro-
vinciaal of nationaal niveau. Een inde-
ling in stijlen biedt ook een waardevolle 
manier om bedrijven te selecteren voor 
onderzoek, advies en projecten. De stijlen 
kunnen op die manier dienen als doel-
groepen. Wanneer je ondernemers van 
elkaar wilt laten leren, zet je bijvoorbeeld 
ondernemers van dezelfde stijl bij elkaar. 
Of je kiest er heel bewust voor om juist 
ondernemers van twee verschillende stij-
len met elkaar in contact te brengen. 
Ook voor multifunctionele onderne-
mers zelf kan de bedrijfsstijlen-indeling 
handvatten bieden. Het kan hen helpen 
in het bepalen van hun strategie en visie 
en draagt daardoor bij aan het succes van 
hun bedrijf. Uit eerder onderzoek is ge-
bleken dat ondernemers succesvoller zijn 
naarmate zij hun eigen strategie doelbe-
wuster nastreven. 
bart bremmer is innovatiesocioloog, Gerard migchels is onder-
zoeker bij Livestock research Wageningen Ur, daniël de Jong 
en marcel Vijn zijn onderzoekers bij PPO Wageningen Ur.
meer informatie is te vinden in het rapport ‘bedrijfsstijlen in de 
multifunctionele landbouw’, http://edepot.wur.nl/297584.


Welke stijl heeft mijn bedrijf?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available