Zeeman, B.

Dutch

Waarom zou je als bibliotheek alle papieren boeken en tijd-schriften nog bewaren? Niet alleen is opslag kostbaar, heel veel titels zijn nu digitaal beschikbaar. Maar pro-fessionals maken zich zorgen over de toe komst van ons papieren erfgoed, zo bleek onlangs op het congres A matter of trust in Bazel

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications

UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)UvA-DARE (Digital Academic Repository)'Papier hier, papier hier! Dank je wel!'Nederlands bewaarbeleid in Europees perspectiefZeeman, B.Publication date2018Document VersionFinal published versionPublished inIP : vakblad voor informatieprofessionalsLink to publicationCitation for published version (APA):Zeeman, B. (2018). 'Papier hier, papier hier! Dank je wel!': Nederlands bewaarbeleid inEuropees perspectief. IP : vakblad voor informatieprofessionals, 22(5), 16-18.General rightsIt is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an opencontent license (like Creative Commons).Disclaimer/Complaints regulationsIf you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, pleaselet the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the materialinaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letterto: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. Youwill be contacted as soon as possible.Download date:09 Mar 2023What should we do with all these books? Dat is de titel van een artikel dat in de week van 12 maart jl. verscheen in Insights, een uitgave van de UK Serials Group. De-zelfde week vond in Bazel (Zwitserland) een conferentie plaats van bibliotheca-rissen over het bewaren van boekcollec-ties, waarop een Britse collega het heel wat minder diplomatiek formuleerde: How do we get rid of all that stuff?Die stuff, papieren boeken en (gebon-den jaargangen) tijdschriften staan vaak nog steeds in onze bibliotheken, gewoon in de open opstelling, in een magazijn en in een enkel geval in een zogenaamde offsite storage (lees: een anoniem depot ergens in een weiland). Maar zelfs op die laatste plek komt hun behoud in toenemende mate onder een vergrootglas te liggen. Want opslag is niet goedkoop en waarom zou je dat materiaal eigenlijk nog bewaren? Alles is tegenwoordig toch online beschik-baar?Dat dat laatste (nog?) niet zo is, daar-van hoefden de deelnemers aan A mat-ter of trust in ieder geval niet overtuigd te worden. Niet omdat ze van nature nu eenmaal boekliefhebbers zijn, maar wel vanuit een oprechte bezorgdheid over de toekomst van ons papieren erf-goed. Hoe kunnen we voorkomen dat met het badwater ook het kind wordt weggegooid, dat is zo’n beetje wat de aanwezigen in Bazel bond.Gezamenlijk depot Langzamerhand hebben er zich ruw-weg twee modellen uitgekristalliseerd, waarmee bibliotheken (met name de universiteits- en nationale bibliotheken) het hoofd proberen te bieden aan de bewaarproblematiek. Het eerste mo-del gaat uit van het inrichten van een gemeenschappelijk, gezamenlijk depot waarin deelnemende instellingen op basis van vrijwilligheid delen van hun boeken- en tijdschriftencollecties onder-brengen. Aan de ene kant blijven publicaties daardoor beschikbaar voor de groep, aan de andere kant zijn de afzonderlijke deelnemende instellingen niet langer verplicht dat materiaal ook in hun ei-gen collectie te houden; het is immers beschikbaar in het gemeenschappelijke depot. Dit model komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten, maar wordt in toenemende mate ook in Europese lan-den met succes toegepast.RobotsEr zijn inmiddels voorbeelden in Fin-land, Noorwegen, Frankrijk en Cata-lonië, en het meest recente voorbeeld is Zwitserland. Daar hebben zes univer-siteitsbibliotheken zich aaneengesloten voor de oprichting van de Kooperative Speicherbibliothek Schweiz. Onderdeel van het congres in Bazel was een bezoek aan deze faciliteit in het plaatsje Büron, strategisch op het Zwitserse platteland gelegen op ongeveer gelijke afstand van alle deelnemende instellingen. In dit gemeenschappelijke depot sta je vervolgens met je ogen te knipperen. Want dit is geen normale opslag van boeken en tijdschriften, maar het meest moderne Automated Storage