Lefebvre, C. (Charles)

Dadun, University of Navarra

LA IGNORANCIA r-===== L Sacra Romana Rota CORAM Carolo Lefebvre PONENTE Romana Nullitatis Matrimonii SENTENTIA DEFINITIVA (OMISSIS) 11. De naturae matrimonii ignorantia 10) Statuit can. 1082, §1: «Ut matrimonialis consen· sus haberi possit, necesse est ut contrahentes sal-tem non ignorent matrimonium esse societatem per-manentem inter virum et mulierem ad filios pro-creandosD. Exinde eruitur nune a lege requi ri cognitionem . ne-xus cuiusdam functionalis ad prolis generationem» inter coniuges, uti determinatur in una coram Bren-nan, diei 2 marti i 1964, post notam magistralem sen-tentiam coram Sabattani, diei 22 martii 1963. Profecto, haec relatio . funetionalisD ignorari potest adhuc in suis ulterioribus determinationibus, nam, uti iam olim tenebat iurisprudentia Nostra, sufficit in confuso animadverti hoc commercium. Patet reve-ra requiri ad contractum ineundum saltem confusam notionem ipsius obiecti contractus. Intelligitur itaque cur Em. mus P. Gasparri expunxerit in definitiva edi-tione sui Tractatus «De matrimonio» yerba quae scripserat in prioribus editionibus a. 1892 (n. 774) et a. 1902 (n. 881): •... quin noverit ea quae spe-ctant ad naturam modumque generationisD. Caeterum iam determinaverat Sanchez: «Dicendum est consensum matrimonium constituentem non esse explicite in copulam ca.rnalem, sed in ius et pote-statem ad talem copulam, implieite autem et virtute ad copulam» (De sanctissimo matrimonii sacramen· to, lib. ", disp. 28, n. 3). Namque qui errat de tradi· tione-acceptatione iuris in corpus, errat in ipso 332 TRIBUNAL DE LA ROTA ROMANA negotio matrimoniali, ac proinde consentire non valet legitime, sed cognitio confusa non est ignorantia, nec induclt errorem. 11) Nec obliciatur, Ut a cl.mo vinculi Tutore distin-guendum esse' inter ignorantiam et errorem', quasi error inducere nequeat in casu nullitatem contractus. Etenlm, etsi valde affines sint error et ignorantia, utl iam denotavit Jus romanum (Dlg. 22, 6, 1 s.) et confundendi non sint, etiam error de natura matri-monil inducere potest nullitatem, uti ostendimus in una coram Pucci, diei 16 ianuaril 1965 (n. 3). 12) Probatlo autem ignorantlae praefatae functl-onalls relatlonis non adeo facllis est, cum .haec ig-norantia post pubertatem non praesumatur. (can. 1082, § 2). Sed nihilominus probari potest. Ad istam probatlonem magni momenti est conditio assertae ignorantiae tum tempore consummationis matrimonii, tum postea: ita enim ostenditur quasi inaequivocabi-liter contrahentem revera penitus ignorare praefa-tum commercium functionale, ideoque naturam con-iugii, si manifestet horrorem actus, nec Ipsa pos-sit illum consuetum habere: quare explicari neque-unt nisi ignorantia. Nec spernendum est crlterium educationis, aut adhuc criterium psycho-physicum, quod quasi fundamentum praebet reale assertae ignorantiae, uti determinatur in praelaudata sententia c. Sabattanl. (Omissis) 

Sacra Romana Rota coram Carolo Lefévbre

EL CONSENTIMIENTO CONDICIONADO 1-Sacra Romana Rota CORAM Carolo Lefebvre PONENTE Nullitatis Matrimonii SENTENTIA DEFINITIV A IL===,==~=====o!I (OMISSIS) FACTI SPECIES 1) 1. s., undetrlcesimum annum ducens, ceraturor, et R. S., duobus annis natu maior, operarla, post sponsalia per duos annos protracta, matrimonium ce-lebrarunt in ecclesia S. F. in F. die ... 1943. Commer-cium sexuale vir antea cum iam fovisset, denotave-rat illam cyclo periodico abnormem esse: suspica-verat proind'e -uti saltem contendit- iIIam incapa-cem fuisse prolem generandi. lamvero, matrimonio celebrato, difficultates de prole surrexerunt, ita ut a muliere edoctus Istam esse incapacem procreare, tectum dereliquerit coniugale anno qUidem 1946. Ole autem .. . 1954 vir libellum supplicem porrexit ecclesiastico Tribunali F. matrimonium nullitatis ac-cusans ex capite conditionis appositae ad normam can. 1092, 4° vel 3° C.I.C. Sententia vero dlei .. . 1959 adversa fuit votis actoris , qul statim appellavit ad superius Tribunal B. Supplemento Instructoriae legitime peracto, praedi-ctum Tribunal reformavit sententlam p'rimi gradus die .. . 1961, a qua vinculi Defensor pro mune're suo re-cursum interposult ad N. S. T. - Die tamen 19 maii 1965 prodiit sententia negativa. Institit autem actor petens beneficlum novae audien-tlae, quod, Instructionis supplemento rlte peracto, concessum fult die ... 1968. Exlnde concordatum est dublum sub formula: «An sententla rotalis diei 19 mali 1965 confirmanda vel infirmanda sit, in casu?. 452 TRIBUNAL DE LA ROTA ROMANA IN IURE 2) Definiri potest conditio id quod voluntate partium alligat exsistentiam iuridicae relationis eventui fu-turo et obiective incerto. Nexus enim intercedit arctus praefatum eventum inter et voluntatem contrahentis, ita ut haec non deducatur in effectum nisi priore obtento. Pate! exinde conditionem de se postulare eventum futurum. lam tamen inde a iure romano determinatum fuerat nonnullas conditiones tenendas esse uti non apposi-taso Etenim qUibusdam in casibus eventus proposi-tus futurus est necessarius, impossibilis aut turpis. Quae regula sabiniana paulatim extensa est ad insti-tutiones et legata, necnon ad fideicommissa et ad libertater (lnst., 2, 14, 10), quin támen adeo clara fuerit ratio istius determinationis, etsi generatim saltem te-neatur illas haud serio positas fuisse. Haec dispositio admissa est in iure canonico quoad matrimonium in can. 1092, 1° statuente': .. Conditio semel apposita et non verificata: 1°) si de futuro necessaria vel impos-sibilis vel turpis, sed non contra matrimonii substan-tiam, pro non adiecta habeatur». Notandum est de se saltem hunc characterem immo-ralem vel illicitum praeberi non quando factum con-ditionatum est immorale et illicitum, sed quando con-ditio posita dat ipsi contractui praefatum characte-rem immoralem vel illicitum (P. F. Girard, Traité de droit romain, Paris, 1929, pago 503), dum alii extollant actum impositum tendens ad promovendam activita-tem contrariam moribus bonis vel legi, e. g. si fura-beris, si homicidium ve,1 sacrilegium facies (lnst., 3, 19, 24). Quidquid id est, solummodo conditio de futuro turpis consideratur e'xplicite a iure. Namque conditio de futuro, si sit contra substantiam matrimonii «illud reddit invalidum» (can. 1092, 2°), dum, si licita sit, valorem matrimonii suspendat» Ob., 3°). Si autem agatur de eventu praesenti vel praeterito «matrimonium erit validum vel non, prout id quod conditioni subest, existit vel non» Ob., 4°), et tunc parvi refert immoralitas vel turpitudo asserta, cum nullus sit ne'xus voluntarius ferens in obiectum tur-pe 3) At non adeo ciare apparet semper quaenam spe-cies conditionis pos ita fuerit. Si enim ponitur conditio: «si proles nascetur, haec habenda est uti de futuro turpis, si probatur intendi effectivam prolis procreationem, et tunc pro non adiecta est habenda ad normam can. 1092, 1° et ita refertur in una C. Morano diei 25 novembris 1933 (S. R. Rotae Decisiones, t. 25, pago 584, n. 6), etsi non consideranda sit pro non adiecta, si apparet illam fuisse revera conditionem stricto sensu sine qua non (ibid., nn. 3, 6; et in una C. Pecorari diei 30 iulii 1947, sicut in una C. Staffa, diei 31 martii 1950), cum iurisprudentia N.S.T. constanti, etsi ad-versa praescripto le'gis modo relato, de qUibus con-ferri potest accurate dictum ab Orio Giacchi (11 con-senso matrimoniale, Milano, 1965, pp. 200 ss.); at potest etiam haec conditio teneri uti contra matri-monii substantiam et adeo resolutoria, si contrahens vim facit in intentionem solvendi matrimonium indis-solubile casu defectus assertae conditionis, et tunc applicandus est can. 1092, 2°, et est matrimonium in-validum. Quod si vim faciat contrahens in ipsam aptitudinem compartis ad prolem generandam, tenenda est haec eadem conditio ut de praesenti, et applicatur can. 1092, 4°, uti in una c. Wynen diei 16 februarii 1946 (ibid t. 38, pago 122, n. 4) et in una C. Heard, diei 16 octobris 1948 (ibid., t. 40, pago 363, n. 2). etsi turpis asseratur cum aptitudo fue'rit per copulam de-terminanda. Apparet exinde iure moneri in una C. Bejan diei 26 iunii 1963 atteRte verificandum esse utrum revera positus fue'rit in casu positivus voluntatis actus sive de conditione de praesenti, sive de conditione de futuro contra matrimonii substantiam. IN FACTO 4) Pars actrix sicut et mater eius et D. A. D. a proprio parocho praedicantur fide digni. Idem autem accuratius forte asseritur de testibus B., G. et de medico G. Profecto, de aliis testibus nihil apparet a parochis relatum, sed ex modo dictis iam revera innuitur testes qui illorum asserta confirmant vera-ces esse saltem quantum ad ista. 5) Ad causae' meritum quod spectat, animadverten-dum est quartum esse iurisdictionis gradum: duae iam latae sunt sententiae pro vinculo, dum una tri-bunalis B. lata fuerit pro nullitate'. Patras autem, de-creto diei ... 1968 admiserunt novam causae proposi-tionem, et merito quidem, cum, uti legitur in citato decreto, nova elementa collecta, quae favorabilia sunt aestimanda ad deducendam voluntatem actoris matri-monium conditionatum ineundi, praetermitti nequeunt quin .disceptatio de e'is collatis revera cum ceteris actis instituatur». Primi gradus sententia praetermitti potest quia, ob defectum conventae elementa sufficientia prae oculis habere nequivit ad deducendam et probandam actoris assumptionem. Apellata sententia, scilicet tertii SENTENCIAC. LEFEBVRE DE 24+ 1970 453 gradus, piures. citat rata·les sententias in iure censens casui cantraversa magis .accammadatam apparere sententiam diei 25 navembris 1933 caram Marana (S. R. Rotae Decisiones, t. 26, pp. 583 ss.). Patres autem censuerunt conditianem de prale habenda haud semper nec natura sua canside·randam esse uti eandi-tionem de futura -turpem simpllciter», et ita cantra-ctui nan adiectam. Etenim nan desunt ratales senten-tlae quae i1lam tenent «cantra substantiam- matrima-nii; ita sententia e. Wynen diei 16 februarii 1946 (lbld., t . 38, p. 122, n. 5) aut sententia caram He'ard diei 16 actabris 1948 libid., t. 40, p. 363, n. 2), uti relatum est in parte in iure. 6) Aliunde appellata ' sententla dubitatde canditi-anis appositione, nam cantendit actorem nullam aptam causam praebuisse dubitandi de capacitate mulie'rls ad generandam pralem. Ouad tamen minus recte assertum est vldetur. Etenim ipsa appellata sententia pluries refert actarem valde sallicitum fuisse de prale impetranda. Canstat adhuc pluries illum hanc suam intentlanem manlfestasse futurae uxari petiisseque utrum iuxta narmam can-stituta fuisset in genitalibus, uti saltem cantendit: .Ripeta che la mia valanta era che avrei cansidera-ta nulla iI mio matrimanio, se mia maglle nan avesse avuta figll-, dum determinet: -Hagia detta a ehi ma-nife'stai la mia valanta, cloe alla fidanzata, a sua madre, a sua sarella, .ai miei ed agli amici citati carne testimani», eí repetit in altera e'xcussiane iudi-ciali: -La cansigliai piu valte a farsi visitare, anzi le dlssi di farsi accompagnare da, mia inadre e da mia zia - . Ouae amnia, si admittantur, aptum praestare tunda-mentum prO' candltionis apposltione ambigendum haud esto 7) Nec dubitandum videtur de 1. credibllitate, uti appellata sententia scribit, quia verbis utitur ad in-star cuiusdam legisperiti. Etenim, sicut banus cathali-cus praesumendum est illum navisse principia quaad matrimonium, etiam canditionatum, ut merito ani-madvertit sententia B. asserens -prae aculis haben-dum esse contraetum matrimanialem exclusive pen-dere ex cantrahentlum vO'luntatelt (53, In fin). 8) Patres revera non inficiunturactoris verbis in suis deelaratianibus, in sua summa Inspectis, sat astendere .eius valuntatem subiiciendl valarem ean-sensus praestandi a fillorum susceptlooe. In libella revera aetar expanit se suspicari cO'ep·isse de eapacitate spansae generandifllias, " quia nempe spansa nan praebebat - cicll regolari mensllilt, et ideo sponsus expastuJavit ab ipsa affirmatianem quaaci capaeitatem, addens se in casu contraria nan duetu-rum spansam. Cum haee ambigua respandisset et repudiasset instantiam viri-di sottoparsi alla visita di qualche astetrica», actar pervenit ad valuntatem subiiciendi proprium cansensum capacitati spansae generandi filias. Caram iudiee 1. confirmat asserta Iibelli, laquens pres-sius de dubiis quoad capacitatem sponsae generandi filias, et determinat se de canditione cansensui ap-panenda saepius lacutum fuisse. Ouaestia nimirum poni patest de facta quad coostituat specificum obiectum assertae conditionis? aptituda mulleris ad' pracreationem seu eonditia de praesenti, aut adhue canditio de futura cantra· substantiam ma-trimonii seu valuntas dimittendi mulierem, casu qua prales haud nasceretur? Patribus apparuit prae-valuisse canditianem de praesenti, et alte·ram - sub specle cand'itianis de futura expressam - Intentam nan fulsse nisl ut aptatus effectus eanditionls de praesentl. 9) Nec dubium est prae,ter yerba sat clara, qUibus actor In iudicio manifestaverit voluntatem conditiana-te cantrahendi, in casu adhuc verificari illud praesup-positum vi cuius apparet virum prospexisse ipsam consensus nullitatem. Etenim c1arissime declarat: -lo mi spasai con questa candiziane espHcita di avere fi-gliuall, e piu volte la manifestai alla fidanzata. Ha parlata anche can i suai genitari, prima di sposare, su questa materia, tanta che essi mi dicevana: Se non ave'ssi figliuoli, cosa faresti?», et, pmsequitur ille statim: se respondisse: «La rimanderei a casa». Indublum autem est iuxta Ratalem iurlsprudentiam id astendere cantrahentem sub conditiane contraxisse, namque qui canditionem· apponit cansensui matrimo-niali -necessariO' prae aculis habere debet possibilem nullitatem cansensus quem praestitit, et qui nulla moda nullitatem praspicit, sub canditione nan can-traxit -, uti refertur in una c. Heard, diei 10 novem-bris 1951 (S. R. Rotae Decisiones, t . 43, p. 707, n. 2), et prasequitur asserens: - Patest qUidem ignarare iste iuridicam vim et consectaria legalia canditianis, attamen aliqua modo deficiente canditiane, consen-sum nullum esse, SftItem in farO' interna, intendere de-bet etcampartem nan amplius tamquam caniugem tene-re-o 10) Ouae vera ab actare affirmantur in substantiali-bus a muliere canventa canfirmantur, quae ca'ram Tribunall seeundoi gradus interragari patuit. Ait enim ista:.I, mi damando se ia era una dan-na narmale, ed ia rispasi di si , celandO' ilfatta delle mestruaziani irregalari, perché sapevo che eglJ vol eva bainblnl». Ratio autem qua mulier deposult ¡¡deO' sabrie exeludit aparte eam intendisse decipere Tri-bunal. Fundamentum exinde assumptianls actaris validum est aestimandum. 454 TRIBUNAL DE LA ROTA ROMANA 11) Tota proinde quaestio vertitur de vi probationis testimonialis. Appellata sententia obiicit non omnes testes - secus ac id quod actor ten e!: - novisse conditionis apposi-tionem. Id verum esse fatendum, attamen exinde non videtur imminutam esse vim asseverationum testium qui deponunt de conditionis appositione. Qua de re quae suscepta sunt in declarationibus ma· tris actoris cogentia sunt; nonne refert illa: -Mio fi-glio' lo diceva pubblicamente sempre che. voleva figli dal matrimonio, e quindi se avesse saputo che la mo-glie non glieli poteva dare, non I'avrebbe sposata- -subdens adhuc: -Si, mio figlio ha sempre considerato come' nullO' iI SUO' matrimonio, per iI fattO' che dalla moglie non poteva ave re figli». Testis A. D. testatur se quidem PO'st nuptias audiisse conditionis appositionem iam ante nuptias habita, dum e depositione G. V. ciare evadat actorem iam in men-te ante nuptias ve·ram apposuisse conditionem consen-sui sui maritali; ait nempe ista: -So