Onderzoekers hebben verschillende meningen over een mogelijke oorzaak van de Q-koorts epidemie in 2008 en 2009. Centrale vraag is of het transport van besmette mest hier aan heeft bijgedragen

Hermans, C.M.L.

Sikkema, A.

NARCIS 

Verschillende opinies over verspreiding Q-koorts

Wageningen Yield 

RESOURCE — 30 april 2015
8 >> wetenschap
• Welke rol speelt mesttransport?
• Mesthopen te warm voor 
bacterie.
Onderzoekers hebben verschillen-
de meningen over een mogelijke 
oorzaak van de Q-koorts epidemie 
in 2008 en 2009. Centrale vraag is 
of het transport van besmette mest 
hier aan heeft bijgedragen.  Ja, al-
dus een studie van Alterra vorig 
jaar. Nee, stelt een recent onder-
zoek van het Centraal Veterinair 
Instituut (CVI).  Binnenkort pro-
beert een commissie te achterha-
len wie gelijk heeft.
Mesttransport kan geen grote 
rol hebben gespeeld bij de ver-
spreiding van de bacterie Coxiella 
burnetii, de veroorzaker van Q-
koorts, tussen 2007 en 2010 in Ne-
derland. Dat concludeert Hendrik-
Jan Roest van het CVI met onder-
zoekers van de Gezondheidsdienst 
voor Dieren (GD) in een recente 
publicatie in het open accessplat-
form  PlosOne. Ze beoordeelden 12 
besmette en 24 niet-besmette gei-
tenbedrijven die hun mest vervoer-
den naar een ander postcodege-
bied en koppelden dat aan het aan-
tal Q-koorts patiënten in die re-
gio’s. Hun conclusie: we zien geen 
signiﬁcant grotere aantallen Q-
koorts patiënten in de gebieden 
met besmette mest.
Bovendien stellen Roest en de 
GD-onderzoekers dat de mest niet 
of nauwelijks een risicofactor kon 
zijn bij de verspreiding van Q-
koorts. Ze gingen namelijk ook de 
temperatuur meten in de mest-
hoop van twee besmette geitenbe-
drijven en stellen dat er weinig Q-
koorts bacteriën konden overleven 
in de mesthopen die dagenlang 
warmer waren dan 40 graden Cel-
sius. De mest van besmette bedrij-
ven zal dus weinig Q-koorts heb-
ben veroorzaakt, concluderen de 
onderzoekers.
Vorig jaar zag Alterra-onderzoe-
ker Tia Hermans echter wel een 
duidelijk verband tussen transport 
van besmette mest en Q-koorts pa-
tiënten. Hermans koppelde data 
over de locatie van besmette geiten-
bedrijven en het mesttransport van 
deze bedrijven aan de woonplaat-
sen van Q-koorts patiënten.  Data 
uit de periode dat de lammetjes op 
de bedrijven werden geboren. In de 
maand na het 
lammeren 
blijkt,  Volgens 
Herremans 
ruimtelijke ana-
lyse van de loca-
ties van Q-
koorts besmet-
ting, de locaties 
van 117 besmet-
te geiten- en 
schapenbedrij-
ven en transpor-
ten van besmet-
te mest, een duidelijk verband tus-
sen mest en Q-koorts. Op diverse 
plekken in Nederland met Q-koorts 
stonden geen besmette bedrijven 
in de omgeving, maar was wel be-
smette mest in de buurt uitgere-
den, bleek uit Hermans’ publicatie 
in PlosOne.
Buiten kijf staat dat de besmette 
bedrijven de belangrijkste bron van 
Q-koorts waren. Omwonenden 
raakten besmet met de bacterie na-
dat die vanaf het erf door de lucht 
op kleine stof- of mestdeeltjes was 
vervoerd. Maar Hermans consta-
teerde vorig jaar dat die besmet-
tingsroute niet de enige route kan 
zijn als je de locaties van de be-
smette bedrijven afzet tegen de 
woonplaatsen van de Q-koorts-pati-
enten. Er moet nog een andere oor-
zaak zijn. Roest wijst het mest-
transport als mogelijke route af, 
maar geeft in het artikel geen alter-
natief.
Dus blijft de vraag: via welke be-
smettingsroutes zijn de Q-koorts 
patiënten in aanraking gekomen 
met de ziekmakende Coxiella bur-
netii-bacterie? Hoort het mest-
transport daar bij? Daar gaan Roest 
en Hermans eind mei over in debat 
met elkaar en andere deskundigen. 
Wellicht heeft Wageningen UR dan 
een eenduidig antwoord hoe de Q-
koorts zich heeft verspreid.  AS
VERSCHILLENDE OPINIES OVER 
VERSPREIDING Q-KOORTS
RUBBER TIJGERT ALS EEN RUPS
• Nieuw materiaal reageert 
bliksemsnel op vocht.
• Luchtvochtigheid als aanjager.
Het ziet er intrigerend uit: een stuk-
je siliconenrubber dat zich voortbe-
weegt als een rups. Uit eigen bewe-
ging, zo lijkt het op het bijgeleverde 
ﬁlmpje van de makers. Het kunst-
stukje is een samenwerkingspro-
ject tussen Chinese wetenschap-
pers en de Wageningse hoogleraar 
Physical Chemistry and Soft Matter 
Jasper van der Gucht.
Niks beweegt vanzelf. Ook dit 
stukje rubber niet, legt Van der 
Gucht uit. Het rubber reageert op 
een voortdurende verandering van 
de luchtvochtigheid. De truc zit ‘m 
in een geladen polymeerlaagje op 
het rubber dat sterk opzwelt als het 
water opneemt. ‘Ongeveer zoals 
een luier dat doet’, trekt Van der 
Gucht de vergelijking. Als de nattig-
heid verdampt, neemt het materi-
aal zijn oude vorm weer aan. 
Materialen met een geheugen 
zijn niet nieuw. Maar het proces 
vergt meestal tijd. De dubbellaag 
die nu is ontwikkeld, heeft die han-
dicap niet. Het materiaal reageert 
ogenblikkelijk. Dat maakt toepas-
sing een stuk aantrekkelijker. Bij-
voorbeeld als sensor voor lucht-
vochtigheid, oppert Van der Gucht. 
‘Zoals huidmondjes in een blad 
zich openen en sluiten. Maar je 
kunt ook andere prikkels dan water 
gebruiken. Het laagje polymeer is 
elektrisch geladen. In principe kan 
het ook op zout, de pH of zelfs elek-
trische velden reageren.’
De variatie aan mogelijke bewe-
gingen hangt daarbij af van het pa-
troon van de opgebrachte poly-
meer. 
Dat praktische werk hebben de 
Chinezen gedaan. De bijdrage van 
Van der Gucht zit ‘m in de theorie-
vorming. Van der Gucht ontwikkel-
de een model dat verklaart waarom 
en hoe het materiaal zo snel rea-
geert. ‘Die abrupte overgang is goed 
te verklaren’, legt Van der Gucht uit. 
‘Je ziet vaak bij processen waar ver-
schillende krachten tegen elkaar in 
werken dat je een drempelwaarde 
hebt, een kantelpunt. Dat is ook 
hier aan de hand.’  RK
In het ﬁlmpje op Resource-online.nl ziet je 
hoe het rubber zelfstandig kruipt over het 
objectglaasje.


Verschillende opinies over verspreiding Q-koorts

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available