Two philosophers of turn of the century, Heinrich Rickert (1863–1936) and Ernst Cassirer (1874–1945) belong to large and not identical in meaning in their own views, the Neo-Kantianism movement. Though the Immanuel Kant’s philosophy to the state for both the irrefutable base – the foundation of considerations, among the theory of author of three Critiques and neo-Kantianism comes to light the difference of the range as far as Kant’s transcendentalism has the general character, insomuch aground Southwestern neo-Kantianism whose a representative is Rickert, takes place his particularization. There placing the problem of a priori conditions of possibility of the recognition, Rickert undertakes an attempt of the transcendental basis of the culture. Seeking bases of the recognition and the culture whatever, accepts Windelband’s partition of know- ledge on generalizing nomothetic’s disciplines (the sciences) and individualizing idiographic’s disciplines (the humanities) and calls the history a condition of the possibility of the experience. As the representative of the methodological dualism this thinker makes the philosophy, with the critical theory of cultural values. To include into the range of methodological decisions of the axiological problem among which to the foreground advances the problem granting the life the sense of the value and this, what necessarily important, Rickert not only additionally qualifies across this the proper object of the recognition, but also the theoretical thinking implants in the duty, instead the recognition establishes in the pure logic of being obligatory (Geltung).The problem of logical bases of disciplines about the spirit, examined from the perspective of the critical philosophy of the culture, investigates also the schoolboy of the Marburg neo-Kantianism, Ernst Cassirer. Its own interests with sciences, especially with the mathematical physics, he enriches with the widely understood idea of the culture founding, that sciences about the nature and the humanities as decisive about the all activity of the man, are not to themselves opposed, but mutually are complementary to one another. Binding measurable-quantitative and volitional and emotional – the qualitative moment of the act of the recognition, Cassirer throws up proposed by Baden school (Windelband, Rickert) of the theory of the value and the partition disciplines of knowledge. Perceiving the human variability, one assembles on historic and humanistic description of various forms of the human life.Showing the primary relationship of the Cassirer’s and Rickert’s thought with theoretical either with the practical Kant’s knowledge, in the pronouncement I return the special attention on the course of the line of demarcation dividing the sphere Geisteswissenschaften from the area Naturwissenschaften in proposed by neo-Kantian programs of the philosophy. Using the method of the comparative analysis, I characterize the manner of the seizure of the sciences and humanities – knowledge about the culture in Rickert’s philosophy expresses himself in the difference: nasci – colere, instead inwards Cassirera accepts the form of the disjunction: fact of the science – fact of the culture; difference which comes to light among this, what quantitative and to these, what qualitative.Dwaj filozofowie przełomu wieków, Heinrich Rickert (1863–1936) oraz Ernst Cassirer (1874–1945) przynależą do licznego i niejednoznacznego w swych poglądach, ruchu neokantystów. Chociaż filozofia Immanuela Kanta stanowi dla obydwóch niepodważalną bazę – fundament rozważań, pomiędzy teorią autora trzech Krytyk a neokantyzmem ujawnia się różnica zakresu bowiem o ile transcendentalizm Kanta ma charakter ogólny, o tyle na gruncie badeńskiej szkoły neokantyzmu, której reprezentantem jest Rickert, dokonuje się jego uszczegółowienie. Stawiając problem apriorycznych warunków możliwości poznania, Rickert podejmuje próbę transcendentalnego ugruntowania kultury. Poszukując podstawy poznania i kultury w ogóle, przyjmuje Windelbandowski podział nauk na uogólniające nauki nomotetyczne i indywidualizujące nauki idiograficzne oraz nazywa historię warunkiem możliwości doświadczenia. Jako reprezentant dualizmu metodologicznego myśliciel ten czyni filozofię, krytyczną teorią wartości kulturowych. Włączając w zakres metodologicznych rozstrzygnięć zagadnienia aksjologiczne, wśród których na pierwszy plan wysuwa zagadnienie nadających życiu sens wartości oraz tego, co koniecznie ważne, Rickert nie tylko dookreśla poprzez to właściwy przedmiot poznania, ale także myślenie teoretyczne zakorzenia w powinności, natomiast poznanie ugruntowuje w czystej logice obowiązywania (Geltung).Zagadnienie logicznych podstaw nauk o duchu, rozpatrywanych z perspektywy krytycznej filozofii kultury, bada również uczeń marburskiej szkoły neokantyzmu, Ernst Cassirer. Swoje zainteresowania naukami przyrodniczymi, zwłaszcza fizyką matematyczną, wzbogaca szeroko rozumianą koncepcją kultury zakładając, iż nauki o przyrodzie i humanistyka jako decydujące o całej aktywności człowieka, nie są sobie przeciwstawne, lecz wzajemnie się uzupełniają. Wiążąc mierzalny – ilościowy i wolicjonalno-emocjonalny – jakościowy moment aktu poznania, Cassirer rezygnuje z zaproponowanej przez badeńczyków (Windelband, Rickert) teorii wartości oraz podziału nauk. Dostrzegając ludzką zmienność, skupia się na historyczno-humanistycznym opisie różnorodnych form ludzkiego życia.Ukazując pierwotny związek myśli Cassirera i Rickerta z teoretyczną oraz praktyczną nauką Kanta, w wystąpieniu zwracam szczególną uwagę na przebieg linii demarkacyjnej rozdzielającej sferę Geisteswissenschaften od obszaru Naturwissenschaften w zaproponowanych przez neokantystów programach filozofii. Wykorzystując metodę analizy porównawczej, charakteryzuję sposób ujęcia przyrodoznawstwa oraz nauk o kulturze, który w filozofii Rickerta wyraża się w różnicy: nasci – colere, natomiast w myśli Cassirera przyjmuje postać rozdzielenia: fakt nauki – fakt kultury; dywergencji, która ujawnia się pomiędzy tym, co kwantytatywne a tym, co kwalitatywne
