Bu çalışma, şimdiye dek Paris Biblioteque Nationale'deki nüshasıyla bilinen Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ adlı Memluk Türkçesi eserinin yakın zamanda keşfedilen Kastamonu Nüshasını ele almaktadır. Çalışmada, metnin transkripsiyonu, gramatikal dizini ve metin üzerinde yapılan gramatikal incelemeler bulunmaktadır.

Karagözlü, Savaş

Salan, Musa

Turkish

Bartin University Institutional Repository

 İmām Cemālu’d-dīn ebū Muḥammed cAbdullah et-Turkī Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ Kastamonu Nüshası (Giriş, İnceleme, Tıpkıbasım ve Transkripsiyon, Dizin)        Hazırlayanlar Dr. Savaş KARAGÖZLÜ   Dr. Musa SALAN       2022 Paradigma Akademi İmām Cemālu’d-dīn ebū Muḥammed cAbdullah et-Turkī Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ Kastamonu Nüshası (Giriş, İnceleme, Tıpkıbasım ve Transkripsiyon, Dizin) Dr. Savaş KARAGÖZLÜ & Dr. Musa SALAN ISBN:  978-625-8240-19-1Sertifika No: 32427 Çanakkale Kitaplığı Araştırma İnceleme Bilişim Yayın Matbaa TİC. LTD. ŞTİ. Paradigma Akademi Basın Yayın Dağıtım Fetvane Sokak No: 29/A ÇANAKKALE e-mail: fahrigoker@gmail.com Yayın Yönetmeni Nevin SUR Dizgi Hars Akademi Kapak Himmet AKSOY Matbaa Vadi Grafik Tasarım ve Reklam LTD. ŞTİ. Sertifika No: 47479 Kitaptaki bilgilerin her türlü sorumluluğu yazarlarına aittir. Bu Kitap T.C. Kültür Bakanlığından alınan bandrol ve ISBN ile satılmaktadır. Bandrolsüz kitap almayınız. 2022 Paradigma Akademi İÇİNDEKİLER  İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... 3 ESER ADI KISALTMALARI VE DİĞER KISALTMALAR................................. 5 İŞARETLER............................................................................................................. 7 TRANSKRİPSİYON TABLOSU ............................................................................ 8 ÖN SÖZ .................................................................................................................... 9 0. GİRİŞ .................................................................................................................. 13 1. MEMLUK DEVLETİNDE TÜRKLER VE TÜRK DİLİ .................................. 14 2. MEMLUK SAHASINDA YAZILMIŞ ESERLERİN DİLİ: KIPÇAK VE OĞUZ REKABETİ ............................................................................................................ 15 3. MEMLUK TÜRKÇESİ YAZINI ....................................................................... 19 4. KİTĀBU BULĠATU’L-MUŞTĀḲ Fİ LUĠĀTİ’T-TURK VE’L-ḲİFÇAḲ ..... 20 5. İNCELEME ........................................................................................................ 45 5.1. Fonoloji ....................................................................................................... 45 5.2. Morfoloji ..................................................................................................... 60 5.3. Sentaks ........................................................................................................ 80 5.4. Leksikoloji................................................................................................... 85 5.4.1. Sözcük Türleri ...................................................................................... 85 5.4.2. Eş Anlamlı Sözcük Grupları ................................................................ 95 5.4.3. Oğuz-Kıpçak Karma Söz Varlığı ....................................................... 101 5.4.4. İki Nüshanın Eksik Sözlük Birimler Bakımından Karşılaştırılması ... 116 6. TIPKIBASIM TRANSKRİPSİYON SONNONTLAR .................................... 165 SONNOTLAR ...................................................................................................... 450 KAYNAKÇA ....................................................................................................... 461 DİZİN ................................................................................................................... 