Bal, R

Schuurmans, Jitse

Wallenburg, Iris

Dutch

EUR Research Repository

26    MEDISCH CONTACT 33-34 | 15 AUGUSTUS 2019  Jitse Schuurmansuniversitair docent, ESHPM, Erasmus UniversiteitIris Wallenburguniversitair hoofddocent, ESHPM, Erasmus UniversiteitRoland Balprofessor HCG, ESHPM, Erasmus UniversiteitORGANISATIE‘Het geloof in de markt als probleemoplosser is op de terugtocht’, stelde minister Hugo de Jonge recentelijk in het AD, iets wat hij een paar dagen later nog eens herhaalde in het tv-programma Buitenhof. De minister vindt dat de marktwerking in de zorg is doorgeslagen en ongewenste effecten heeft. Het zorg-landschap is versnipperd geraakt, admini-stratielasten zijn toegenomen en aanbe-stedingen staan de continuïteit van zorg in de weg; niet alleen voor de patiënt maar bijvoorbeeld ook voor de huisarts die effectiever (en prettiger) werkt met een wijkverpleegkundige met wie een langdu-rige werkrelatie bestaat. Regionalisering is volgens de minister de nieuwe strategie om doelmatiger te gaan werken en de kwaliteit van zorg te verbeteren. Innovatieve vormenDe uitspraken van De Jonge staan niet op zichzelf. Initiatieven om de zorg regionaal te organiseren worden op dit moment vol-op ontplooid. Dat speelt met name in de ouderenzorg waar verpleeghuizen en woonzorgcentra kampen met oplopende tekorten aan specialisten ouderengenees-kunde (SO’s) en (gespecialiseerde) ver-pleegkundigen terwijl de zorgvraag toe-neemt en complexer wordt. De tekorten worden vooral ervaren in landelijke gebie-den met een sterk vergrijzende bevolking en een teruglopende beroepsbevolking. Oplossingen worden gezocht in regionale samenwerking waarbij zorgaanbieders samen een netwerk vormen om tot inno-vatieve vormen van zorgverlening te komen. Een voorbeeld is het gezamenlijk invullen van avond-, nacht- en weekend-diensten (ANW), maar ook het ontwikke-len van nieuwe vormen van zorg waarbij de SO meer gericht wordt ingezet in de specialistische zorg terwijl andere zorg-professionals de dagelijkse (medische) zorg aan ouderen op zich nemen.1 Bij-voorbeeld een verpleegkundig specialist die de medische zorg in het verpleeghuis coördineert, of als voorwacht fungeert tijdens de ANW en bij specifieke vragen of problemen de SO consulteert. De SO kan dan vaker bij de huisarts of in het woon-zorgcentrum aanschuiven om patiënten en zorgverleners daar bij te staan bij com-plexere zorgvragen.OmslagDeze vorm van taakherschikking, die zich steeds vaker over de muren van instellingen heen en tussen de traditio-Een nieuwe panacee: de zorg moet regionaliserenNIET CONCURRENTIE MAAR SAMENWERKING MOET OUDERENZORG NAAR HOGER PLAN TILLENMarktwerking wordt terzijde geschoven. In een driejarig experiment gaan Rotterdamse onderzoekers na hoe door samenwerking en taakherschikking de ouderenzorg kan worden verbeterd. De eerste lessen zijn al geleerd.15 AUGUSTUS 2019 | MEDISCH CONTACT 33-34    27 De nieuwe taakherschikking speelt zich steeds vaker af over de muren van instellingen heen.Een regionale aanpak schuurt met bestaande financieringsschotten en wet- en regelgevingnele zorglijnen door afspeelt, vraagt om nieuwe vormen van (samen)werken en zorgorganisatie in de regio. Voor een aan-besteding of om de gunst van een schaarse SO te winnen moeten zorginstellingen nu samenwerken met instellingen die zij tot voor kort als concurrenten beschouwden. Het is niet makkelijk om aan die omslag te wennen.Taakherschikking is in de praktijk ook nog geen uitgemaakte zaak. Hoewel art-sen steeds welwillender staan tegenover het overdragen van werkzaamheden aan verpleegkundig specialisten, physician assistants of ggz-psychologen, blijkt dit in de dagelijkse praktijk toch vaak lastig omdat artsen onbekend zijn met de com-petenties van deze ‘nieuwe’ professionals en/of omdat de (juridische) toebedeling van verantwoordelijkheden nog niet is uitgekristaliseerd.2 3 Daarnaast is er onze-kerheid over de bestuurlijke en financiële inbedding. Onduidelijk is nog aan welke voorwaarden een samenwerkingsverband precies moet voldoen, en aan wie en hoe hierover verantwoording moet worden afgelegd. Een regionale aanpak schuurt met bestaande financieringsschotten en wet- en regelgeving.ExperimenterenHoe regionale ouderenzorg precies in zijn werk gaat en ‘kan gaan werken’ wordt de komende drie jaar door de Erasmus Uni-versiteit Rotterdam, samen met de regio’s, ‘Waardigheid en Trots’ en het ministerie van VWS (het ‘Regioz’-project) onder-zocht.4 Op dit moment zetten tien regio’s (te weten: Groningen, Zuid-Oost Fries-land, Zwolle, Apeldoorn-Zutphen, de Achterhoek, Flevoland, Gooi en Vecht-streek, Midden-Holland, Twente en GETTY IMAGES28    MEDISCH CONTACT 33-34 | 15 AUGUSTUS 2019  Zeeland; een aantal staan nog in de wacht) – met steun van het zorgkantoor – pilots op waarin wordt geëxperimenteerd met het ‘anders’ organiseren en uitvoeren van zorg aan ouderen. Zo wordt een systeem van triage en taakherschikking beproefd, waardoor een SO niet langer op een zorglocatie aanwezig hoeft te zijn en instellingoverstijgend kan worden inge-zet; er wordt geïntegreerde spoedzorg aan ouderen ontwikkeld waarbij nauw wordt samengewerkt met het ziekenhuis in de regio; er is een netwerkaanpak in de thuis-zorg opgezet waarbij SO, huisarts en wijk-verpleegkundige zorg op maat verlenen aan een patiënt thuis en – als dat niet meer mogelijk is – bij de transitie naar het verpleeghuis. In al deze experimenten probeert men de zorg zo in te richten dat de competenties van zorgprofessionals optimaal en in samenhang worden benut, en dat zo goed mogelijk wordt aangeslo-ten bij de behoefte van de patiënt. De zorg staat centraal; bestuurlijke en organisato-rische processen en voorwaarden worden hierop afgestemd. Dit vereist een nauwe betrokkenheid van onder meer bestuur-ders, zorgprofessionals, zorgmanagers, het zorgkantoor en het ministerie van VWS. De institutionele infrastructuur van de regio is dan ook, naast de zorg zelf, onderwerp van onderzoek. Aansluiten bij de praktijkOnderzoekers monitoren de experimen-ten en bestuurlijke vraagstukken ‘van bin-nenuit’. Ze brengen regionale knelpunten in de medische zorgverlening aan oude-ren in kaart en denken actief mee over de vorm en inhoud van de pilots. Vervolgens formuleren ze, samen met de zorgprofes-sionals en regionale partners, evaluatiecri-teria waarbij ook de kwaliteit van zorg wordt gemonitord. Uitgangspunt is steeds om aan te sluiten bij de dagelijkse zorgpraktijk. De onderzoekers draaien mee in de dagelijkse zorg en de project-groep, en houden diepte-interviews met betrokkenen. Waar nodig geven zij tus-sentijds feedback om zo tot snelle en pas-sende verbeteringen te komen. Dit levert al relevante inzichten op. In de regio waar geëxperimenteerd wordt met triage en taakherschikking zien we dat voor een verandering in het medisch behandelteam – bestaande uit SO’s, verpleegkundig specialisten (de voormalige nurse practitioners) en gespecialiseerde ver-pleegkundigen (verpleegkundigen met een specialisatie, bijvoorbeeld wondver-pleegkundigen ) – het team van verzor-genden cruciaal is: als behandelaren ver-der van de afdeling komen te staan, moeten verzorgenden leren om proble-men en knelpunten te signaleren. Dit vraagt om kennis en kunde bij de verzor-genden – een inzicht dat nu wordt meege-nomen in pilots in andere regio’s. Via een landelijk platform (‘quality collaborative’) kunnen regionale partners met elkaar in contact komen en van elkaars lessen leren.5 6 Zo kunnen aan beleidsmakers en branche organisaties de bestuurlijke rand-voorwaarden worden voorgelegd.Hoewel we tussen regio’s veel overeen-komsten zien in de problematiek, zijn er ook grote verschillen. Die hangen bijvoor-beeld samen met de traditie van samen-werking in de regio, of met de positie van huisartsen in het netwerk van zorgver-leners.7 Ook het urgentiebesef over de noodzaak van een regionale aanpak verschilt; instellingen die nog voldoende SO’s in huis hebben, voelen bijvoorbeeld minder noodzaak tot samenwerking. Ook verschillen de ideeën over wat een regio eigenlijk is en hoe de begrenzingen van een regio eruitzien. Die zijn voor verschil-lende zorgvormen ook anders; voor som-mige zorgvormen is de wijk een geschikt organisatieniveau, terwijl voor andere de grenzen van de provincie (moeten) wor-den overschreden, en weer andere een nationale of zelfs internationale infra-structuur vergen. Hoe deze verschillende aggregatieniveaus zich tot elkaar dienen te verhouden is nog geen uitgemaakte zaak. En dan hebben we het nog niet over cultuurverschillen tussen en binnen regio’s.Effectieve strategieRegionale samenwerking kan een veel-belovende strategie zijn om de zorg doel-matiger in te richten. In die zin onder-steunen wij de oproep van minister De Jonge. Zo’n aanpak vereist echter wel aanpassingen van wet- en regelgeving, cultuur, organisatiestructuren en bestaan-de werkroutines. Een beweging naar meer regionale samenwerking vraagt om vele, incrementele aanpassingen aan het zorg-systeem – en om kritische reflectie door onderzoekers en mensen uit de zorgprak-tijk.  Alleen dan kan regionale samenwer-king een effectieve strategie zijn om de zorg toekomstbestendig te maken.  ORGANISATIEOok verschillen de ideeën over wat een regio eigenlijk iscontactschuurmans@eshpm.eur.nlcc: redactie@medischcontact.nlwebDe voetnoten en meer over dit onderwerp vindt u onder dit artikel op medischcontact.nl/artikelen.

De zorg moet regionaliseren

https://pure.eur.nl/files/48271246/33-34_Een-nieuwe-panacee-de-zorg-moet-regionaliseren.pdf

De zorg moet regionaliseren

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

EUR Research Repository