The labour pedagogy has not been systemically modelled yet. This is a method based on system modelling theory, also referred to as systemology. The creator of this theory in Poland is K. Duraj-Nowakowa (1997). This work attempts to adapt this theory to labour pedagogy. This initiative is by all means justified, because there are many issues in labour pedagogy that are already systemically modelled. Some of the examples are: Labour Pedagogy in the System of Sciences, Including Pedagogy and Labour Sciences; Classifications of Occupations and Specializations; Polish Classification of Occupations; Education as a Criterion for Modelling Labour Pedagogy.Pedagogika pracy nie doczekała się modelowania systemowego, zwanego teorią modelowania systemowego, określaną również mianem systemologii. Twórczynią tej teorii w Polsce jest Krystyna Duraj-Nowakowa (1997). Niniejszy tekst podejmuje próbę adaptacji tej teorii do pedagogiki pracy. Podjęta inicjatywa jest ze wszech miar zasadna, bowiem w pedagogice pracy występuje wiele zagadnień, które już są wymodelowane systemowo. Ich przykłady to np. pedagogika pracy w systemie nauk, w tym pedagogicznych i nauk o pracy; Klasyfikacje Zawodów i Specjalności; Polska Klasyfikacja Działalności; edukacja jako kryterium modelowania pedagogiki pracy

Baraniak, Barbara

English

Pedagogika pracy nie doczekała się modelowania systemowego, zwanego teorią modelowania systemowego, określaną również mianem systemologii. Twórczynią tej teorii w Polsce jest Krystyna Duraj-Nowakowa (1997). Niniejszy tekst podejmuje próbę adaptacji tej teorii do pedagogiki pracy. Podjęta inicjatywa jest ze wszech miar zasadna, bowiem w pedagogice pracy występuje wiele zagadnień, które już są wymodelowane systemowo. Ich przykłady to np. pedagogika pracy w systemie nauk, w tym pedagogicznych i nauk o pracy; Klasyfikacje Zawodów i Specjalności; Polska Klasyfikacja Działalności; edukacja jako kryterium modelowania pedagogiki pracy

Barbara Baraniak

Directory of Open Access Journals

Szkoła – Zawód – Praca, nr 23/2022DOI 10.34767/SZP.2022.01.05ISSN 2082-6087  Pedagogika pracy modelowana systemowoPedagogika pracy modelowana systemowoBarbara BaraniakBarbara BaraniakORCID: 0000–0002–6192–4165Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawiee-mail: b.baraniak@uksw.edu.plDOI 10.34767/SZP.2022.01.05Systemically modelled labour pedagogyKeywords: system, systemology, model, Classifications of Occupations and Specializations, Polish Classification of Occupations, labour pedagogy in the system of sciences, including pedagogy and labour sciencesAbstract. The labour pedagogy has not been systemically modelled yet. This is a method based on system modelling theory, also referred to as systemology. The creator of this theory in Poland is K. Duraj-Nowakowa (1997). This work attempts to adapt this theory to labour pedagogy. This initiative is by all means justified, because there are many issues in labour pedagogy that are already sys-temically modelled. Some of the examples are: Labour Pedagogy in the System of Sciences, Including Pedagogy and Labour Sciences; Classifications of Occu-pations and Specializations; Polish Classification of Occupations; Education as a Criterion for Modelling Labour Pedagogy.Słowa kluczowe: system, systemologia, model, Klasyfikacje Zawodów i Specjalności, Polska Klasyfikacja Działalności, pedagogika pracy w systemach nauk pedagogicznych i nauk o pracyStreszczenie. Pedagogika pracy nie doczekała się modelowania systemowe-go, zwanego teorią modelowania systemowego, określaną również mianem systemologii. Twórczynią tej teorii w Polsce jest Krystyna Duraj-Nowakowa (1997). Niniejszy tekst podejmuje próbę adaptacji tej teorii do pedagogiki pracy. Podjęta inicjatywa jest ze wszech miar zasadna, bowiem w pedagogice pracy występuje wiele zagadnień, które już są wymodelowane systemowo. Ich przy-kłady to np. pedagogika pracy w systemie nauk, w tym pedagogicznych i nauk o pracy; Klasyfikacje Zawodów i Specjalności; Polska Klasyfikacja Działalności; edukacja jako kryterium modelowania pedagogiki pracy.Barbara Baraniak, Pedagogika pracy modelowana systemowo | 135WprowadzenieCelem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie