Chang, V.K.L.

Leiden University Scholary Publications

Welke oorlog? Herdenken en vergeten in ChinaChang, V.K.L.CitationChang, V. K. L. (2020). Welke oorlog? Herdenken en vergeten in China. China2025.nl.Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/3618516 Version: Publisher's VersionLicense: Leiden University Non-exclusive licenseDownloaded from: https://hdl.handle.net/1887/3618516 Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).Welke oorlog? Herdenken en vergeten in ChinaGeplaatst door Vincent Chang | 29 mei, 2020 | Diplomatie, Geschiedenis,Jubileumweek |Bron: 国家公祭网Onze Nationale Dodenherdenking was uniek dit jaar. Nooit was de Dam zo leeg bijde jaarlijkse herdenking van Nederlandse oorlogsslachto ers. Nooit eerder sprak hetstaatshoofd de natie toe bij deze sobere plechtigheid. Ook de inhoud van ’s Koningstoespraak baarde opzien. Nooit eerder had een lid van het koningshuis zich openlijkafgevraagd of toenmalig koningin Wilhelmina, door haar afwezigheid en vermeendestilzwijgen, Nederlandse burgers niet in de steek had gelaten.Op het eerste gezicht is het contrast met o ciële herdenkingen in China groot. Daarkomen meermaals per jaar tienduizenden mensen op de been om nationalemartelaren te gedenken, spreekt de Chinese president volk en manschappengeregeld toe, en toont de partijstaat weinig tekenen van kritische zelfreflectie. Maarondanks wezenlijke verschillen, zijn er ook opmerkelijke overeenkomsten in de lijnenwaarlangs herdenking in beide landen plaatsvindt.Share ThisCollectief vergetenOnze collectieve herinnering van de Tweede Wereldoorlog (WO2) kent vele blindevlekken. Actief herdenken gaat nu eenmaal gepaard met grif vergeten. Maar juistwaar het verleden als moreel ijkpunt dient voor de samenleving, is het zaak dat descheidslijnen tussen herdenken en vergeten zuiver worden getrokken.Collega-historicus Ethan Mark legt de vinger op de zere plek in een lezing die hij op4 mei gaf in een leeg Leids auditorium. Aan de hand van ‘vergeten’ geschiedenissenlegt hij uit hoe de in Nederland gangbare WO2-narratieven van ‘goed’ en ‘kwaad’,‘vrijheid’ versus ‘onderdrukking’, en ‘democratie’ versus ‘dictatuur’ voorbij gaan aan destructurele uitsluiting, discriminatie en repressie waaraan Nederlandse koloniale‘onderdanen’ vóór, tijdens en na de oorlog werden blootgesteld. Voor deze groep,aldus Mark, was het verzet tegen het fascisme slechts de helft van de strijd.Wiens strijd, welk kwaad?Dit inzicht is onontbeerlijk voor wie de Chinese herdenking van WO2 wil begrijpen.Want de ‘Verzetsoorlog van het Chinese volk tegen Japanse Agressie’ was, andersdan de benaming suggereert, een strijd die niet op één, maar op drie frontentegelijk plaatsvond.Allereerst was China’s oorlog, net als in Nederland, een strijd van nationaalzelfbehoud tegen een fascistische bezetter. Maar daarnaast streden de Chinezen, zijhet minder uitgesproken, ook voor hun eigen onafhankelijkheid en tégen Westersimperialisme, een strijd die – in tegenstelling tot die van de Indonesiërs bijvoorbeeld– nog tijdens de oorlog zou worden beslecht. Tot slot maakten deze beide frontendeel uit van een groter strijdtoneel: de burgeroorlog tussen de Nationalisten (GMD)van Chiang Kai-shek en de Communisten (CCP) van Mao Zedong.Share ThisChina’s oude oorlogshoofdstadNa de Japanse invasie verplaatste Chiang’s Nationalistische regering haar zetel in1938 tijdelijk landinwaarts naar de stad Chongqing. Zeven decennia later bezocht ikde oude oorlogshoofdstad op zoek naar sporen van familiehistorie. Nadien zou ik ernog vele malen terugkeren, en er zelfs een paar jaar met mijn vrouw