Mark 1:4 in the New Afrikaans BibleMark 1:4 is often used as an example text to illustrate the difference between traditional and newer approaches to Bible translating. The reason is that the verse contains a concatenation of nominalizations of events (i e, baptism, repentance, forgiveness and sins) which is foreign to many modern languages. In this paper theway the New Afrikaans Bible translates these words is analysed and evaluated. It is concluded that the New Afrikaans Bible’s (1983) translation of this verse hasbeen influenced by dogmatic concerns rather than linguistic considerations

Thom, J C

English

AJOL - African Journals Online

Markus 1:4 in die Nuwe Aftikaanse VertalingJC T hom  Universiteit van StellenboschAbstractMark 1:4 in the New Afrikaans BibleMark 1:4 is often used as an example text to illustrate the difference between traditional and newer approa­ches to Bible translating. The reason is that the verse contains a concatenation of nominalizations of events (ie, baptism, repentance, forgiveness and sins) which is foreign to many modern languages. In this paper the way the New Afrikaans Bible translates these words is analysed and evaluated. It is concluded that the New Afrikaans Bible’s (1983) translation of this verse has been influenced by dogmatic concerns rather than ling­uistic considerations.1. INLEIDINGMarkus 1:4 is een van die modelvoorbeelde in besprekings van nuwe vertaalteorieë van die Bybel aangesifen dit heelwat vertalingsprobleme oplewer (vgl Nida & Taber 1969:36-37, 51-52). Volgens Bratcher & Nida (1961:12) is Markus 1:4 ‘probably the most difficult verse in the entire Gospel of Mark’. Die rede daarvoor lê voor die hand: Die sin wemel van nominaliserings in die Grieks, dit wil sê selfstandige naam- woorde wat op handelinge of gebeurtenisse gebaseer is, soos ‘doop’, ‘bekering’, Ver- gewing’ en ‘sondes’. So ’n aaneenryging van nominaliserings kom dikwels in tale soos Afrikaans en Engels styf of lomp voor en daarom is die wyse waarop dit vertaal word, ’n belangrike toetssteen vir die geslaagdheid al dan nie van ’n vertaling. Modeme Bybelvertalings toon gevolglik ’n tendens om nominaliserende vorme te934 HTS 49/4 (1993)vervang met verbaliserende vorme (kyk Boshoff 1988 vir die stilistiese en seman- tiese verskille tussen ’n nominale en ’n verbale styl). In ’n kritiese evaluering van vertalings van sinne soos Markus 1:4, speel veral twee maatstawwe ’n rol:* die vraag of die implisiete informasie in die nominaliserings vervat, korrek en duidelik in ’n vertaling oorgedra word en* die vraag of die verhoudings tussen die handelinge onderliggend aan die nomi­naliserings op ’n korrekte wyse vertaal word.Gemeet aan hierdie kriteria is die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) minder ge- slaagd in sy weergawe van Markus 1:4 -  dit skyn of dogmatiese oorwegings ’n groter rol as taalkundige oorwegings gespeel het.JC Thom2. DIE GRIEKSETEKS VAN MARKUS 1:4In die Grieks lui Markus 1:4 volgens Nestle-Aland (26ste uitg) en die United Bible Societies se Greek New Testament (3de uitg) soos volg:éyéi/exo  ’Iuávi/Tiq [6] Panxl^o)!/ év  épTmq) <al KiipúaowvPónxia^a fircai/oíaq elq ónapxúijv.Daar is ’n aantal kleiner tekskritiese variasies wat kortliks aandag verdien. Ons vind basies drie variante lesings: (1) ó PanxíCwv éu xfl koI.. (K L A e a), (2) óPotnxí^cDV év x^ épfm<í)... (B 33 e a) en (3) Pocnxí^uv év x í̂ épnnip icaL.. (A W, die meerderheidsteks en met geringe verskille in volgorde ook D 0). Daar moet dade- lik gesê word dat die eerste lesing (met beide ó en Kol) ’n baie lomp sin vorm -  let- terlik vertaal sou dit beteken ‘Johannes die Doper was in die woestyn en verkondi- gende...’ Hoewel dit in die teks van Nestle-Aland en die Greek New Testament staan, was daar redelike onsekerheid by die redaksiekomitee van die Greek New Testament-leks oor die waarde van hierdie lesing. Hulle plaas dit in ’n C-kategorie wat beteken ‘there is a considerable degree of doubt whether the text or the appara­tus contains the superior reading’ (Metzger 1971:xxviii, 73); die lidwoord ó word dus ook tussen hakies geplaas. Die ander twee lesings (met óf ó óf Kal) maak albei ewe goed sin, dit wil sê 6f ‘Johannes die Doper het in die woestyn begin verkondig...’ (le­sing 2), óf ‘Johannes het in die woestyn begin doop en verkondig...’ (lesing 3). Laas- genoemde lesing is heelwaarskynlik te verkies: ‘In view of the predominant usage in the Synoptic Gospels of referring to John as "the Baptist"..., it is easier to account for the addition than for the deletion of the definite article before Ponxi^cDv’ (Metzger 1971:73). Dit is egter nie my bedoeling om hier ’n keuse te maak tussen die variante lesings nie. Dit word slegs genoem om sommige van die verskille tussen die verta­lings wat hieronder bespreek word, te verklaar.ISSN 0 2 »  9422 -  NTS 49/4 (1993) 9353. MODERNEVERTAUNGSVANMARKUS1.-4In die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) lui Markus 1:4 soos volg:So het Johannes die Doper in die woestyn opgetree. Hy het verkon- dig dat die mense hulle moet bekeersodat God huUe sondes kan vergewe en dat hulle hulle moet loot doop.Wat ons hier interesseer, is die wyse waarop die nominaliserings in die laaste deel van die vers, naamlik, pooixiajia >iexai/oiaq elq 0c)aapxu3v vertaal word; ditis dus beklemtoon.Ter wille van vergelyking word ’n paar ander vertalings ook gegee:* Ou Afrikaanse Vertaling (1953): Johannes het gekom en was besig om in die woestyn te doop en die doop van bekering tot verpfnis van sondes te verkondig.• New English Bible (1970): And so it was that John the Baptist appeared in the wilderness proclaiming a baptism in token o f repentance, for the forgiveness o f sins.* New Revised Standard Version (1989): John the Baptizer appeared in the wilder­ness, proclaiming a baptism o f repentance for the forgiveness o f sins.* Good News Bible (1976): So John appeared in the desert, baptizing and prea­ching. ‘Turn away from your sins and be baptized’, he told the people, 'and God will forgive your sins'.• Living Bible (1971): This messenger was John the Baptist. He lived in the wil­derness and taught that all should be baptized as a public announcement o f their decision to turn their backs on sin, so that God could forgive them.• Die Boek (1990) = Lewende Bybel (1982): Hierdie boodskapper was Johannes die Doper, wat in die woestyn gebly en mense gedoop het. Hy het vir hulle ge- preek en gesê: ‘JuUe moet juUe bekeer, dan sal God juUe sondes vergewe. En julle moet julle laat doop’.Dit is duidelik dat sommige vertalings die nominaliserings behou {Ou Afrikaanse Vertaling, NEB, NRSV), terwyl ander hulle as sinne of bysinne vertaal (Afrikaanse Vertaling (1983), GNB, LB, Die Boek). Op grond hiervan kan die vertalings van Markus 1:4 geklassifiseer word as