autorskich poglądów związanych z teorią modelowania systemowego, określaną również mianem systemologii, której twórczynią w Polsce jest Krystyna Duraj-Nowakowa. Sub-dyscyplina pedagogiczna pedagogika pracy może stanowić obszar wiedzy pe-dagogicznej systemowo modelowany, co starano się ukazać w tym opracowaniu.Za punkt wyjścia systemowego modelowania uważa się pojęcie systemu. Przykładowo Jerzy Apanowicz definiuje system jako skoordynowany układ ele-mentów lub zbiór tworzący pewną całość uwarunkowaną stałym, logicznym uporządkowaniem jego części składowych (2005, s. 114). Model to z kolei po-jęcie wieloznaczne, ale dla potrzeb metod badania pracy można przyjąć jego rozumienie jako „wzoru, ideału, przedmiotu do naśladowania” (Encyklopedia, 1998, s. 146, t. 6), poprzez jego wierne odwzorowanie. Z perspektywy pedagogiki pracy wykonywany produkt pracy ma doskonale odzwierciedlać wzór modelu, który chcemy otrzymać w procesie pracy, czyniąc go jednocześnie jej efektem. Powyższe ujęcie terminu ‘model’ jest przydatne dla pedagogów pracy, których interesuje odtworzenie w procesie produkcji modelu jako wytworu zgodnego z normą, wykonywanie czynności według przyjętego modelowego planu dzia-łania, a także uruchomienie zakładu pracy lub jego unowocześnienie według założonego modelu opisanego dokumentacją (Baraniak, 2009; Mreła, 1978).Przybliżenie pojęć ‘systemu’ i ‘modelu’, bardzo skrótowe ze względu na moż-liwą objętość artykułu, upoważniają do prezentacji wybranych przykładów sys-temowego modelowania pedagogiki pracy.Przykłady systemowego modelowania pedagogiki pracyPierwszym z takich przykładów są opracowania – przede wszystkim Zyg-munta Wiatrowskiego – o miejscu pedagogiki pracy w systemach nauk pedago-gicznych oraz nauk o pracy, a które ukazują naukę jako system wiedzy. Zgodnie z tezą K. Duraj-Nowakowej teoria modelowania systemowego wymaga najpierw „systemowego, czyli całościowego poznania, a potem analiz, komentarzy, opi-sów. Dopiero w ich następstwie można czynić próby owocnych aplikacji, które cechowałyby się właściwościami wymaganymi przez metodologię systemową” (1997, s. 7). Zważywszy na interdyscyplinarność pedagogiki pracy treści tej subdyscypliny mają swe odniesienia w wielości nauk, które badacze określają 136 | Szkoła – Zawód – Praca | Artykuły i rozprawynaukami pokrewnymi lub pomocniczymi – co w swej propozycji zawarł Z. Wia-trowski. Model tego autora – 30 lat od jego zaprojektowania – został następnie poszerzony. Dzięki realizacji międzynarodowego projektu „Poradnictwo zawo-dowe zorientowane prośrodowiskowo”1 jego następstwem stało się wprowadze-nie do kompleksu nauk pedagogicznych również pedagogiki ekologicznej. Zno-welizowany model pedagogiki pracy ma na celu zawrzeć treści prośrodowiskowe we współczesnej problematyce badawczej pracy (Baraniak, 2008; 2016), a także w nowych, ważnych kontekstach pracy, wyrażonych doradztwem zawodowym i personalnym.Drugim przykładem systemowego rozwiązania obecnego w pedagogice pracy jest Polska Klasyfikacja Działalności (PKD), która ukazuje podział gospodarki w ujęciu sekcyjnym, oznaczonym literami drukowanymi i wyodrębnia ich 21. W aktualnym układzie PKD sekcje są pierwszym jej poziomem, oznaczonym symbolem jednoliterowym, dzielącym ogólną zbiorowość gospodarki na wspo-mnianych 21 rodzajów działalności, usystematyzowaną według czynności ilu-strujących tradycyjnie ukształtowany, ogólny podziały pracy. Poziom drugi to dział oznaczony dwucyfrowym kodem numerycznym, który dzieli ogólną zbiorowość na 88 ugrupowań rodzajów działalności, składających się na czynno-ści według cech mających zasadnicze znaczenie – zarówno przy określaniu stop-nia podobieństwa, jak i przy rozpatrywaniu powiązań występujących w gospo-darce narodowej (np. w tablicach przepływów międzygałęziowych). Poziom ten jest ściśle powiązany z poziomem trzecim, tzw. grupą oznaczoną trzycyfrowym kodem numerycznym. Obejmuje on 272 grupowania rodzajów działalności, które dają się wyodrębnić z punktu widzenia procesu produkcyjnego, przezna-czenia produkcji bądź też charakteru usługi lub charakteru odbiorcy tych usług. Polska Klasyfikacja Działalności ukazuje strukturę gospodarki