De films van de Zweedse regisseur Ingmar Bergman zorgden eind jaren vijftig en begin jaren zestig behalve in Frankrijk en de Verenigde Staten ook in Nederland voor grote opwinding. Hier was, schijnbaar vrijwel uit het niets, een filmmaker die zijn publiek serieus nam en trakteerde op diep-menselijke beschouwingen over leven en dood, liefde en angst, God en demonen. Deze studie reconstrueert met de veldtheorie van de Franse socioloog Bourdieu als methodologische achtergrond de reactie van de destijds nog verzuilde Nederlandse filmkritiek. De drie stromen die zich daarin aftekenen zijn die van Joris van Domburg c.s. in het tijdschrift Filmforum, die van Jan Blokker in Algemeen Handelsblad en een derde, protestantse stroom die na het uitbrengen van de film Het zevende zegel sterk toeneemt. Voor Van Domburg en zijn volgelingen, die vasthielden aan filmopvattingen uit het interbellum, was Bergman ondanks aanvankelijke bewondering te toneelmatig. Blokker, die een ruimere filmopvatting hanteerde, ontpopte zich vanwege Bergmans grote filmische zeggingskracht tot zijn voornaamste Nederlandse apologeet. De protestantse critici trokken Bergman uiteindelijk nog veel verder naar zich toe. Hoewel de cineast daar gezien de thematiek van zijn films wel aanleiding toe gaf, moet de conclusie toch zijn dat juist de protestanten Bergman op het procrustesbed van een theologische exegese hebben gelegd en dat die ontwikkeling de reputatie van Bergman in Nederland geen goed heeft gedaan. Deze studie besluit met een op het werk van Susan Sontag en David Bordwell gebaseerde oproep om in de studie van film de hermeneutische impuls aan banden te leggen.In the late 1950s and early 1960s the films of the Swedish director Ingmar Bergman caused great excitement in the Netherlands, as well as in France and the United States. Here was, seemingly out of nowhere, a filmmaker who took his audience seriously and offered profound reflections on life and death, love and fear, God and demons. Using the methodological background of the field theory of French sociologist Pierre Bourdieu, this study reconstructs the reaction of Dutch film criticism, still pillorised at the time. Three distinct currents can be identified: that of Joris van Domburg and others in the magazine Filmforum, that of Jan Blokker in Algemeen Handelsblad, and a third, Protestant current that gained momentum following the release of the film The Seventh Seal. For Van Domburg and his followers, who adhered to film concepts from the interwar period, Bergman, despite initial admiration, was too theatrical. Blokker, who employed a broader understanding of film, emerged as Bergman's main Dutch apologist due to the director's significant cinematic expressiveness. Ultimately, the Protestant critics drew Bergman even further toward their perspective. Although the filmmaker's thematic focus provided some justification for this, it must be concluded that it was primarily the Protestants who subjected Bergman to the procrustean bed of theological exegesis, which did not serve to enhance his reputation in the Netherlands. This study concludes with a call, based on the work of Susan Sontag and David Bordwell, to restrain the hermeneutic impulse in film studies