formeel-korresponderende vertalings (Ou Afrikaan­se Vertaling, NEB, NRSV) of as funksioneel-ekwivalente (vroeër bekend as dina- mies-ekwivalente) vertalings (Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983), GNB, LB, Die Boek). In ’n formeel-korresponderende vertaling word die vorm en sintaksis van die Grieks so getrou moontlik weergegee: in die betrokke gedeelte word die selfstan- dige naamwoorde in die Grieks dus met selfstandige naamwoorde in die vertalingsMarkns L4936 NTS ̂ / 4  (1993)weergegee, die genitief met Van’ in Afrikaans en ‘o f  in Engels en die voorsetsel elq met die voorsetsels ‘tot’ (Afrikaans) en ‘for’ (Engels). In ’n funksioneel-ekwivalente vertaling word die vorm in ’n mate ingeboet ter wille van ’n natuurliker uitdruk- kingswyse in die teikentaal en groter verstaanbaarheid. Daar word gepoog om ’n sin of perikoop in die brontaal met die naaste natuurlike ekwivalent in die teikentaal weer te gee, ten einde die boodskap (in plaas van die vorm) van die oorspronklike teks so duidelik en getrou as moontlik oor te dra (Nida & Taber 1969:1-14, 22-28; Roberts 1975; De Waard & Nida 1986:36-40; Louw 1986:1-7). So ’n vertaling vind egter nie op ’n lukrake wyse plaas nie: die oorspronklike teks word eers volgens ’n aantal vaste stappe geanaliseer om die onderliggende betekenis bloot te lê; die gegewens wat so verkry is, word dan na die teikentaal oorgedra, waar dit weer tot ’n stilisties aanvaarbare geheel gerestruktureer word (Nida & Taber 1969:33).JC T hom4. ANAUSEVir ons doel is slegs twee van die analitiese stappe van belang:* nominaliserings van gebeure, ofte wel gebeurewoorde, word as kemsinne geana­liseer waarin die onderwerp en voorwerp van die handeling onderliggend aan die gebeurewoord duidelik aangedui word;* die logiese of temporele verbande tussen hierdie kemsinne word duidelik aan­gedui (Nida & Taber 1969:35-52; Louw 1976:104-107).Stap 1 van die analise toegepas op pócTTXiâ ia )ieTavoíaq elq ê«|)eCTii' á^apTuBl; gee dus vir ons die volgende kemsinne (kyk vir die onderstaande analise Nida & Taber 1969:51-52; Louw 1976:106-107; Louw 1982:81-82):1. Johannes doop mense.2. Mense kom tot bekering.3. God vergewe.4. Mense sondig.Die tweede stap van die analise behels die bepaling van verbande tussen die kem­sinne. Die verband tussen kerasirme 3 en 4 is duidelik: kemsin 4 is die semantiese objek van kernsin 3, dit wil sê God vergewe dat mense sondig (in die Grieks is á)xapTuii)i/ voorwerpsgenitief by & ^ ctiv). Tentatief sou ons ook kon vasstel dat kemsinne 3 en 4 die doel of gevolg is van kernsin 2: mense kom tot bekering, sodat God huUe sondes kan vergewe of met die gevolg dat God hulle sondes vergewe (die voorsetsel elq dmk gewoonlik doel of gevolg uit as die selfstandige naamwoord wat daarop volg -  hier £ t^a iu  -  in abstrakte begrip is). letwat moeiliker is die verband tussen kemsin 1 en die ander kemsinne. Volgens Nida & Taber dmk ’n genitief watKSN 0259 9C 2 = HTS ̂ / 4  { m 3 )  937twee nominaliserings verbind, soos by pánxur^ia p.exawoiaq (‘doop van bekering’), ’n opeenvolging in tyd uit, waarby die woord in die genitief die eerste woord vooraf- gaan, dit wil sê eers die bekering en dan die doop. Vergelyk ook imoacori nioxeax; (‘gehoorsaamheid van die geloof -  Rom 1:5): dit beteken die gehoorsaamheid volg op die geloof (Nida & Taber 1969:37, 51-52). Louw (1976:107) volg aanvanklik vir Nida & Taber: ‘Dit is ’n stelreël van die Griekse grammatika dat in konstruksies waar twee gebeure-woorde met ’n genitief-konstruksie aanmekaar gebind word, daardie gebeure wat deur die genitief in die oppervlakte-struktuur weergegee word, die eerste plaasvind’. Later formuleer hy dit egter versigtiger: ‘Often in such con­structions the term in the genitive occurred first’ (Louw 1982:82). Alhoewel ’n tem- porele verband tussen twee nominaliserings in Grieks nie op alle sodanige genitief- konstruksies van toepassing is nie (kyk Gerber 1983), meen ek dat dit wel bier die geval is. In meer tradisionele grammatikale terme sou ’n mens kon sê die genitief is óf ’n genitief van oorsprong (die doop vloei uit die bekering voort; Moulton & Tur­ner 1963:211), 6f ’n genitief van kwaliteit (die bekering is die kenmerk van die doop; Blass, Debrunner & Rehkopf 1979:137, 165 n2; Bratcher & Nida 1961:11). Die verband tussen kemsin 1 en kernsin 2 is dus in ieder geval dat mense tot bekering kom en hulle gevolgiik laat doop.M u k n i 1:45. EVALUERINGDie voordeel van bostaande analitiese benadering is dat inligting wat slegs implisiet in die teks aanwesig is, nou eksplisiet gemaak kan word: in funksioneel-ekwivalente vertalings van ons vers word daar uitdruklik gesê wie gedoop moet word, wie tot bekering moet kom, wie hulle sondes sal vergewe, ensovoorts. Die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) slaag myns insiens baie goed daarin om die implisiete onderwerpe en voorwerpe uit te spel: dit is mense (d w s Johannes se gehoor) wat gedoop moet word en wat tot bekering moet kom, en dit is God wat hulle sondes sal vergewe (vgl ook die GNB, die LB  en Die Boek). In meer ‘letterlike’ vertalings soos die Ou Afri­kaanse Vertaling, Hew English Bible en New Revised Standard Version word dit aan die leser oorgelaat om self hierdie afleidings te maak -  waartoe nie alle lesers in staat is nie.Hoe druk die verskillende vertalings die verbande tussen die kemsinne uit? Die formeel-korresponderende vertalings is uiteraard nie baie eksplisiet oor hierdie verbande nie. Volgens die New English Bible is die doop egter ’n teken van die bekering, en saam (d w s bekering plus doop) het hulle as doel die vergewing van sondes (let veral op die komma tussen ‘repentance’ en ‘for’). Die Living Bible het ook die doop as ’n openbare teken van die bekering, wat dan tot gevolg het dat God938 i m  49/4 (1993)die sondes vergewe. Die Good News Bible sien bekering en doop as ’n gesamentlike handeling wat lei tot die vergewing van sondes. Die Nuwe Afrikaanse Venaling (1983) en Die Boek slaan egter ’n ander weg in: Die bekering het ten doel die verge­wing van sondes, met die doop as ’n soort nagedagte. (Dit lyk of Die Boek en sy voorganger, die Lewende Bybel, hier deur die Nuwe Afrikaanse Vertaling [1983] bein- vloed is -  Ig se vertaling van Mark 1:4 was trouens reeds sedert 1975 in die Blye Boodskap bekend; vgl die verskil tussen Die Boek en die LB.) Die noue verband tus- sen bekering en doop word dus deurbreek -  dit is nie die bekering en doop wat saam tot vergewing lei nie; die bekering is eerder ten nouste aan vergewing verbind, terwyl die doop op beide volg. Dit is trouens nie baie duidelik uit die Nuwe Afri­kaanse Vertaling (1983) of Die Boek wat die sin van die doop hoegenaamd is nie.Aangesien die formulering van Markus 1:4 in die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) en Die Boek