i pełni ważną rolę w projektowaniu zawodów i stanowisk pracy w gospodarce oraz przygotowaniu człowieka, przez jego edukację, do podjęcia pracy zawodowej.Za kolejny przykład wskazać można Klasyfikację zawodów i specjalności (KZiS). Jest to podstawowy dokument wykorzystywany przez pedagogów, w tym pedagogów pracy, a także specjalistów innych nauk. Odwzorowuje on charakter działalności zawodowej (wykonywanej pracy) i poziomy kwalifikacji. Ten ostat-ni – obok specjalizacji kwalifikacyjnej – jest fundamentem edukacji, a następnie 1 Projekt „Poradnictwo zawodowe zorientowane prośrodowiskowo” realizowany na Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w latach 2014‒2016, finansowany z funduszy norweskich, kierowany przez dr hab. Barbarę Baraniak prof. uczelni.Barbara Baraniak, Pedagogika pracy modelowana systemowo | 137zatrudnienia. Klasyfikacja zawodów i specjalności, podobnie jak Polska Klasyfi-kacja Działalności, ma wymiar międzynarodowy. Jest dostosowana do zmody-fikowanego Międzynarodowego Standardu Klasyfikacyjnego ISCO-88 (COM), który wyznacza poziom kwalifikacji zawodowych (dla grup wielkich) oraz sta-nowi kryterium specjalizacji umiejętności i podobieństw zadań (dla pozostałych grup, tj. dużych, średnich, elementarnych). W ten sposób wypełnia wymagania nie tylko wyznaczone Międzynarodowym Standardem Klasyfikacyjnym, ale tak-że poziomy kształcenia określone w Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (ISCED 2011). Jest to ważne, gdyż tym samym nawiązuje do Europej-skich Ram Kwalifikacji Zawodowych (ERKZ), opisanych ośmioma poziomami nie tylko kwalifikacji, ale i kompetencji. Ramy te zostały ustanowione zaleceniem Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie, jako sposobu promowania tej idei oraz zwiększenie możliwości zatrudnie-nia, mobilności i integracji społecznej pracowników i osób uczących się. Ramy te są adaptowane przez kraje UE, które tworzą dla własnych potrzeb krajowe ramy kwalifikacji zawodowych (KRK), umożliwiając opracowywanie standar-dów kwalifikacji zawodowych i kompetencji. Systemowe podejście do systemów kwalifikacyjnych pozwala poznać zawody w gospodarce, kształcenie w nich oraz wymagania pracodawców.Kontynuując, ważnym przykładem systemowego modelowania w pedagogice pracy może być edukacja w systemie oświaty, a dokładniej edukacja z kontek-stami przygotowania do pracy zawodowej wpisana w system oświaty. To zna-czy, nawiązując do pojęcia systemu, w jego istotę wpisuje się system oświaty z całokształtem placówek oświatowych umożliwiających całożyciowy rozwój człowieka, w tym przygotowanie do pracy zawodowej. Na potrzeby niniejszego artykułu warto wskazać na aktualne elementy systemu szkolnictwa zawodowego. Szkołami, które przygotowują zawodowo do rynku pracy, są:1) szkoły branżowe I stopnia – czyli te, które w cyklu 3-letnim kształcą w za-wodach o jednej kwalifikacji zawodowej, przy czym większość z tych zawodów ma kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym na poziomie technikum;2) szkoły branżowe II stopnia – przewidziane dla absolwentów branżo-wej szkoły I stopnia. Mogą oni kontynuować naukę w branżowej szko-le II stopnia w celu uzyskania dyplomu technika w zawodach wpisa-nych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, dla których przewidziano kształcenie w tym typie szkoły. Są to zawody kształcone 138 | Szkoła – Zawód – Praca | Artykuły i rozprawyna poziomie technika, które posiadają kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym w branżowej szkole I stopnia. Ponadto absolwent branżowej szkoły II stopnia uzyskuje wykształcenie średnie branżowe i może przy-stąpić do matury;3) technika 5-letnie na podbudowie szkoły podstawowej zastąpiły dotych-czasowe czteroletnie technikum, a kształcenie zawodowe dotyczy nauki w zawodach o 2 lub 3 w kwalifikacjach;4) szkoły policealne – szkoły o maksymalnie 2,5-rocznym cyklu kształ-cenia, kierowane głównie do absolwentów liceów ogólnokształcących, a także wszystkich zainteresowanych uzyskaniem kolejnych kwalifikacji zawodowych w zawodach objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego;5) zawodowe szkoły specjalne, które nie pozostają obojętne wobec osób z niepełnosprawnościami, w