and Re-trieval System (ASRS) voor boekban-den dat er op dit moment beschikbaar is. Boekenopslag en -leverantie is op industriële leest geschoeid. Op een op-pervlakte van nog geen 1.500 m2 staan hier in meer dan 110.000 kratten nu al meer dan 2,2 miljoen banden opge-slagen. Robots schieten onophoudelijk heen en weer om vanuit de 15 meter hoge stellingen binnen zes minuten het  PAPIEREN ERFGOED | BERT ZEEMAN Waarom zou je als bibliotheek alle papieren boeken en tijd­schriften nog bewaren? Niet alleen is opslag kostbaar, heel veel titels zijn nu digitaal beschikbaar. Maar pro­fessionals maken zich zorgen over de toe komst van ons papieren erfgoed, zo bleek onlangs op het congres A matter of trust in Bazel. Nederlands bewaarbeleid in Europees perspectief‘Papier hier, papier hier! Dank je wel!’Bert Zeeman Adjunct-directeur Bibliotheek Universi-teit van Amsterdam / Hogeschool van Amsterdam en lid van de UKB-werkgroep  Collectiemanagement16 IP | vakblad voor informatieprofessionals | 05 / 2018in Bern, St. Gallen, Bazel of Zürich op-gevraagde boek of tijdschrift op te ha-len – en dat vervolgens binnen 24 uur ook op locatie bezorgd wordt. De universiteitsbibliotheek van Luzern heeft zelfs al besloten haar gehele col-lectie in Büron onder te brengen. Er kan in de nu twee jaar oude faciliteit nog ongeveer een miljoen banden bij en daarnaast is er voldoende grond beschikbaar om de huidige opslag met nog drie modules uit te breiden tot een capaciteit van 14 miljoen banden. De helft van het totale boekenbezit van alle Zwitserse universiteitsbibliotheken en de nationale bibliotheek gezamenlijk!Afspraken makenHet tweede model gaat uit van het on-derling verdelen van de ‘bewaarlast’ door afspraken te maken, al dan niet vastgelegd in een officieel contract, over wie welk soort materiaal bewaart. Daardoor kunnen andere bibliotheken besluiten dat materiaal niet ook zelf nog eens te bewaren maar op hun collega-bibliotheek te vertrouwen, zowel voor het langdurig bewaren zelf als voor het in voorkomende gevallen leveren van een boek of een digitale kopie van een tijdschriftartikel. Ook van dit model zijn er inmiddels de nodige voorbeelden in Europa: in het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk en Zwitserland, maar ook in Nederland wordt het toegepast. De Nederlandse universiteitsbibliotheken en de Konink-lijke Bibliotheek spreken in UKB-ver-band al zo’n twintig jaar over deze pro-blematiek en hebben in die jaren ook al de nodige afspraken gemaakt over een gezamenlijk bewaarbeleid. Nederlandse situatieIn Nederland heeft dit niet tot contrac-tuele afspraken geleid, maar wel tot een gentle(wo)men’s agreement. Op die manier wordt er gezamenlijk voor gezorgd dat van ieder tijdschrift in het gemeenschappelijke bezit van de UKB-bibliotheken er in ieder geval één zo compleet mogelijke run bewaard blijft binnen de Wetenschappelijke Collectie Nederland (WCN). Waar dat exem-plaar bewaard wordt, hangt af van de discipline waartoe het tijdschrift be-hoort. Foto’s: Ulrich NiedererIP | vakblad voor informatieprofessionals | 05 / 2018 17‘Bibliotheken zijn nog maar net begonnen na te denken over wat waar bewaard moet blijven’Verder is afgesproken dat er van alle boeken gepubliceerd na 1900 in ieder geval minimaal twee exemplaren bin-nen die WCN bewaard worden. Boe-ken gepubliceerd vóór 1900 staan in het geheel niet ter discussie; die moe-ten sowieso bewaard worden. Over dit UKB-bewaarbeleid, de afspraken, de ervaringen en de uitdagingen voor de toekomst verzorgde ik een presentatie in Bazel.Want uitdagingen zijn er zeker, ondanks de mogelijkheden die er door deze af-spraken gecreëerd worden om niet lan-ger allemaal hetzelfde in onze magazij-nen te bewaren, maar met de beschik-bare ruimte efficiënt en effectief om te springen. De vraag of we namelijk die stuff überhaupt nog wel moeten blijven bewaren, wordt met grote regelmaat gesteld. Het antwoord daarop vereist dat we als bibliotheken daar niet alleen over hebben nagedacht, maar vooral dat we er actie op aan het ondernemen zijn én dat we laten zien dat we dat wel-overwogen doen. Europese samenwerkingBelangrijke punten die ik dan ook mee-genomen heb uit Bazel zijn dat we als UKB-bibliotheken nog een keer goed moeten stilstaan bij de aard van onze afspraken: is een gentle(wo)men’s agreement voldoende of moeten we misschien toch, zoals onze Oostenrijkse en Zwitserse collega’s gedaan hebben, er een meer formele basis aan geven? Daarnaast moeten we nog een keer goed de voors en tegens tegen elkaar afwegen van het vastleggen van onze bewaar-verplichtingen in onze digitale catalogi, zodat informatie daarover voor ieder-een beschikbaar is. In dat vermaledijde MARC-format is daar zelfs een speciaal veld voor (MARC field 583) dat door onze Amerikaanse collega’s hiervoor al gebruikt wordt en waarvoor enkele Eu-ropese collega’s nu ook een gezamenlijk voorstel aan het formuleren zijn. En dat is meteen een derde belangrijk punt: we moeten hierin duidelijk die Europese samenwerking opzoeken. Die is er al in bescheiden vorm, in de European Print Initiatives Coopera-tion (EPICo), en deze samenwerking maakt wellicht op de langere termijn ook Europese afspraken over bewaar- PAPIEREN ERFGOED beleid mogelijk. Want hoeveel zin heeft het in Nederland een zo volledig mo-gelijke laatste run van een willekeurig tijdschrift dat door een Britse uitgeverij is gepubliceerd te bewaren als we al-lemaal toegang hebben tot de digitale versie vanaf jaargang 1? En voor het eventuele beroep op een kopie vanuit de oorspronkelijke papieren uitgave altijd een beroep kunnen doen op het British Library Document Supply Centre in Boston Spa?En wat betreft boeken? Tja, zoals mijn Britse collega zei (dezelf-de van de quote waarmee ik opende): That’s a whole different beast! We zijn nog maar net begonnen na te denken over wat waar bewaard moet blijven, hoeveel exemplaren dan en hoe kun-nen we in hemelsnaam gegeven al die verschillende catalogiseermethodes (ook daarvan werden in Bazel prachtige voorbeelden getoond) op een veilige en betrouwbare manier dedupliceren zon-der dat we elk afzonderlijk boek in de hand moeten nemen? En als we dan uiteindelijk besluiten bepaalde boeken tot in de eeuwigheid in Nederland te bewaren, wat is dan de goede locatie? Wat dat betreft zijn de nieuwe ideeën van de Koninklijke Bibliotheek over haar huisvesting van groot belang. De verkenning om de ma-gazijnfunctie van de KB in een apart de-pot onder te brengen, ingericht op ba-sis van dezelfde techniek als in Büron, zou minimaal aanleiding moeten zijn om ook in Nederland het idee van een gemeenschappelijk depot voor weinig gebruikt materiaal weer eens tegen het licht te houden. Het is inmiddels bijna honderd jaar geleden dat de Leidse bi-bliothecaris Friedrich Kossmann een dergelijk idee voor het eerst opperde.Tot slotEen gemeenschappelijk depot én tege-lijkertijd onderlinge afspraken maken over het bewaren van papieren publica-ties. Het zijn de twee sporen waarover de Zwitserse organisator van de confe-rentie in Bazel, Ulrich Niederer, enkele jaren geleden al schreef dat het geen ‘of-of’ was, maar vooral ‘en-en’. Als we dat dan ook nog eens in internationaal, in eerste instantie Europees, perspectief zien te realiseren, wordt er op tastbare én verantwoorde wijze daadwerkelijk inhoud gegeven aan het actuele be-leidsplan van UKB. Het motto van dat beleidsplan is niet voor niets de kracht van synergie. <→  Ga voor de noten bij dit artikel naar informatieprofessional.nl/2018/06/papieren-erfgoed-nederlands-bewaar-beleid-europees-perspectief‘Geen enkele organisatie lijkt ervoor klaar te zijn dat een  gebruiker zijn persoons-gegevens kan wijzigen of verwijderen’‘Van ieder tijdschrift in het gemeen-schappelijke bezit van de UKB-biblio-theken blijft er in ieder geval één zo compleet mogelijke run bewaard’Robots halen in een razendsnel tempo de opgevraagde boeken en tijdschriften op in de nieuwe opslagvoorziening van de Kooperative Speicherbibliothek Schweiz in Büron18 IP | vakblad voor informatieprofessionals | 05 / 2018

'Papier hier, papier hier! Dank je wel!':Nederlands bewaarbeleid in Europees perspectief

https://pure.uva.nl/ws/files/28494031/Artikel_Bazel_IP_2018_5.pdf

'Papier hier, papier hier! Dank je wel!':Nederlands bewaarbeleid in Europees perspectief

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications