'Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi'
Abstract
Türkiye zeytinciliği mevcut potansiyeli ile dünya zeytinciliğinde söz sahibi ülkeler içerisinde yer almak tadır. Fakat bulunduğu konum, potansiyelini ortaya koyabilecek nitelikte olamamaktadır. Bu durum, zeytinciliğin tüm sektörleri (zeytinyağı, sofralık zeytin, pirina) için geçerli olunca, yeni bir çalışma ile bunun nedenlerinin araştırılması düşünülmüştür. Böylece hem Türkiye zeytinciliğini sektörler bazında bir bütün olarak incelemek, hem de dünya' da söz sahibi zeytinci ülkelere göre benzerlik ve farklılıkların belirlenmesi mümkün olabilmiştir. Çalışmada genel zeytincilik, zeytinyağı, sofralık zeytin ve pirina konuları, Türkiye ile önemli zeytin üreticisi ülkeler olarak ele alınan İspanya, İtalya ve Yunanistan için ayrı ayrı incelenmiş, daha sonra da sektörler bazında karşılaştırmalar yapılmaya gayret edilmiştir. Karşılaştırma sonunda saptanabilen sorunlara yönelik bazı öneriler getirilmeye çalışılmıştır. Karşılaştırmalar sonunda Türkiye ve Ö.Z.ü. ülkelerde sektörler itibariyle bazı benzerlikler yanında önemli farklılıkların olduğu da tespit edilmiştir. ülkelerin genel zeytincilikleri incelendiğinde, belirgin benzerliklerin, mevcut coğrafi bölgelerinin yarısından çoğunda zeytincilik tarımı yapıldığı, zeytinliklerin çoğunun ovada veya hafif meyilli arazilerde bulunduğu ve alan büyüklüklerinin 10 hektardan küçük olduğu anlaşılmıştır. En fazla dane üretimi ve ağaç başına verimin İtalya'da, birim alandaki ağaç sayısı, işletme başına ve fert başına üretim ile en düşük üretimin Türkiye'de olduğu saptanmıştır. Bunun yanında diğer üç303 ülkede sistemli bir şekilde organize olan kurumsal yapının, Türkiye'de görüntü olarak var olduğu, fakat işlerlik ve etkinliğin olmadığı da belirlenmiştir. Ayrıca bu durumun, sektörler bazında yer alan örgütlenme modeli açısından da olumsuzluğa neden olduğu kolayca ifade edile bilmektedir. Yağlık zeytin ve zeytinyağı karşılaştırmalarında üretim ve verim incelemelerinde, Türkiye'nin Ö.Z.Ü. ülkelerinden sonra son sırada yer aldığı görülmüştür. Diğer yandan teknoloji açısından Türkiye'de özellikle son 10 yılda olumlu gelişmelerin yaşandığı, fakat bu haliyle bile Ö.Z.Ü. ülkelerle aynı düzeye gelemediği, sonuçta bu durumun zeytinyağı kalitesini ve dış satımını olumsuz etkilediği anlaşılmaktadır, ilgili ülkelerle Türkiye'nin yaşamakta olduğu ortak bir sorun ise, periyodisite nedeniyle zeytinyağı fabrikalarındaki kapasite kullanım oranındaki olumsuzluklardır. Yine bu sorun, Türkiye'de söz konusu ülkelerden daha büyük boyutlarda yaşanmaktadır. Sofralık zeytin sektöründe ise üretimde ikinci sırada yer alan Türkiye'nin dış satımda aynı başarıyı gösteremediği bilinmektedir. Bu başarısızlığı işleme teknolojisindeki olumsuzluklar ile ham dane maliyetindeki yüksekliklere olarak ifade etmek doğru olacaktır. Türkiye'de daha çok küçük aile işletmeciliği yapısında olan sofralık zeytin işletmelerinin son 5 yılda kaydetdiği gelişme ile modern işletmeler kurulduğu, fakat bunun kaliteli üretim ve dış satımdaki payımızı ne zaman arttırabileceği hususunda tahminde bulunmak ise oldukça güçtür. Pirina sektöründeki karşılaştırmalarda en belirgin farklılığın Türkiye'de gerek zeytinyağı teknolojisi, gerekse pirina' teknolojisinden kaynaklanan nedenlerle304 pirina yağının yemeklik vasıfta üretilememesidir. Diğer bir farklılık ve belki de yemeklik pirina yağı üretilmeme- si arasında yer alabilecek hususun ise Ö.Z.U ülkelerde pirina fabrikaları ve rafineler ile entegre tesis edilmesine karşın, Türkiye'de bunun sadece bir örneğinin olduğu, onun da çalışmadığının bilinmesidir. Tüm bu incelemeler ve karşılaştırmalardan sonra, Türkiye zeytinciliğinin özellike 1980 yılı sonrası adeta plansız bir dönem yaşamakta olduğu, zeytinciliğin temel sorunlarının daha çok yapısal kökenli olduğu, ciddi olarak belirlenemeyen politikalarla sektörler arası ve sektörler içi ilişkilerde devamlılığın sağlanamadığı anlaşılmaktadır. Oysa Ö.Z.ü. ülkeler zeytinciliğe kendi tarım politikaları içerisinde yer vermekle kalmamış, ayrıca da AB' ne üyelikle birlikte zeytinciliği düzenli işleyen bu sisteme dahil etmişlerdir. Türkiye zeytinciliğinin mevcut durumu ve sorunları bu araştırmayala farklı bir bakış açısı getirilerek değerlen dirilmiş, sonuçta AB'ğine üyeliğin gerçekleşmemesi durumunda bile, sadece konunun öneminin ciddiye alınmasının yeterli olabileceği kanısına varılmıştırThe olive growing of Türkiye with its present potential has been taking its place in the world of olive growing among other main producer countries. But its position is not qualified enough in order to put forth its potential. Since this situation is valid for all of the sectors of olive growing (oiive oil, table olive, olive pomace), it has been considered to search for the reason for the causes with a new study. By means of this it has become possible not only to examine the olive growing of Türkiye on the basis of sectors as a whole but also to determine the similarities and distinctions according to the olive growing countries which have the authority in the world. In this study, the subjects of general olive growing, olive oil, table olive and olive pomace have been examined separately for Türkiye and other countries Spain, Italy and Greece taken in hand as important olive grrowing countries and then some comparisons have been made on the basis of sectors. Some suggestions have been made for the problems determined in the end of comparison. As a result of comparison, beside some similarities, significant distinctions regarding the sectors, in Türkiye and the important olive growing countries have been determined. When examined the general olive growing of the countries, it has been observed in the distinctive similarities that the agriculture depending on olive306 growing is being performed in more than their present geographical regions; the majority of their olive areas are on plains and slightly slope area and their areas dimensions are less than 10 hectare. It has been determined that Italy has the utmost olive-fruit production and the yield for each tree while Türkiye has the least number of olive tree for a unit of area and production forr each olive growing farm and for per person production. Besides this, it has been determined that the institutional construction, organized systema tically in other three countries, exists in apparent but does not have the practicability and effectiveness in Türkiye. In addition, it can be easily said that this situation causes negativeness as far as the model for becoming organized on the basis of sectors is concerned. It has been observed that Türkiye has the last place in order after the important olive growing countries in comparison with olive for oil and olive oil, in the examination of production and yield. On the other hand, it is evident that Türkiye has been under going some positive developments since last decade as far as the technology is concerned, but even with its present state it hasn't been able to come up to the same level with the other important olive growing countries and as a result this situation has an effect on the quality of olive oil and its exportation. As for another common problem Türkiye has been experiencing with the other countries in question is the negations in the rate of the usage of the capacity of the olive oil factories due to periodicity. This problem, once more, is being experienced by Türkiye with enormous dimensions more than the other countries in question.307 As for the sector of table olive, it is known that although Türkiye has the second place in order in production, it can't show the same success in exporta tion. It would -be just to depend this unsuccessfulness on the negations in processing technology and the highness of the cost of the raw olive-fruit. The farms for table olive that have mainly a characteristic of small family farm in Türkiye have founded modern plants with the developments in last five years but it is hard to make a guess about the time when they will make qualified productions and increase our rate of exportation. In the comparisons in the sector of olive pomace the most distinctive difference is that olive pomace oil connot be produced as qualified as to be used for edible, because of the causes derived from both the technology of olive oil and the technology of olive pomace in Türkiye. Another distinction that may be the reason for not producing olive pomace for edible is that although the factories of olive pomace refineries and integrated foundations were set up in the important olive growing countries, in Türkiye there is only one sample of this but it doesn't functioning. After these examinations and comparisons it has been comprehended that Turkish olive growing has been living a period without any plan especially since 1980, the main problems of olive growing are originated from constitutional problems, the continuity of relationship of inner sectors and intersectors can't be realized with the policy that can't be determined serriously.308 However, the important olive growing countries not only a place to olive growing in their agricultural policy but also add olive growing to this system functioning properly while getting into the membership of the European Community. _ With this research the present state and problems of the Turkish olive growing have been evaluated with a different kind of view and as a conseguence we have come to an opinion that it will be enough to take the importance of the matter seriously even though the membership to the European Commmunity cannot be realized