tym z niepełnosprawnością lekką.Przyjęty w Polsce model szkolnictwa zawodowego wpisuje się w pogląd, że celem edukacji zawodowej jest uwzględnienie potrzeb wszystkich podmiotów zainteresowanych edukacją zawodową; że edukacja zawodowa ma za zadanie przygotować absolwenta na różnym poziomie do jego pełnego uczestnictwa w procesie pracy zawodowej oraz kształtować osobowość nie tylko zawodową, ale i osobowość człowieka jako podmiotu edukacyjnego.Poza powyższymi, wskazanymi rozwiązaniami w pedagogice pracy, można wyróżnić kolejne modelowania systemowe. Na przykład. podejście do podsta-wowych pojęć pedagogiki pracy, w obrębie których ma miejsce ich systemowe modelowanie, czyli pracy jako wiodącej kategorii naukowej i badawczej peda-gogiki pracy, podobnie ‒ zawodów, kwalifikacji i kompetencji.Modelowanie systemowe nie pomija również metodologii na potrzeby pe-dagogiki pracy. Kryterium owego modelowania stanowią metody badawcze, wyróżniające metody proste, złożone wraz z zastosowaniem modelu jako metody badawczej w różnych kontekstach modelowania, a także procedury badawcze (Baraniak, 2021).Przywołane przykłady dowodzą, że pedagogika pracy – poza dydaktyką, teorią wychowania, pedagogiką przedszkolną, zdiagnozowanymi na gruncie systemologii przez K. Duraj-Nowakową – jest kolejnym obszarem wiedzy pe-dagogicznej systemowo modelowanym.Barbara Baraniak, Pedagogika pracy modelowana systemowo | 139ZakończenieUkazane autorskie rozważania ukazują, że pedagogikę pracy można, a wręcz trzeba modelować systemowo. W subdyscyplinie tej występuje wiele obszarów, które wymagają systemowego podejścia i pozwalają zaprojektować modelowe rozwiązania ważne dla praktyki, a wypływające z teorii naukowej. Najcenniejsze to modele odwzorowujące proces pracy wraz z modelowaniem zawodów, ale również procesy badawcze, wnoszące nowe wątki do rozwoju pedagogiki pracy, która w roku 2022 obchodzi przecież swój jubileusz 50-lecia.ReferencjeApanowicz, J. (2005). Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej. Prace doktorskie i habilitacyjne. Warszawa: Difin.Baraniak, B. (2008). Edukacja w przygotowaniu człowieka do pracy zawodowej. Warsza-wa: IBE.Baraniak, B. (2016). Poradnictwo zawodowe zorientowane na kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Od teorii do praktyki. Warszawa: UKSW.Baraniak, B. (2021). Podstawy teoretyczno­metodologiczne pedagogiki pracy jako dyscypli­ny naukowej. Warszawa: Difin.Duraj-Nowakowa, K. (1997). Modelowanie systemowe w pedagogice. Kraków: WSP.Encyklopedia Popularna PWN (1998). Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.Mreła, H. (1978). Metody badania pracy, Warszawa: PWE.Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 października 2007 roku (COM/2006) 0479-C6–0294/2006 – 2006/04/163/COD) w sprawie ustanowienia Europejskie Ramy Kwali-fikacji (ERK) uczenia się przez całe życie.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 roku w sprawie ramo-wych planów nauczania dla szkół publicznych (Dz.U. z 2017, poz. 703).Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie pod-stawy programowej wychowania przedszkolnego, oraz podstawy programowej kształ-cenia ogólnego szkoły podstawowej, w tym uczniów z niepełnosprawnością intelektual-ną w stopniu umiarkowanych lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szko-ły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej (do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017, poz. 356).Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 stycznia 2004 roku w sprawie Polskiej Klasyfi-kacji Działalności i jej stosowania w statystyce, ewidencji i dokumentacji oraz rachun-kowości, a także w urzędowych rejestrach i systemach informacyjnych administracji publicznej. (Dz.U. z 2004, nr 33, poz. 289).Rozporządzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2014, poz. 1145 – rozporządzenie weszło w życie z dn. 1 stycz-nia 2015 r.).140 | Szkoła – Zawód – Praca | Artykuły i rozprawyObwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 lutego 2014 roku w spra-wie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. (Dz.U. z 2014, poz. 760 z późn. zm.).Wiatrowski, Z. (2005). Podstawy pedagogiki pracy, wyd. IV. Bydgoszcz: AB.