indruis teen die interpretasie wat in ander vertalings na vore kom -  en ’n mens sou maklik nog veel meer vertalings kon vergelyk as dié wat hier- bo gegee is -  kan ’n mens jou met reg afsTa wat die rede vir hierdie afwyking is. Die motivering vir die 1983 formulering is klaarblyklik om die verband tussen bekering en doop enersyds minder te beklemtoon, en om andersyds die moontlikheid uit te skakel dat die doop as voorwaarde vir vergewing gesien word.Die vraag is egter of die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) se weergawe taal- kundig regverdigbaar is. Om dit te bepaal, moet ons weer na die sintaktiese struk- tuur van die frase onder bespreking kyk. Die sintaktiese analise waarop die ander vertalings buiten die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) en Die Boek berus, kan soos volg voorgestel word:((PáTrruTfux jierai/oioq) (elq ê«}>eaiu a^apxiai/)]fiexai'oiou; (‘bekering’) word gesien as ’n uitbreiding by pánxuT)aa (‘doop’) met die voorsetselfrase elq a<|)eaiv ofiopTiSv (‘tot vergewing van sondes’) as ’n uitbreiding by die eerste twee woorde saam. Die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) berus egter op die volgende analise:[PÓTrciafia [^exavoiag (el<; ajiapxiSv)]]Die voorsetselfrase word as ’n direkte uitbreiding by n e tauo iaq  beskou (d w s ‘bekering-tot-vergewing-van-sondes’ vorm ’n hegte eenheid), en jieTavoiaq plus voorsetselfrase vorm weer saam ’n uitbreiding by pánrujjux. Só gesien kan ‘doop’ vertaal word as ’n gebeure wat op ‘bekering-tot-vergewing-van-sondes’ volg.Die analise waarop die ander vertalings berus, is egter myns insiens ’n taalkun- dig meer natuurlike lesing van die Grieks. ’n Verband wat deur ’n genitief bewerk- stellig word tussen twee woorde is baie hegter as dié wat daar tussen ’n voorsetsel­frase en die voorafgaande woord bestaan. Dit is inderdaad dikwels nie maklik teJC ThomISSN 0259 9422 -  HTS 49/4 (1993) 939Markus 1:4bepaal of ’n voorsetselfrase die direk voorafgaande woord of ’n ander woord in die sin bepaal nie.Dit is dus nie regverdigbaar om soos die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) die noue genitiefverband tussen póntujfia en fiexauoioq in ’n mate op te hef ten gunste van ’n verband tussen jiexavoía^ en die voorsetselfrase nie. Daar is ook ’n tweede sintaktiese gegewe wat die interpretasie van die Nuwe Afrikaanse Vertaling minder oortuigend maak. In die Grieks is pónxia^a die direkte voorwerp van loipijaCTíoi/. Wat Johannes dus verkondig het, was ’n bepaalde soort doop. Volgens die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) en Die Boek is die doop slegs ’n nagedagte, ’n addendum tot die bekering. SÓ ’n beskouing is histories onvanpas, aangesien Johannes se hele bediening juis op die doop toegespits was (Lohmeyer 1967:12-13; Hollenbach 1992: 893).Kommentatore verskil weliswaar daaroor of vergewing van sondes van die doop of van bekering afhanklik is (vgl bv Klostermann 1971:5 [doop]; Gnilka 1978: 45 [bekering]; Schweizer 1967:16 [onseker]). Hier moet egter met Guelich (1989: 9-20) saamgestem word: ‘The question of whether "forgiveness of sins" was the goal of repentance (^.eiavoiaq) or of baptism (Pdntiano) is moot, since John’s was a "repentance baptism"’. Die twee begrippe vorm hier ’n hegte eenheid, soos hierbo aangedui is.Die verskil tussen die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1983) en Die Boek aan