neerstrijken. Bijdat eerste bezoek verbaasde ik mij over de moeite die het kostte de oude locatieterug te vinden van het ministerie van buitenlandse zaken van de Nationalistischeregering, waar mijn grootvader en mijn oudoom tijdens de oorlog hadden gewerkt.De luttele beschikbare bronnen boden weinig houvast.Pas na een bezoek aan het gemeentearchief en een telefoontje met de directeur vanhet historisch museum kwam ik op het juiste spoor. Maar ter plaatse wees niets opeen oorlogsverleden. Op een oude plaquette viel te lezen dat het een beschermdmonument betrof, waarin ooit de linkervleugel van het regionale GMD partijbestuurhad gezeteld. Ondanks Chongqing’s trotse verleden als onneembareoorlogshoofdstad, liep de publieke ‘herinnering’ hier kennelijk niet langs patriottische,maar partij-ideologische lijnen.Share ThisWelwillende amnesieDitzelfde perspectief verklaart ook waarom Mao in 1972 tijdens een historisch bezoekvan de Japanse premier Tanaka zou hebben opgemerkt, dat excuses voor Japanseoorlogsmisdaden overbodig waren. Had de Japanse bezetting niet derandvoorwaarden gecreëerd waaronder het heroïsche Chinese volk, geleid door deCCP, de bandieten van Chiang had kunnen verslaan?Via deze revolutionaire logica zonk de oorlog met Japan tijdens de Maoïstische jarengeleidelijk weg in welwillende amnesie. Wanneer de oorlog tóch ter sprake kwam,werd deze niet geduid als een conflict tussen twee naties, maar als transnationalerevolutionaire strijd tussen de verenigde progressieve krachten en een abjecte cliquevan Japanse militaristen, bijgestaan door Chinese collaborateurs en reactionairen.Terugkerend traumaMaar zoals elders voltrekt ook in China de oorlogsherdenking zich in fasen,voortgestuwd door bredere ontwikkelingen, krachten en ideeën. Binnen de doorDeng Xiaoping ingeslagen koers, waarin een nieuw nationalisme het ideologischdeficit van de CCP moest dichten en de obsessie met economische groei moeststutten, werd de oorlog weer uit de vergetelheid gehaald.Het keerpunt kwam in 1982, toen Japanse schoolboeken de invasie van China ineufemismen begonnen te verpakken. Beijing zette daarop fors in op patriottischonderwijs, de constructie van oorlogsmonumenten (zoals de gedenkhal van hetBloedbad van Nanjing), en op wat historici omschrijven als getallenspel metslachto erschap en excuus-diplomatie richting Japan.Nationale emancipatieShare ThisHet nieuwe gedenken leidde tevens tot een zekere herwaardering van de rol van deNationalisten, de oude aartsvijand, en een intensivering van contacten met Taiwan.Chiang Kai-shek werd niet meer klakkeloos weggezet als reactionaire bandiet. Zijnvoormalige residenties in Chongqing werden gerestaureerd en openden geleidelijkhun deuren voor overzeese ‘patriotten’.Dit bood ook ruimte om de succesvolle oorlogsdiplomatie van de Nationalistenonder ogen te zien. Per slot van rekening was Chiang’s China tijdens de oorlogopgeklommen van ‘semi-kolonie’ en speelbal der grootmachten tot gelijkwaardigegeallieerde mogendheid, behorend tot de Grote Vier, en had het de ongelijkeverdragen weten te beëindigen.Nederland en ChinaOp 29 mei 1945, vandaag precies 75 jaar geleden, sloten Nederland en China eennieuw, ‘gelijk’ verdrag. Dit traktaat verving het bilaterale Verdrag van Tianjin van 1863en bracht daarmee een einde aan de politieke, juridische, economische en zelfsmilitaire privileges waarop Nederland in China binnen het vooroorlogse ‘semi-koloniale’ systeem aanspraak kon maken.Share ThisWelbeschouwd markeerde de oorlog dus China’s geboorte als moderne, soevereinestaat. Haar nationale autonomie herwon zij niet zozeer door