Pedagogika pracy modelowana systemowo

Czasopisma Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Szkoła – Zawód – Praca, nr 23/2022DOI 10.34767/SZP.2022.01.05ISSN 2082-6087  Pedagogika pracy modelowana systemowoPedagogika pracy modelowana systemowoBarbara BaraniakBarbara BaraniakORCID: 0000–0002–6192–4165Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawiee-mail: b.baraniak@uksw.edu.plDOI 10.34767/SZP.2022.01.05Systemically modelled labour pedagogyKeywords: system, systemology, model, Classifications of Occupations and Specializations, Polish Classification of Occupations, labour pedagogy in the system of sciences, including pedagogy and labour sciencesAbstract. The labour pedagogy has not been systemically modelled yet. This is a method based on system modelling theory, also referred to as systemology. The creator of this theory in Poland is K. Duraj-Nowakowa (1997). This work attempts to adapt this theory to labour pedagogy. This initiative is by all means justified, because there are many issues in labour pedagogy that are already sys-temically modelled. Some of the examples are: Labour Pedagogy in the System of Sciences, Including Pedagogy and Labour Sciences; Classifications of Occu-pations and Specializations; Polish Classification of Occupations; Education as a Criterion for Modelling Labour Pedagogy.Słowa kluczowe: system, systemologia, model, Klasyfikacje Zawodów i Specjalności, Polska Klasyfikacja Działalności, pedagogika pracy w systemach nauk pedagogicznych i nauk o pracyStreszczenie. Pedagogika pracy nie doczekała się modelowania systemowe-go, zwanego teorią modelowania systemowego, określaną również mianem systemologii. Twórczynią tej teorii w Polsce jest Krystyna Duraj-Nowakowa (1997). Niniejszy tekst podejmuje próbę adaptacji tej teorii do pedagogiki pracy. Podjęta inicjatywa jest ze wszech miar zasadna, bowiem w pedagogice pracy występuje wiele zagadnień, które już są wymodelowane systemowo. Ich przy-kłady to np. pedagogika pracy w systemie nauk, w tym pedagogicznych i nauk o pracy; Klasyfikacje Zawodów i Specjalności; Polska Klasyfikacja Działalności; edukacja jako kryterium modelowania pedagogiki pracy.Barbara Baraniak, Pedagogika pracy modelowana systemowo | 135WprowadzenieCelem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie autorskich poglądów związanych z teorią modelowania systemowego, określaną również mianem systemologii, której twórczynią w Polsce jest Krystyna Duraj-Nowakowa. Sub-dyscyplina pedagogiczna pedagogika pracy może stanowić obszar wiedzy pe-dagogicznej systemowo modelowany, co starano się ukazać w tym opracowaniu.Za punkt wyjścia systemowego modelowania uważa się pojęcie systemu. Przykładowo Jerzy Apanowicz definiuje system jako skoordynowany układ ele-mentów lub zbiór tworzący pewną całość uwarunkowaną stałym, logicznym uporządkowaniem jego części składowych (2005, s. 114). Model to z kolei po-jęcie wieloznaczne, ale dla potrzeb metod badania pracy można przyjąć jego rozumienie jako „wzoru, ideału, przedmiotu do naśladowania” (Encyklopedia, 1998, s. 146, t. 6), poprzez jego wierne odwzorowanie. Z perspektywy pedagogiki pracy wykonywany produkt pracy ma doskonale odzwierciedlać wzór modelu, który chcemy otrzymać w procesie pracy, czyniąc go jednocześnie jej efektem. Powyższe ujęcie terminu ‘model’ jest przydatne dla pedagogów pracy, których interesuje odtworzenie w procesie produkcji modelu jako wytworu zgodnego z normą, wykonywanie czynności według przyjętego modelowego planu dzia-łania, a także uruchomienie zakładu pracy lub jego unowocześnienie według założonego modelu opisanego dokumentacją (Baraniak, 2009; Mreła, 1978).Przybliżenie pojęć ‘systemu’ i ‘modelu’, bardzo skrótowe ze względu na moż-liwą objętość artykułu, upoważniają do prezentacji