Vakalarla Toksikolojik Analizler

Abstract

Tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi Türkiye’de de yasadışı madde kullanımı, yoğun mücadeleye rağmen artış göstermeye devam etmektedir (Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM), 2023). Laboratuvar analizleri, kanıt düzeylerinin yüksekliği nedeniyle yasaklı maddekullanımını tespit etmek için yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir. Madde analizlerindetemel olarak iki basamaklı strateji uygulanır: (1) Tarama analizleri, (2) Doğrulama analizleri. Taramaanalizlerinde en fazla tercih edilen yöntem, immünoassay yöntemleridir. Ucuz, kolay, otomasyonauyumlu ve hızlı olmaları en büyük avantajlarıdır. Ayrıca, negatif numuneleri pozitiflerden ayırmadaoldukça yararlıdır (negatif prediktif değerleri yüksek). Bununla birlikte, immünoassay yöntemler,interferanslara oldukça açıktır. Kullanılan ilaçlar (örn. kinolonlar, rifampin, verapamil, difenhidramin), alınan yiyecekler (örn. haşhaş tohumları), mevcut tıbbi durum ve hastalıklar (örn. otoimmünhastalıklar, paraproteinemiler) yanlış pozitifliklere veya yanlış negatifliklere neden olabilir. Yanlışpozitif test sonuçları, sosyal ve hukuki mağduriyetleri beraberinde getirebilir. Bu nedenle, tarama testsonuçlarına göre kişiler yargılanmamalı ve doğrulama analizleri ile pozitif sonuçlar teyit edilmelidir.Doğrulama analizlerinde altın standart yöntem, kütle spektrometri teknikleridir (gaz kromatografisi-kütle spektrometresi, GC-MS ve sıvı kromatografisi-tandem kütle spektrometresi, LC-MS/MS).Adli/sosyal sonuçları nedeniyle, madde analiz sonuçlarının yorumlanmasına daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Madde analizi teknolojilerinde önemli iyileştirmeler ve değişiklikler devam etsede, madde etkilerinin karmaşıklığı o kadar büyüktür ki, test sonuçlarının yorumlanmasında dikkatealınması gereken birçok faktör mevcuttur. Maddelerin metabolizması, metabolitleri, kan ve idrar yarıömürleri, yanlış pozitif ve yanlış negatiflerin nedenleri ve oranları, testlerin ne zaman yinelenebileceği veya ne zaman doğrulama analizlerine yönlendirilebileceği iyi bilinmelidir. Ayrıca, bazı maddeler için (örn. morfin, kodein, pregabalin), yasal/reçeteli ve yasadışı/kötüye kullanımı arasında ayrımyapmak gerekebilir.Bu sunumda, madde analizlerinde sık karşılaşılan durumlar, bunların yorumlanması ve uygun yaklaşımlar ile birlikte, daha az sıklıkla karşılaşılabilecek ancak akılda bulundurulması gereken bazıdurumlar vakalarla somutlaştırılarak, tıbbi biyokimya hekimlerinin madde analizlerindeki farkındalığını artırmak hedeflenmektedir.</p