ЗдравÑтвени ризици при изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина - преглед на литературата и ÑоÑтојба во Rепублика Mакедонија

Abstract

International Agency for Research on Cancer (IARC) in 2009 classified all forms of asbestos as sure human carcinogen (Group 1) for lung cancer, mesothelioma of the pleura, and cancer of the larynx and ovary. The аim of this paper is to evaluate the available scientific evidence of exposure to asbestos in the environment and the diseases associated with exposure to asbestos environment in the world and in Macedonia.Material and Methods: A review of the scientific evidence presented in published papers available in electronic databases (Pubmed, Web of Science.), WHO documents related to asbestos, published results of the projects in this domain, oral presentations of experts from the domain. Selected papers were reviewed and grouped by type of exposure in the environment.Results: A research from West Australia has shown about 10% of malignant mesothelioma of the pleura in men and about 40% of malignant mesothelioma in women due to exposure to asbestos in the environment, 8% of the registered mesotheliomas have been found in family members of workers exposed to asbestos (paraprofessional exposure) and 31% among persons who lived half a mile away from an asbestos plant. The incidence of mesothelioma of the pleura among persons who independently renovated their houses/apartments in the period 2000-2004 was about 13 times higher, and in the period 2005-2008 it was 44 times higher than the incidence registered between 1980 and 1984 in Western Australia. In Macedonia, no data are available for people with diseases caused by exposure to asbestos during renovation/maintenance of their apartments/houses or in the private renovation/maintenance. Records of these diseases are not satisfactory because of the problems in the manner of collecting data from the institutions where they are diagnosed and treated. Thus, the number of persons with diseases caused by asbestos as a result of exposure to asbestos at the workplace or in environmental environment is not known. Based on data from the mortality statistics, the number of deaths from mesothelioma is in range from 1 in 2006, 6 in 2009, 3 in 2014.Conclusions: Activities aimed at preventing diseases caused by exposure to asbestos in the environment should include two target groups, people with prior and those with current exposure to asbestos in the environment. National program for the elimination of diseases caused by asbestos for Macedonia has been prepared and adopted, but now we have to implement the program.Интернационалната агенција за иÑтражување на ракот (IARC) во 2009 година ги клаÑифицира Ñите форми на азбеÑÑ‚ како Ñигурни хумани канцерогени (група 1) за ракот на белите дробови, мезотелиомот на плеврата, како и за ракот на ларинкÑот и овариумот. Целта на трудот е да Ñе изврши евалуација на доÑтапните научни докази за изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина и болеÑтите поврзани Ñо изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина во Ñветот и во Македонија.Материјал и методи: Прегледани Ñе научните докази презентирани во публукувани трудови доÑтапни во елeктронÑките бази на податоци (PubÐœed, Web of Science), документи на СЗО поврзани Ñо азбеÑÑ‚, објавени резултати од проектите од овој домен, уÑмени Ñоопштенија од екÑперти од овој домен. Избраните трудови Ñе прегледани и групирани Ñпоред видот на изложеноÑта во животната Ñредина.Резултати: Околу 10% од малигните мезотелиоми на плеврата кај мажите и околу 40% од малигните мезотелиоми кај жените Ñе должат на изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина. ОÑум проценти од евидентираните мезотелиоми Ñе утврдени кај членови на ÑемејÑтвата на работници изложени на азбеÑÑ‚ (парапрофеÑионална изложеноÑÑ‚) и 31% кај лица коишто живееле на половина милја оддалеченоÑÑ‚ од некој азбеÑтен погон. Инциденцијата на мезотелиом на плеврата кај лицата кои ÑамоÑтојно ги реновирале куќите/Ñтановите во периодот 2000-2004 год. била околу 13 пати повиÑока, а во периодот 2005-2008 год. дури 44 пати повиÑока во Ð¾Ð´Ð½Ð¾Ñ Ð½Ð° неговата инциденција региÑтрирана во периодот 1980-1984 год. во Западна ÐвÑтралија. Во Македонија нема доÑтапни податоци за лица Ñо болеÑти предизвикани од изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ при реновирање/одржување на Ñвоите Ñтанови/куќи или пак на ÑопÑтвено реновирање/одржување. Евиденцијата на овие болеÑти не е на задоволително ниво поради проблемите во начинот на Ñобирање на податоци од инÑтитуциите каде што тие Ñе дијагноÑтицираат и третираат, па затоа не е познат бројот на лицата Ñо болеÑÑ‚ предизвикани од азбеÑÑ‚ како резултат на изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во работната или во животната Ñредина. Врз оÑнова на податоците од ÑтатиÑтиката за морталитет може да Ñе добијат податоци за бројот на умрени од мезотелиом, и таа бројка Ñе движи од 1 во 2006 година, 6 во 2009, до 3 во 2014 година.Заклучок: ÐктивноÑтите наÑочени кон болеÑтите предизвикани од изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина треба да вклучат две целни групи, а тоа Ñе лицата Ñо претходна и Ñо актуелна изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина. Во Република Македонија изработена е и уÑвоена Ðационална програма за елиминирање на болеÑтите предизвикани од азбеÑÑ‚, но Ñледен чекор е нејзина имплементација