wybranych przykładów sys-temowego modelowania pedagogiki pracy.Przykłady systemowego modelowania pedagogiki pracyPierwszym z takich przykładów są opracowania – przede wszystkim Zyg-munta Wiatrowskiego – o miejscu pedagogiki pracy w systemach nauk pedago-gicznych oraz nauk o pracy, a które ukazują naukę jako system wiedzy. Zgodnie z tezą K. Duraj-Nowakowej teoria modelowania systemowego wymaga najpierw „systemowego, czyli całościowego poznania, a potem analiz, komentarzy, opi-sów. Dopiero w ich następstwie można czynić próby owocnych aplikacji, które cechowałyby się właściwościami wymaganymi przez metodologię systemową” (1997, s. 7). Zważywszy na interdyscyplinarność pedagogiki pracy treści tej subdyscypliny mają swe odniesienia w wielości nauk, które badacze określają 136 | Szkoła – Zawód – Praca | Artykuły i rozprawynaukami pokrewnymi lub pomocniczymi – co w swej propozycji zawarł Z. Wia-trowski. Model tego autora – 30 lat od jego zaprojektowania – został następnie poszerzony. Dzięki realizacji międzynarodowego projektu „Poradnictwo zawo-dowe zorientowane prośrodowiskowo”1 jego następstwem stało się wprowadze-nie do kompleksu nauk pedagogicznych również pedagogiki ekologicznej. Zno-welizowany model pedagogiki pracy ma na celu zawrzeć treści prośrodowiskowe we współczesnej problematyce badawczej pracy (Baraniak, 2008; 2016), a także w nowych, ważnych kontekstach pracy, wyrażonych doradztwem zawodowym i personalnym.Drugim przykładem systemowego rozwiązania obecnego w pedagogice pracy jest Polska Klasyfikacja Działalności (PKD), która ukazuje podział gospodarki w ujęciu sekcyjnym, oznaczonym literami drukowanymi i wyodrębnia ich 21. W aktualnym układzie PKD sekcje są pierwszym jej poziomem, oznaczonym symbolem jednoliterowym, dzielącym ogólną zbiorowość gospodarki na wspo-mnianych 21 rodzajów działalności, usystematyzowaną według czynności ilu-strujących tradycyjnie ukształtowany, ogólny podziały pracy. Poziom drugi to dział oznaczony dwucyfrowym kodem numerycznym, który dzieli ogólną zbiorowość na 88 ugrupowań rodzajów działalności, składających się na czynno-ści według cech mających zasadnicze znaczenie – zarówno przy określaniu stop-nia podobieństwa, jak i przy rozpatrywaniu powiązań występujących w gospo-darce narodowej (np. w tablicach przepływów międzygałęziowych). Poziom ten jest ściśle powiązany z poziomem trzecim, tzw. grupą oznaczoną trzycyfrowym kodem numerycznym. Obejmuje on 272 grupowania rodzajów działalności, które dają się wyodrębnić z punktu widzenia procesu produkcyjnego, przezna-czenia produkcji bądź też charakteru usługi lub charakteru odbiorcy tych usług. Polska Klasyfikacja Działalności ukazuje strukturę gospodarki i pełni ważną rolę w projektowaniu zawodów i stanowisk pracy w gospodarce oraz przygotowaniu człowieka, przez jego edukację, do podjęcia pracy zawodowej.Za kolejny przykład wskazać można Klasyfikację zawodów i specjalności (KZiS). Jest to podstawowy dokument wykorzystywany przez pedagogów, w tym pedagogów pracy, a także specjalistów innych nauk. Odwzorowuje on charakter działalności zawodowej (wykonywanej pracy) i poziomy kwalifikacji. Ten ostat-ni – obok specjalizacji kwalifikacyjnej – jest fundamentem edukacji, a następnie 1 Projekt „Poradnictwo zawodowe zorientowane prośrodowiskowo” realizowany na Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w latach 2014‒2016, finansowany z funduszy norweskich, kierowany przez dr hab. Barbarę Baraniak prof. uczelni.Barbara Baraniak, Pedagogika pracy modelowana systemowo | 137zatrudnienia. Klasyfikacja zawodów i specjalności, podobnie jak Polska Klasyfi-kacja Działalności, ma wymiar międzynarodowy. Jest dostosowana do zmody-fikowanego Międzynarodowego Standardu Klasyfikacyjnego ISCO-88 (COM), który wyznacza poziom kwalifikacji