Evenhuis, A.

Postma, J.

NARCIS 

Phytophthora in aardbei laat zich niet-chemisch lastig verschalken

Wageningen Yield 

38
FRUIT
Phytophthora cactorum.
tekst en foto’s Bert Evenhuis & Joeke Postma, Wageningen UR
In de opkweek van trayplanten is Phytophthora cactorum verantwoordelijk voor veel problemen. In de praktijk komen we regelmatig gevallen tegen 
waarbij de ziekte niet afdoende kon worden bestreden, 
ondanks veelvuldige inzet van gewasbeschermingsmid-
delen. In opdracht van het ministerie van Economische 
Zaken is gekeken naar alternatieven voor de aanpak 
van Phytophthora.
Chemische gewasbescherming zal onderdeel blijven 
uitmaken van de bestrijdingsstrategie van Phytopht-
hora. Neemt niet weg dat ook fungiciden af en toe een 
steuntje in de rug kunnen gebruiken. In het onderzoek 
is gekeken of behandelen van stek met micro-organis-
men, toevoegen van compost of chitine aan het sub-
straat, of het aanzetten van de plantweerbaarheid (zie 
Phytophthora in aardbei laat zich 
niet-chemisch lastig verschalken
Tuinkers, micro-organismen en salicylzuur helpen elk op eigen wijze 
Phytophthora in aardbei te beheersen. Maar het zijn geen wondermid-
delen en resultaat is niet gegarandeerd. Gebruik van deze methoden 
staat nog in de kinderschoenen en is vooralsnog niet praktijkrijp.
Fungiciden blijven voorlopig belangrijk
Planten verdedigen zich tegen aanvallen door 
bijvoorbeeld insecten en schimmels. Het af-
weermechanisme wordt aangeschakeld, 
waardoor de infectie kan worden afgeslagen 
of de schade wordt beperkt. Het afweerme-
chanisme wordt pas aangeschakeld op het 
moment dat de ziekteverwekker aanwezig is 
én wordt herkend door de plant. Het kan zijn 
dat daardoor de afweerreactie te laat komt 
of niet sterk genoeg is. Het gevolg is dat de 
plant geïnfecteerd wordt. Door toepassen van 
bepaalde stoffen (elicitoren) kan de afweer-
reactie sneller worden aangeschakeld. In het 
onderzoek is gekozen voor salicylzuur door 
stekken te dompelen voor het planten. Op 
zich is dit voor de telers niet erg praktisch, en 
uit oogpunt van ziektebeheersing onwense-
Plantweerbaarheid en antagonisten
kader) een bijdrage kan leveren aan de beheersing van 
Phytophthora in de opkweek van aardbeitrayplanten.
Resultaat wisselt
De proeven zijn meestal uitgevoerd met hangend stek 
(Sonata of Elsanta) afkomstig uit de praktijk. De ziekte-
verwekker werd of door het substraat gemengd (Meng) 
of onder in de tray aangebracht (Punt), een week voor-
dat de stekken geplant werden. In aanwezigheid van 
Phytophthora gaf een behandeling met Paraat over het 
algemeen een redelijke tot goede werking (zie grafiek). 
Salicylzuur gaf in enkele proeven een goed resultaat en 
in andere proeven niet, een antagonist uit aardbei werd 
met wisselend succes toegepast (zie kader).
Daarnaast is stekmateriaal gedompeld in de schimmel 
Acremonium. Dat had geen positief effect op Phytoph–
thora, echter in afwezigheid van deze ziekteverwekker 
werd wel geconstateerd dat de Acremoniumschimmel 
Botrytis in de kroon kon tegengaan.
Tuinkers
Uit eerder onderzoek van Wageningen UR is gebleken 
dat in een steriel substraat de uitval van planten door 
Phytophthora stimuleert. Dat is uiteraard niet de prak-
tijk, want substraat is van nature niet steriel, het zit vol 
bodemleven.
De vraag is dan of de aanwezigheid van bodemleven 
onderdrukkend werkt op Phytophthora. Een manier 
om het bodemleven in het substraat voor het stekken 
te stimuleren is tuinkers te zaaien. Daarnaast scheidt 
tuinkers stofjes af die schadelijk zijn voor sommige 
lijk. Echter, als het concept effectief blijkt, dan 
zijn er andere manieren om elicitoren op de 
plaats van werking te krijgen.
Ziekteverwekkers concurreren met andere 
micro-organismen om te overleven. Het spe-
cifieke voordeel van deze groep is dat ze plan-
ten kunnen infecteren. Echter voordat het zo 
ver is, moet er nog heel wat gebeuren. Con-
currentie tussen micro-organismen om plaats 
en voedsel is de norm. Hierbij wordt chemi-
sche oorlogsvoering niet geschuwd, in de 
vorm van het uitscheiden van antibiotica. Sti-
mulering van het bodemleven en het leven 
van micro-organismen op en in de plant kan 
een bijdrage leveren aan de plantgezondheid. 
Ook hier is weer de vraag hoe, waar, wanneer 
en met welk resultaat.
39
COLUMN
Het is zover! De handtekening is gezet, de buizen zijn vorige week de grond in getrokken. We gaan aanslui-ten op de aardwarmtebron in de Koekoekspolder.
Ons bedrijf levert vanaf voorjaar 2015 aardbeien die groeien 
op de warmte die ‘gewoon’ onder onze voeten vandaan komt.
De aardwarmtebron hier in het gebied pompt warm water op 
wat door 2 komkommerbedrijven -de initiatiefnemers Vahl 
en Valstar- en door een tomatenkwekerij gebruikt wordt. Het 
retourwater van deze bedrijven is voor ons nog warm genoeg 
om de aardbeienkas te verwarmen. Daarna gaat het naar 
onze buurman die een biologische groentezadenkwekerij 
heeft. Hij kan met onze restwarmte zijn kas weer verwar-
men, en de zaden drogen.
Voor ons wordt 2014 een jaar van afscheid. Afscheid van ons 
verplaatsingstraject waar we 9 jaar mee bezig zijn geweest, 
afscheid van jaren geregel, nadenken en afwegen rondom het 
krijgen van aardwarmte. Natuurlijk afscheid van de grote gas-
meter, maar ook afscheid van mij als columnist in dit blad.
2015 wordt een jaar van de focus verleggen, en tijd voor het 
aardbeienbedrijf. We gaan ons weer helemaal inzetten voor 
de teelt, verkoop en de beleving van onze Kalter Aardbeien. 
Door al die belangrijke randzaken van de afgelopen jaren was 
de aardbei wat op de achtergrond geraakt.
Naast de teelt, die altijd nog beter kan, willen we de con-
sument graag meer aardbeienbeleving geven. Jan Robben 
heeft met zijn prachtige boek “Liefde voor aardbeien, met de 
paplepel ingegeven’ natuurlijk al een flinke voorzet gegeven 
om vooral de consument alle facetten van het aardbeien telen 
te laten zien. Het zou mooi zijn als die foto’s uit zijn boek bij 
ons op het bedrijf voor een deel tot leven komen. Ideeën zijn 
er genoeg.
Ik wens u fijne feestdagen toe. Op naar 2015!
 