die een kant en die ander vertalings aan die ander kant, het klaarblyklik ’n dogmatiese moti- vering, naamlik om die rol van ’n doop wat op bekering volg, te beperk. Hierdie motivering kan egter nie taalkundig verdedig word nie. As ’n algemene beginsel sou dit beter wees om ’n meer natuurlike taalkundige interpretasie van ’n teks te ver- kies, selfs waar dit indruis teen bepaalde konfessionele belange. Dit is dus verbly- dend dat die vertalingskommissie Markus 1:4 heeltemal herformuleer het in die negende uitgawe van die Nuwe Afrikaanse Vertaling (1990). Die nuwe weergawe lui soos volg: ‘So het Johannes die Doper in die woestyn opgetree. Hy het verkondig: Bekeer julle en laat julle doop en God sal julle sondes vergewe’. Dit is duidelik dat hierdie form ulering in lyn is met die analise wat hierbo aan-beveel is: die temporeel-logiese orde van bekering-doop-vergifnis word behou.literatuuTvenvysingsBlass, F, Debrunner, A & Rehkopf, F 1979. Grammatik des neutestamentlichen Griechisch. IS.Aufl. Gottingen; Vandenhoeck & Ruprecht.Boshoff, P B 1988. Die subtiele aanleg en moontlikhede van die nominale styl: ’n Studie in Nuwe-Testamentiese Grieks. HTS 44,565-580.940 HTS 49/4 (1993)Bratcher, R G & Nida, E A 1961. A translator’s handbook on the Gospel o f Mark. Leiden; Brill. (Helps for Translators 2.)Die Boek 1990. Vereeniging: Christelike Uitgewersmaatskappy.Die Bybel: Nuwe Vertaling 1983. l.Uitg. Kaapstad: Bybelgenootskap van Suid-Afri- ka.Die Bybel: Nuwe Vertaling (met herformulerings) 1990. 9.Uitg. Kaapstad: Bybelge­nootskap van Suid-Afrika.De Waard, J & Nida, E A 1986. From one language to another: Functional equiva­lence in Bible translating. Nashville: Nelson.Gerber, R P J 1983. Die semantiek van nominate gebeurewoorde in ’n genitiefkon- struksie in Grieks. MA-verhandeling, PU vir CHO.Gnilka, J 1978. Das Evangelium nach Markus (Mk 1-8, 6). Koln: Benziger Verlag. (EKK2/1.)Guelich, R A 1989. Mark 1-8:26. Dallas: Word Books. (Word Biblical Commen­tary 34A.)Hollenbach, P W 1992. s v ‘John the Baptist’. Anchor Bible Dictionary.Klostermann, E 1971. Das Markusevangelium. S.Aufl. Tubingen: Mohr. (HNT3.)Lohmeyer, E 1967. Das Evangelium des Markus. 17.Aufl. Gottingen: Vanden- hoeck. (KEK 1/2.)Louw, J P 1976. Semantiek van Nuwe-Testamentiese Grieks. Pretoria: Universiteit van Pretoria.™ 1982. Semantics o f New Testament Greek. Philadelphia: Fortress. (Semeia Stu­dies.)— 1986. Die Nuwe Afrikaanse Vertaling: Kritiese evaluering -  Nuwe Testament, in Louw, J P, Vosloo, W & Webb, V N (reds). Die taal van die Bybel en die pre- dikant, 1-11. Pretoria: NGKB. (Universiteit van Pretoria Teologiese Studies 1.)Metzger, B M 1971. A textual commentary on the Greek New Testament. London: United Bible Societies.Moulton, J H & Turner, N 1963. A grammar o f New Testament Greek, vol 3, Syntax. Edinburgh: Clark.Nida, E A & Taber, C R 1969. The theory and practice o f translation. Leiden: Brill. (Helps for Translators 8.)Roberts, J H 1975. Wat behels ’n dinamies-ekwivalente vertaling? NGTT  16, 193- 206.Schweizer, E 1967. Das Evangelium nach Markus. ll.Aufl. Gottingen: Vanden- hoeck. (NTD 1.)JC ThomISSN 0259 9422 = HTS 49/4 (1993) 941

Markus 1:4 in die Nuwe Aftikaanse Vertaling

https://www.ajol.info/index.php/hts/article/download/148394/137897

Markus 1:4 in die Nuwe Aftikaanse Vertaling

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

AJOL - African Journals Online