zawodowych (dla grup wielkich) oraz sta-nowi kryterium specjalizacji umiejętności i podobieństw zadań (dla pozostałych grup, tj. dużych, średnich, elementarnych). W ten sposób wypełnia wymagania nie tylko wyznaczone Międzynarodowym Standardem Klasyfikacyjnym, ale tak-że poziomy kształcenia określone w Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (ISCED 2011). Jest to ważne, gdyż tym samym nawiązuje do Europej-skich Ram Kwalifikacji Zawodowych (ERKZ), opisanych ośmioma poziomami nie tylko kwalifikacji, ale i kompetencji. Ramy te zostały ustanowione zaleceniem Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie, jako sposobu promowania tej idei oraz zwiększenie możliwości zatrudnie-nia, mobilności i integracji społecznej pracowników i osób uczących się. Ramy te są adaptowane przez kraje UE, które tworzą dla własnych potrzeb krajowe ramy kwalifikacji zawodowych (KRK), umożliwiając opracowywanie standar-dów kwalifikacji zawodowych i kompetencji. Systemowe podejście do systemów kwalifikacyjnych pozwala poznać zawody w gospodarce, kształcenie w nich oraz wymagania pracodawców.Kontynuując, ważnym przykładem systemowego modelowania w pedagogice pracy może być edukacja w systemie oświaty, a dokładniej edukacja z kontek-stami przygotowania do pracy zawodowej wpisana w system oświaty. To zna-czy, nawiązując do pojęcia systemu, w jego istotę wpisuje się system oświaty z całokształtem placówek oświatowych umożliwiających całożyciowy rozwój człowieka, w tym przygotowanie do pracy zawodowej. Na potrzeby niniejszego artykułu warto wskazać na aktualne elementy systemu szkolnictwa zawodowego. Szkołami, które przygotowują zawodowo do rynku pracy, są:1) szkoły branżowe I stopnia – czyli te, które w cyklu 3-letnim kształcą w za-wodach o jednej kwalifikacji zawodowej, przy czym większość z tych zawodów ma kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym na poziomie technikum;2) szkoły branżowe II stopnia – przewidziane dla absolwentów branżo-wej szkoły I stopnia. Mogą oni kontynuować naukę w branżowej szko-le II stopnia w celu uzyskania dyplomu technika w zawodach wpisa-nych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, dla których przewidziano kształcenie w tym typie szkoły. Są to zawody kształcone 138 | Szkoła – Zawód – Praca | Artykuły i rozprawyna poziomie technika, które posiadają kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym w branżowej szkole I stopnia. Ponadto absolwent branżowej szkoły II stopnia uzyskuje wykształcenie średnie branżowe i może przy-stąpić do matury;3) technika 5-letnie na podbudowie szkoły podstawowej zastąpiły dotych-czasowe czteroletnie technikum, a kształcenie zawodowe dotyczy nauki w zawodach o 2 lub 3 w kwalifikacjach;4) szkoły policealne – szkoły o maksymalnie 2,5-rocznym cyklu kształ-cenia, kierowane głównie do absolwentów liceów ogólnokształcących, a także wszystkich zainteresowanych uzyskaniem kolejnych kwalifikacji zawodowych w zawodach objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego;5) zawodowe szkoły specjalne, które nie pozostają obojętne wobec osób z niepełnosprawnościami, w tym z niepełnosprawnością lekką.Przyjęty w Polsce model szkolnictwa zawodowego wpisuje się w pogląd, że celem edukacji zawodowej jest uwzględnienie potrzeb wszystkich podmiotów zainteresowanych edukacją zawodową; że edukacja zawodowa ma za zadanie przygotować absolwenta na różnym poziomie do jego pełnego uczestnictwa w procesie pracy zawodowej oraz kształtować osobowość nie tylko zawodową, ale i osobowość człowieka jako podmiotu edukacyjnego.Poza powyższymi, wskazanymi rozwiązaniami w pedagogice pracy, można wyróżnić kolejne modelowania systemowe. Na przykład. podejście do podsta-wowych pojęć pedagogiki pracy, w obrębie których ma miejsce ich systemowe modelowanie, czyli