469  KAYNAKÇA Abdurrahim, Y. (2012). Mevsucatu’l-cāmiyyetu’s-Suriyyetu.  C. 1, Vizāretu’s-Sakāfetu, Şam. Alimov, R. (2019). “Aşık Oyununda Kemik Yüzlerinin Adlarının Kökeni Üzerine”. International Journal of Volga-Ural and Turkestan Studies, 1(2), 158-176. Al-Turk, G. (2012). Kitābu Bulgatü’l-Müştak fî Lugati’t-Türk ve’l-Kıfçak Üzerine Dil İncelemesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara. Al Türk, G. (2018). “Kitābu bulġatu’l-muştāḳ fì luġati’t-Türk we’l-Kıfçāḳ sözlüğünün içeriği ve eserdeki alıntı kelimeler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1444-1455. Argunşah, M., Sağol Yüksekkaya, G., Tabaklar, Ö. (2010). Karahanlıca, Harezmce, Kıpçakça Dersleri, İstanbul: Kesit. Argunşah, M., Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. Kesit Yayınları.  Atalay, B. (1945). Et-Tuhfet-üz-Zekiyye fil-Lûgat-it-Türkiyye. İstanbul: TDK Yay. Blochet, E. (1932). Catalogue des manuscrits Turcs de la Bibliothèque Nationale, Tome I. Paris. Boz, E. (2012). “Eski Anadolu Türkçesinde “Adıl+I Biçimbirimi+Gerek” Yapısıyla Kurulan Tümcelerde Belirlenim”, Türk Dili Araştırmaları (Makaleler-Bildiriler), Ankara: Gazi Kitabevi, 149-154. Caferoğlu, A. (1931). Abû-Hayyân. Kitâb al-İdrâk li-lisân al-Etrâk. İstanbul: Evkaf Matbaası. Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press. Eckmann, J. (1963). “The Mamluk-Kipchak Literature”. Central Asiatic Journal, Vol. 8, No. 4, 304-319. Eckmann, J. (1964). “Memlûk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına Dair”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 12, 35-41. 462  | Dr. Savaş Karagözlü & Dr. Musa Salan  Eminoğlu, E. (2011). Abbas İbni Hamza es-Sabrani Kitabü'l-Efal Kıpçakça Satır Arası Sözlük. Ankara: Akçağ Yay. Ercilasun, A. B. (2005). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ. Ercilasun, A. B. (2007). “Memlûk Kıpçak Dönemi Eserleri ile İlgili Düşünceler”, Makaleler (Dil-Destan-Tarih-Edebiyat), Haz. Ekrem Arıkoğlu, Ankara: Akçağ. Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon. Wiesbaden: Harrassowitz. Ermers, R. (1999). Arabic Grammars of Turkic, The Arabic Linguistic Model Applied to Foreign Languages & Translation of Abû Hayyân al-‘Andalusî’s Kitâb al-‘Idrâk li-Lisân al-Atrâk. Leiden-Boston-Köln: Brill. Garkavets, A. N. (2019). Kitab-i Madjmu’-i Tardjuman-i Turki va ‘Adjami va Mugali va Farsi. Almatı: Baur. Győrfi, D. (2014). “Khwarezmian: Mapping the Kipchak component of Pre-Chagatai Turkic”. Acta Orientalia, 67(4), 383-406. Gülsevin, G., Boz, E. (2004). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi. Güzel, F. (2017). “TTA’daki Bazı Kelimelerin Kökeni Üzerine”. SOBİDE , S. 16, s. 1-25. Halasi-Kun, T. (1941). “Die mameluk-kiptchakischen Sprachstudien und die Handschriften in Stambul”, Körösi Csoma Archivum, III. Kötet, Budapest. İzbudak, V. (1989). El-İdrak Haşiyesi. Ankara: TDK Yay. İnan, A. (1953). “XIII-XV. Yüzyıllarda Oğuz-Türkmen ve Kıpçak Lehçeleri ve ‘Hâlis Türkçe’”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, s.53-71. Johanson, L. (2021). Turkic. United Kingdom: Cambridge University Press. Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ Kastamonu Nüshası | 463  Kabadayi, O. (2020). Kazak Türkçesinin At Koşum Takımlarıyla İlgili Söz Varlığı -Tarihî Karşılaştırmalı Bir İnceleme-, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara. Kara, F. (2017). “‘Bana seni gerek seni’ Yapısı Üzerine”. Yûnus Emre Kitabı (Ed. Orhan Kemal Tavukçu), Aksaray: Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 109-139. Karagözlü, S. (2018). İbnü Mühennâ Lügati Türkçe Kısmı. Ankara: Kesit. Karamanlıoğlu, A. F. (1963). “Kıpçaklar ve Kıpçak Türkçesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XII, İstanbul, 175-183. Karamanlıoğlu, A. F. (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri. Türk Dil Kurumu. Kopraman, K. Y. (2002). “Mısır