Dwie bransolety ze starszego okresu epoki brązu z kujawskiej części Torunia i Brudzynia na Pałukach w świetle badań archeologicznych i archeometalurgicznych

Abstract

The article presents two metal bracelets found separately but both associated with the manufacturing phase of the early Bronze Age. The lack of data on the original contexts for the finding of both features significantly limits the scope of their cultural interpretation. Therefore, the features might have come from grave goods, treasures, or they could simply have been lost.The artefact found in Toruń (Kujawy part) is from the artillery training area, although it shows analogies in its manufacturing style to features representing the Tumulus culture (proto-Lusatian); it was in fact found in a settlement of the Trzciniec culture, where such funerary artefacts are only sporadically listed as part of metal treasure hoards. On the other hand, the feature found in Brudzyń, in the district of Żnin, suggests a fairly large number of close similarities with the funerary treasures and grave goods found in the Kujawy, Wielkopolska (Greater Poland) and Śląsk (Silesia) regions. The feature was found in the zone where the influences of the Tumulus culture and the Trzciniec culture once overlapped. The results of archaeo-metallurgical expert appraisal indicate that both features represent body ornamentation but can be associated with separate  metallurgical traditions. While there is no doubt that the bracelet from Brudzyń is a bronze product made in a workshop following the south-western style of Tumulus culture, the feature from Toruń might be an example of a local (“Trzciniec”) product, though having the aesthetic features characteristic of Tumulus metal artwork. Based on the results of the archaeo-metallurgical analysis for the artefact from Brudzyń, a virtual model of the process of pouring metal into a casting mould was produced.W artykule zaprezentowano dwie luźno znalezione bransolety metalowe, obie łączone z fazą wytwórczości starszego okresu epoki brązu. Artefakt z Torunia, mimo, że znajduje analogie w wytwórczości kultury mogiłowej, to jednak został znaleziony w przestrzeni środowiska osadniczego kultury trzcinieckiej, w którym tego rodzaju ozdoby południowo-zachodniej proweniencji notowane są sporadycznie. Z kolei wyrób z Brudzynia, znaleziony w strefie zazębiającego się osadnictwa kultur mogiłowej i trzcinieckiej, to okaz mający bliskie i dość liczne analogie w skarbach i wyposażeniu grobów Kujaw, Wielkopolski i Śląska. Wyniki ekspertyzy archeometalurgicznej, wskazują, że prezentowane okazy można wiązać z technologicznie różnymi tradycjami wytwórczości brązowniczej. O ile raczej nie ma wątpliwości, że bransoleta z Brudzynia jest kolejnym wyrobem powstałym w warsztacie „mogiłowym”, o tyle ta z Torunia może być przykładem lokalnego („trzcinieckiego”) produktu mającego cechy stylistyki mogiłowej