tégen de imperialistischemogendheden te strijden, maar zij-aan-zij mét hen tegen de Asmogendheden. Hierkomt Marks inzicht weer de hoek om kijken: voor veel deelnemers aan WO2 was hetfascisme niet de enige vijand.Van trauma naar triomfMaar ook in China wordt dit aspect vandaag de dag nauwelijks belicht. In juli 2015riep Xi Jinping historici om drie zaken te verduidelijken: het ‘grote belang’ van deChinese verzetsoorlog; de ‘belangrijke plaats’ ervan in de mondiale strijd tegen hetfascisme; en de ‘sleutelrol’ van de CCP in het behalen van de overwinning. Eenmeervoudig perspectief, waarin de bovengenoemde lijnen samenvloeien.Kort hierop, bij het 70-jarig jubilieum van de Japanse capitulatie, sprak Xi vanaf hetTiananmen-rostrum de natie toe onder het toeziend oog van de wereld. Het werdeen lofzang op de overwinning, met nog weinig oog voor slachto erschap. EenShare Thiszekere geruststelling moest daarvan uitgaan: China had toen aan de ‘goede kant’gestaan, en stelt ook nu geen belang in het omverwerpen van een wereldordewaarvoor, volgens Xi, 35 miljoen Chinezen hun leven gaven. Maar er lag ook eenwaarschuwing in besloten: niets of niemand mag China ervan weerhouden de nogonvervulde strijddoelen te realiseren. De eindstreep is in zicht. Triomf isonvermijdelijk.OnvergetenIntussen wordt in Chongqing het oude ministerie van buitenlandse zakengerestaureerd. Op de plek waar de Nederlandse ambassadeur en de Chineseminister in december 1945 de ratificatie-oorkonden van het nieuwe verdraguitwisselden, staat sinds 2013 een nieuwe plaquette: ‘Voormalige locatie van hetMinisterie van Buitenlandse Zaken van de Nationalistische overheid’.Eens vergeten, is niet altijd vergeten.DELEN:  Tien jaar van binnenuit mee bouwen aaneen nieuw ChinaWat een landOVER DE AUTEURVincent Chang     VORIGE VOLGENDE Share ThisVincent Chang is jurist en historicus. Bij de Universiteit Leiden en hetLeidenAsiaCentre verdiept hij zich in China’s moderne geschiedenisen hedendaagse internationale politiek. Daarnaast is hijgastonderzoeker bij een onderzoekscentrum in Chongqing datonderzoek doet naar de Tweede Wereldoorlog in China. Vincent isde auteur van verschillende publicaties over de historischebetrekkingen tussen Nederland en China, waaronder ForgottenDiplomacy: The Modern Remaking of Dutch-Chinese Relations, 1927–1950.GERELATEERDE BERICHTENWat een land30 mei 2020De Chinese geschiedenis vanuit vrouwelijkperspectief6 april 2020Nederland in Chinese geschiedenisboeken10 september 2018De hedendaagse Chinese geschiedenis in eennotendop18 juli 20161 reactieShare ThisNAAM * E-MAIL * SITEPLAATS EEN REACTIELaat een antwoord achterHet e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *COMMENTAARAnnemarie montulet op 29 mei 2020 om 13:48Ha die Vincent, wat een mooi artikel en een heel goed gekozenonderwerp, dat mij ook interesseert. Misschien is het hier goed om tevermelden dat het NIOD ook eens samen heeft gewerkt met Nanjing, ook over dit onderwerp. Er zijn enkele bezoeken heen en weergeweest over herdenken, destijds gefinancierd door het ChinaExchange Program van de KNAW. zie o.a. https://www.niod.nl/nl/projecten/summer-school-nanjing-2017-practices-remembrance-beyond-memory-politics-recalling-mass Kees Ribbens was trekker van het project destijds. Veel succes met alles. vr groet Annemarie MontuletANTWOORDShare This

Welke oorlog? Herdenken en vergeten in China

https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3618517/download

Welke oorlog? Herdenken en vergeten in China

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Leiden University Scholary Publications