Annet Kalter, IJsselmuiden
Afscheid
-20
0
20
40
60
80
100
ParaatAntagonistSalicylzuur
Punt 2014
Punt 2013
Punt 2012
Meng 2014
Meng 2013
Meng 2012
De mate waarin de verschillende behandelingen de uitval van aardbeistek tegen-
gingen. Het substraat was geïnoculeerd door Phytophthora erdoorheen te men-
gen (Meng) of onder in de tray aan te brengen (Punt). Bij 100 procent werd volle-
dige bescherming verkregen; negatieve getallen geven aan dat de behandeling de 
uitval verergerde.
ziekteverwekkers. De tuinkers werd voor het planten 
afgeknipt. Ook hier gold weer dat er in de helft van 
de gevallen een goed resultaat werd geboekt. In 2014 
viel het resultaat bij stek tegen. We hadden een hogere 
dichtheid tuinkers gebruikt dan in 2013, waardoor er 
ondanks het afknippen van de tuinkers concurrentie 
ontstond tussen de aardbeistek en de tuinkers. Moge-
lijk was dit de oorzaak dat de goede resultaten uit 2013 
niet bevestigd werden in 2014.
Hoe verder
Geen van de getoetste behandelingen gaven 100 pro-
cent resultaat. Bovendien waren de uitkomsten wisse-
lend. Dit geeft aan dat je er niet bent met een enkele 
maatregel. Verder laat het zien dat meer kennis nodig 
is waarom de werking soms goed is en dan weer minder. 
Stapelen van maatregelen met verschillende werkings-
mechanismen kan het resultaat mogelijk verbeteren, 
waarbij ook fungiciden een rol blijven spelen. Wagenin-
gen UR hoopt in samenwerking met DLV Plant en de 
aardbeitelers dit concept verder te kunnen ontwikkelen 
en te toetsen onder praktijkomstandigheden. ●
Tuinkers in substraat voorafgaand aan het stekken van de aardbeiplanten.


Phytophthora in aardbei laat zich niet-chemisch lastig verschalken

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available