pracy jako wiodącej kategorii naukowej i badawczej peda-gogiki pracy, podobnie ‒ zawodów, kwalifikacji i kompetencji.Modelowanie systemowe nie pomija również metodologii na potrzeby pe-dagogiki pracy. Kryterium owego modelowania stanowią metody badawcze, wyróżniające metody proste, złożone wraz z zastosowaniem modelu jako metody badawczej w różnych kontekstach modelowania, a także procedury badawcze (Baraniak, 2021).Przywołane przykłady dowodzą, że pedagogika pracy – poza dydaktyką, teorią wychowania, pedagogiką przedszkolną, zdiagnozowanymi na gruncie systemologii przez K. Duraj-Nowakową – jest kolejnym obszarem wiedzy pe-dagogicznej systemowo modelowanym.Barbara Baraniak, Pedagogika pracy modelowana systemowo | 139ZakończenieUkazane autorskie rozważania ukazują, że pedagogikę pracy można, a wręcz trzeba modelować systemowo. W subdyscyplinie tej występuje wiele obszarów, które wymagają systemowego podejścia i pozwalają zaprojektować modelowe rozwiązania ważne dla praktyki, a wypływające z teorii naukowej. Najcenniejsze to modele odwzorowujące proces pracy wraz z modelowaniem zawodów, ale również procesy badawcze, wnoszące nowe wątki do rozwoju pedagogiki pracy, która w roku 2022 obchodzi przecież swój jubileusz 50-lecia.ReferencjeApanowicz, J. (2005). Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej. Prace doktorskie i habilitacyjne. Warszawa: Difin.Baraniak, B. (2008). Edukacja w przygotowaniu człowieka do pracy zawodowej. Warsza-wa: IBE.Baraniak, B. (2016). Poradnictwo zawodowe zorientowane na kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Od teorii do praktyki. Warszawa: UKSW.Baraniak, B. (2021). Podstawy teoretyczno-metodologiczne pedagogiki pracy jako dyscypli-ny naukowej. Warszawa: Difin.Duraj-Nowakowa, K. (1997). Modelowanie systemowe w pedagogice. Kraków: WSP.Encyklopedia Popularna PWN (1998). Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.Mreła, H. (1978). Metody badania pracy, Warszawa: PWE.Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 października 2007 roku (COM/2006) 0479-C6–0294/2006 – 2006/04/163/COD) w sprawie ustanowienia Europejskie Ramy Kwali-fikacji (ERK) uczenia się przez całe życie.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 roku w sprawie ramo-wych planów nauczania dla szkół publicznych (Dz.U. z 2017, poz. 703).Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie pod-stawy programowej wychowania przedszkolnego, oraz podstawy programowej kształ-cenia ogólnego szkoły podstawowej, w tym uczniów z niepełnosprawnością intelektual-ną w stopniu umiarkowanych lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szko-ły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej (do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017, poz. 356).Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 stycznia 2004 roku w sprawie Polskiej Klasyfi-kacji Działalności i jej stosowania w statystyce, ewidencji i dokumentacji oraz rachun-kowości, a także w urzędowych rejestrach i systemach informacyjnych administracji publicznej. (Dz.U. z 2004, nr 33, poz. 289).Rozporządzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2014, poz. 1145 – rozporządzenie weszło w życie z dn. 1 stycz-nia 2015 r.).140 | Szkoła – Zawód – Praca | Artykuły i rozprawyObwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 lutego 2014 roku w spra-wie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. (Dz.U. z 2014, poz. 760 z późn. zm.).Wiatrowski, Z. (2005). Podstawy pedagogiki pracy, wyd. IV. Bydgoszcz: AB.

https://czasopisma.ukw.edu.pl/index.php/szp/article/download/1054/1064

Pedagogika pracy modelowana systemowo

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Directory of Open Access Journals

Czasopisma Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy