High-density lipoprotein (HDL) is the most complex lipoprotein particle, containing
lipids and dozens of various functional proteins. Such sophisticated composition enables
numerous activities of HDL; from the reverse cholesterol transport, to antioxidative, anti-
inflammatory, anti-aggregation, antiadhesive, and vasodilatory effects. Accordingly, the
significance of HDL goes far beyond its cardioprotective properties and novel research
points towards its role in etiopathogenesis of various other diseases. Antioxidative
properties of HDL are primarily attributed to the enzyme paraoxonase 1 (PON1), whose
principal role is to protect low-density lipoprotein (LDL) and cell membranes against
harmful effects of reactive oxygen species (1). PON1 is located on HDL particles and its
activity largely depends on HDL structure. Our investigations have shown that PON1 is not
equally distributed across the entire population of serum HDL subfractions. Namely, our
results suggest that the allocation of PON1 on specific HDL subclasses changes in
pathophysiological conditions, such as chronic kidney disease, polycystic ovary syndrome, or
hypertension in pregnancy. Similarly, a shift in HDL subclasses distribution toward smaller,
dysfunctional particles is reported in diabetes, metabolic syndrome, obstructive sleep apnea,
sarcoidosis, but also in malignant diseases, such as colorectal cancer. In parallel,
antioxidative defense mechanisms were diminished in all these categories of patients, which
was evident as decreased PON1 activity and rise of oxidative stress. Structural modifications
of HDL particles affect their functions, thus antioxidative capability of PON1 depends on
qualitative properties of its lipoprotein carrier. Such complex interaction is highly significant
for the initiation and progression of numerous diseases.Lipoprotein visoke gustine (high‐density lipoprotein, HDL) je najkompleksnija
lipoproteinska čestica koja, pored lipidnih komponenti, sadrži i desetine različitih
funkcionalnih proteina. Ovakav složen sastav omogućava brojne funkcije HDL; od reverznog
transporta holesterola, do antioksidativnih, antiinflamatornih, antiagregacijskih,
antiadhezivnih i vazodilatatornih svojstava. U skladu s tim, značaj HDL u mnogome
prevazilazi kardioprotektivne efekte, a savremena otkrića ukazuju na ulogu ovih čestica u
etiopatogenezi različitih oboljenja. Antioksidativna svojstva HDL prevashodno su vezana za
enzim paraoksonazu 1 (PON1), čija je osnovna funkcija zaštita lipoproteina niske gustine
(low‐density lipoprotein, LDL) i ćelijskih membrana od oksidativnih oštećenja (1). PON1 je
locirana na HDL česticama i uočeno je da aktivnost ovog enzima u velikoj meri zavisi od
strukture samog HDL. U našim istraživanjima pokazali smo da PON1 nije ravnomerno
zastupljena na svim subfrakcijama HDL, te da se ova zastupljenost menja u različitim
patofiziološkim stanjima, kao što su hronične bubrežne bolesti, sindrom policističnih jajnika,
ili hipertenzija u trudnoći. Slično tome, pomeranje raspodele HDL subfrakcija ka manjim,
disfunkcionalnim česticama uočeno je kod pedijatrijskih i odraslih pacijenata sa dijabetesom,
metaboličkim sindromom, opstruktivnom apnejom u toku spavanja, sarkoidozom, ali i sa
malignim bolestima, kao što je kolorektalni karcinom. Istovremeno, nivo antioksidativne
zaštite kod ovih pacijenata je bio snižen, što je bilo vidljivo i kao smanjenje aktivnosti PON1,
te sledstveno povećanje nivoa oksidativnog stresa. Strukturne modifikacije HDL čestica utiču
na njihovu funkciju, pa tako i antioksidativni kapacitet enzima PON1 zavisi od kvalitativnih
svojstava njegovog lipoproteinskog nosača. Ovakva složena interakcija između HDL i
pridruženih funkcionalnih proteina značajna je za nastanak i progresiju brojnih oboljenja.VIII Kongres farmaceuta Srbije sa međunarodnim učešćem, 12-15.10.2022. Beogra