di ce,rto che se egli avanti iI matrimonio avesse saputo che la sua fidanzata era incapace di avere figli, egli non I'avrebbe sposata certamente-. Saltem aequivalenter ex dictis tum matris, tum istius testis erultur voluntas actoris conditionate contrahendi. Non e'st sistendum, uti patet, in examine verborum sub cortice inspectorum, sed quaenam fue'rit volun-tas contrahentis ex iisdem e,ruendum esto 12) Coram nostro Turno, praeter scriptas attesta-tiones a qUibusdam exhibitas, inter quos adsunt etiam duo e'cclesiastici viri suscepta sunt eí eorum iudiciales depositiones. Substantialiter confirmantur et voluntas vere praevalens actoris suscipiendi prolem ex ineundo matrimonio et eiusdem intento subiiciendi valorem consensus ab aptitudine mulieris ad generandum. Nonne refert J. P., plene actoris assumptum referens de actore: -Non concepiva un matrimDniD senza figli , ed anzi per lui nDn sarebbe statD valido un matrimoniO' senza prole, né sua mDglie vera se nDn gli avesse datO' bambini», dum denO'tet se haec scivisse tum ante, tum post nuptias. Alter testis ex novissimis, R. F., depO'nit solummodo quoad rem: «Certamente, egli vDleva un matrimDnio CDn flgll, e per lui un matrimoniO' senza figll non av'rebbe avutD senso». Censuerunt exlnde Patres in casu probatam esse ve-ram ac propriam conditiDnis appositlonem. 13) Apellata sententia dubitat de istlus cDnditlDnls purificatione, quia certum nDn esset mulierem fuisse incapacem generandi, idque quia impedimentum con-ceptionem impediens facile amoviblle fulsset levl in-terventu chlrurgico. Sed cum sententia Tribunalis B. Patres censuerunt sufficientia adesse elementa in casu ad deducendam exsistentiam obiecti conditiDnis a viro appDsitae. Ex actis caeterum constat actDrem iam ante nuptias iterum atque iterum adegisse spDnsam ad subeundum gynecolDgicum examen, quia vir Db defectum -cicli mensili regD·lari» timebat ne R. incapax sit generandi. filios. Attamen ante nuptias cO'nventa numquam admi-sit cDrporalem inspectionem medicl gynecDIDgici, sciens nempe post negativum examen actDrem ipsam in matrimDnium non ·ducturum. Exinde remansit vir dubius de mulieris qualitate a seipsO' requisita. Uti conventa fassa est, demum post nuptlas, • iD mi SDnD fatta visitare da un ginecDIDgo, ma da fidanzata no-o Et revera quae mulier refert de defectu menstrui, si cDnferatur cum scripta attestatione medlci G. eiusdem-que iudiciali depositione, confirmant mulierem, tem-pore contractus, incapacem fuisse generandi. De fa-CtD, post nuptias, etsi matrimDnium semper iuxta nor-mam consummatum fuisset - id testante utroque cDniu-ge, neque aliter esse poterat, attenta maxima sDllici-tudine viri de prole suscipienda - muller numquam praegnans evasit. Aptam censuerunt Patres responsionem a medico G. datam CDram Tribunali Primae Instantlae; interrogatus enim de vi suae assertiDnis quam penes conventa -pie-sumibilmente El sempre stata inca pace di cDncepire, anche da giDvane'», responda lile: -Sul fatto che es-sendo stata maritata mDlto giovane con I'uso, p·iano piano, I'utero poteva ingrandirsi e quindi divenire ca-pace di concepire, per cui se non ha cDncepitD, I'ipo-pi asia era moltD grave». Medicus autem in sua epistula ad Tribunal diei ... 1957 producit et remittit capiam integralem de R. gy-necDlogico interventu diei ... 1955. Intelligi nequit cur actor hac in re dDIO' egisset, postulans a medicO' ut falsum datum a 1955 locO' anni 1957 testimO'nio ap-poneret. Ex ultima epistula medici ciare evadit et re-spondit veritati primum examen revera locum habuisse die ... 1955. 14) Quibus Dmnibus in iure et In facto rite perpensis et conslderatis, NDS infrascripti Auditores de Turno, ... edicimus, declaramus et definitive sententiamus, ad dublum propositum respDndentes: «Affirmative ad primum, «Negative ad alterum, seu. «Sententiam Rotalem diei 19 maii 1965 Inflrmandam es· se, In casu, et ideo constare de matrlmonll nullitate, in C8SU; .. Vetlto mulleri t!'eI1sltu ad alias nuptlaslt• Carolus Lefebvre, Ponens Henricus Ewers Ovidius BeJan 

Sacra Romana Rota coram Carolo Lefévbre

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Dadun, University of Navarra

Dadun, University of Navarra

Universidad de Navarra

Universidad de Navarra