Memlûkleri”, Türkler Ansiklopedisi, C. V, Yeni Türkiye Yay., Ankara, s. 99-100. Korkmaz, Z. (2005). Türk Dili Üzerine Araştırmalar-I. Ankara: TDK Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınevi. Kryms’kiy, A. E. (1930). Tyurki, yıh movı ta literaturı (Les Turks, leurs langues et littèratures) I. Tyurs’ki Movi. Kiev. Kurnaz, C. (2009). “Bana Seni Gerek Seni”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15(39), 147-160. Mansuroğlu, M. (1959). Das Altosmanische. Philologiae turcicae fundamenta, 1, 161-182. Muhammed, R. (2021a). Memlûk Türkçesinde Ekler ve İşlevleri. Ankara: TDK. Muhammed, R. (2021b). “Memlûk Kıpçak Türkçesinde Emir Kipi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.114, ss. 128-144. Öztopçu, K., Abuov, Zh., Kambarov, N., Azemoun, Y. (1996). Dictionary of the Turkic Languages. London-New York: Routledge. 464  | Dr. Savaş Karagözlü & Dr. Musa Salan  Öztürk, A. (2018). “Memlûk Türkçesi Bir Kıpçak Lehçesi Midir?” Dil Araştırmaları, 12(23), 173-203. Öztürk, A. (2019). Karay Türkçesinde İsim. Erzurum: Fenomen. Özyetgin, A. M. (2001). Ebû Hayyân – Kitâbu’l-İdrâk li Lisâni’l-Etrâk – Fiil: Tarihî-Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi, Ankara: Köksav Yay.. Steingass, F. (1998). A Comprehensive Persian-English Dictionary. Beirut: SAL. Sevortyan, E. V. (1978). Etimologiçeskij Slovar’ Tyurskih Yazıkov - Obşçetyurskie i mejtyurskie osnovı na bukvu “B”. Moskva: Izdatelstvo Nauka. Salan, M. (2010). Et-tuhfetü’z-zekiyye fi’l-lugati’t-Türkiyye’de Fiil. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, Ankara. Spiro, S. (1999). An Arabic-English dictionary of the colloquial Arabic of Egypt. Librarie du Liban. Tarama Sözlüğü = sozluk.gov.tr  (erişim tarihi: 07.09.2022) Tenişev, E. vd. 1984. Sravnitel’no-istoriçeska grammatika tyurkih yazıkov. Fonetika. Moskova: Nauka. Tenişev, E. vd. 2001. Sravnitel’no-istoriçeska grammatika tyurkih yazıkov. Leksika. Moskova: Nauka. TETTL I, II = Tietze, A. (2016). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati IV. Ankara: TÜBA.  Toparlı, R. (1992). İrşâdü'l-mülûk ve's-selâtı n. Ankara: TDK. Toparlı, R., Vural, H., & Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK. Toparlı, R., Çögenli, M. S., Yanık, N. H. (2000). Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî. Ankara: TDK.  Wehr, H. (1976). A Dictionary of Modern Written Arabic (Ed. J. Milton Cowan). New York: Spoken Language Services, Inc. Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ Kastamonu Nüshası | 465   Wilkens, Jens (2021). Eski Uygurcanın El Sözlüğü Eski Uygurca-Almanca-Türkçe, Handwörterbuch des Altuigurischen Altuigurisch – Deutsch – Türkisch. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen. Ünlü, S. (2012). Harezm-Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yay. Yalçın, S. K. (2018). Azerbaycan Türkçesi Grameri. Ankara: Kesit. Yıldız, H. (2013). “satın (almak) Kelimesi Üzerine”. Dil Araştırmaları, 13(13), 109-130. Zajączkowski, A. (1954). Vocabulaire arabe-kiptchak de l'époque de l'état mamelouk: Bulġat al-muštāq fī luġat at-Turk wa-l-Qifžāq (Vol. 1). Państwowe Wydawn. Naukowe.  Zajączkowski, A. (1958). Vocabulaire Arabe-Kıpchak de l’époque de l’Etat Mamelouk, Bulġat al Muştaq fı luġat at-Turk wa’l-Qıfçaq, II- ére partie Le nom, Warszawa. Ağ Kaynakları https://en.wikipedia.org/wiki/Joshpara (erişim tarihi: 15.09.2022) https://sozluk.gov.tr  (erişim tarihi: 07.09.2022) 

Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ Kastamonu nüshası (giriş, inceleme, tıpkıbasım ve transkripsiyon, dizin)

https://acikerisim.bartin.edu.tr/bitstream/11772/16258/1/Kitabu_Bulgatu_l_Musta_fi_Lugati_t_Turk.pdf

Bulġatu’l-Muştāḳ fi Luġāti’t-Turk ve’l-Ḳifçāḳ Kastamonu nüshası (giriş, inceleme, tıpkıbasım ve transkripsiyon, dizin)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Bartin University Institutional Repository