On man and morality in the russian society: an analysis of Andrey Zvyagintsev’s films Elena and Loveless

Abstract

Celem artykułu jest opis i diagnoza współczesnego społeczeństwa rosyjskiego i kierunku jego rozwoju. Materiałem wykorzystanym do dokonania krytycznej analizy są filmy Elena i Niemiłość rosyjskiego reżysera Andrieja Zwiagincewa. Dzieła te przedstawiają obraz społeczeństwa rosyjskiego, występujące w nim postawy życiowe i wartości oraz potencjalne kierunki jego rozwoju. Autorka twierdzi, że zarówno poszczególne jednostki, jak i społeczeństwo rosyjskie jako całość działają zgodnie z logiką wojny, która stanowi rodzaj stylu życia i filozofii codzienności. Obecność logiki wojny przejawia się nie tylko w życiu prywatnym ludzi, lecz także w życiu społeczeństwa jako całości oraz w jego instytucjach i w strukturach władzy państwowej. Logika ta dopuszcza działania niemoralne i zwalnia z odpowiedzialności za dokonywane czyny, tłumacząc je osobistym dobrobytem lub wyższą koniecznością. W kontekście wojny toczącej się w Ukrainie postawy bohaterów i bohaterek filmów Andrieja Zwiagincewa zyskują wymiar symboliczny i profetyczny.The aim of the article is to describe the contemporary Russian society, identifying the directions its future development might take, on the basis of a critical analysis of Andrey Zvyagintsev’s films Elena and Loveless. The image of the Russian society with its predominant attitudes towards life, its morality and values conveyed by the films scrutinized in the paper is one of a society demonstrating the logic of war. Adopted as a lifestyle and a philosophy of daily existence, the logic of war is manifested in private lives of individuals, in the functioning of the society as a whole and of its institutions, as well as in the power structures of the Russian state. Such a logic permits unethical behavior and makes it possible for individuals to evade responsibility for their actions justifying them by their personal welfare or an absolute necessity. In the context of the war ongoing in Ukraine, the attitudes adopted by Zvyagintsev’s characters, take on symbolic and prophetic aspect