van Praag, B.

Dutch

Het pensioenakkoord lijkt solide, maar er worden nog te veel heikele discussiepunten onder het tapijt geveegd. Bernard van Praag laat zijn licht schijnen over keuzes en niet gemaakte keuzes in het pensioenakkoord. Het afgesloten pensioenakkoord is volgens hem niet meer dan een Pyrrhus-overwinning en roept om alternatieve visies op pensioen

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications

UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)UvA-DARE (Digital Academic Repository)De noodzaak van een alternatief pensioenakkoordvan Praag, B.Publication date2011Document VersionFinal published versionPublished inMe Judice : Economen in DebatLink to publicationCitation for published version (APA):van Praag, B. (2011). De noodzaak van een alternatief pensioenakkoord. Me Judice :Economen in Debat, 2011(3 okt.). http://www.mejudice.nl/artikel/682/de-noodzaak-van-een-alternatief-pensioenakkoordGeneral rightsIt is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an opencontent license (like Creative Commons).Disclaimer/Complaints regulationsIf you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, pleaselet the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the materialinaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letterto: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. Youwill be contacted as soon as possible.Download date:09 Mar 2023De noodzaak van een alternatief pensioenakkoord - Me Judicehttp://www.mejudice.nl/artikelen/detail/de-noodzaak-van-een-alternatief--pensioenakkoord[13-11-2012 12:20:07]A A ADossier: Pensioen Onderwerp: PensioenDe noodzaak van een alternatief pensioenakkoord3 okt 2011 |  Bernard van Praag  |  2053 keer bekekenHet pensioenakkoord lijkt solide, maar er worden nog teveel heikele discussiepunten onder het tapijt geveegd.Bernard van Praag laat zijn licht schijnen over keuzes enniet gemaakte keuzes in het pensioenakkoord. Hetafgesloten pensioenakkoord is volgens hem niet meerdan een Pyrrhus-overwinning en roept om alternatievevisies op pensioen.Zorgen voor morgenHoewel de ‘oude wijven’–zomer van september 2011 alle zorgen lijkt te verdrijven is onzetoekomst zorgelijk. De maatschappelijke cohesie van de na-oorlogse welvaartsstaat lijkt haarlaatste jaren te beleven. De oudere generaties leven nog in de waan dat zij geborgen zijn van dewieg tot het graf, zij geloven nog aan sociale vangnetten en solidariteit tussen de generaties,tussen werkers, burgers, en zelfs solidariteit met vreemdelingen die over onze grenzen spoelen.De jongere generaties weten beter. Het is ieder voor zich. Cynisme en scepsis lijken de overhandte hebben gekregen. De conclusie ligt voor de hand: ons pensioensysteem moet rigoureus op deschop.De kern van pensioenprobleemDe verleiding is groot om weer te denken binnen het kader van de oude paradigmata en teverzanden in het pensioenbargoens van harde en zachte rechten, enz.,enz, die als een zachteverstikkende deken de werkelijke discussies smoren, maar laten we nu eens opnieuw beginnen.Waar gaat het echt om?Verplicht sparenIn elke eenvoudige inleiding in de micro-economie wordt de noodzaak van sparen voor de oudedag uitgelegd. Willen mensen na hun 65ste nog door leven, dan zullen zij moeten sparen voor hunpensioen. Hoe hoger zij het belang van een goed pensioen inschatten, hoe meer ze daar toebereid zijn. Onderzoek leert dat jongeren, zeg jonger dan 40, weinig belangstelling hebben voorhun pensioen. Als zij er zelf over konden beslissen zou dat leiden tot een zeer lagepensioenopbouw, met als gevolg dat zij na hun 65ste op de blaren zouden zitten. Een modernewelvaartstaat dient dit te voorkomen zonder dat dit tot een excessief beroep op bijstand voor nietmeer werkenden gaat leiden. Daarom lijkt een pensioenverplichting wettelijk te moeten wordenvoorgeschreven, ook voor zelfstandigen. Dit klemt temeer nu het aantal z.z.p.-ers zo toeneemt enjuist bij hen vaak pensioenopbouw tot later wordt uitgesteld. Het is efficient het pensioen collectiefte regelen via pensioenfondsen. Het is echter minder duidelijk waarom werkers niet zelf hunpensioenfonds mogen kiezen, zoals bij de ziektekostenverzekering nu het geval is. Dit leidt totconcurrentie tussen pensioenfondsen en dat houdt de fondsen en hun externe adviseurs scherp.Dit pleit dus voor soepele waardeoverdracht.Waar zit de pijn?De discussie waar de meningen sterk uiteenlopen gaat echter over de keuze van depremiehoogte, de assumpties over rentevoet en inflatie, de keuze voor een Defined BenefitofDefined Contributionsysteem, de voorwaarden waaronder pensioenen wordengekort, en, last butnot least de keuze van de pensioengerechtigde leeftijd.AuteursBernard van PraagUniversiteit van AmsterdamEurocrisis Pensioen WoningmarktDossiersVolg ons op    Artikelen Auteurs Video Blogs Events Vacatures PersonaliaOver MJDe noodzaak van een alternatief pensioenakkoord - Me Judicehttp://www.mejudice.nl/artikelen/detail/de-noodzaak-van-een-alternatief--pensioenakkoord[13-11-2012 12:20:07]PremiehoogteIn de eerste plaats lijkt het mij verstandig helderheid te scheppen over het verschil tussenwerknemers- en werkgeversbijdrage in de pensioenpremie. Het gaat hier om een zuivercosmetisch verschil. Beide bijdragen zijn voor de werkgever en voor de werknemer deel van debrutoloonkosten. In het huidige bestel leidt een verhoging van de pensioenpremie met x %automatisch tot een stijging van het werkgeversdeel met 2/3 of een ½ van x%. Dit maakt dewerkgever zo schichtig om de pensioenpremies te verhogen. In wezen gaat het echter om tweebeslissingen. De ene heeft betrekking op een verhoging van de brutoloonkosten, en dit is resultaatvan een onderhandeling tussen werkgever en werknemer. De tweede heeft betrekking op de vraaghoeveel van de werknemersbeloning voor onmiddellijke consumptie gebruikt wordt en hoeveelapart gelegd wordt voor pensioen. Dat is een zaak die alleen de werknemer aangaat. Sommigenwillen veel sparen voor later en anderen weinig. Het lijkt verstandig daarbij enige ruimte te latenvoor keuze die van jaar tot jaar kan wisselen, waarbij wettelijk een redelijke ondergrens wordtgesteld.In een dergelijk systeem is voor een franchise geen plaats. Ook is doorsneepremie niet langerrelevant. Dat lijkt ook verstandig, want vroeger of later zal de rol van de AOW toch wordengereduceerd; om demografische redenen is er immers geen geld meer om het huidige niveau vooriedereen te handhaven. Reeds nu wordt de AOW door de overheid aanzienlijk aangevuld uit dealgemene middelen.Rente en inflatie.Hoewel sociale partners anno 2011 alleen wat onverplichtende lippendienst bewijzen aan dewenselijkheid van een waardevast pensioen is dat voor de burger van het grootste belang. Immersbij een alleszins bescheiden inflatie van 2 % per jaar, is het pensioen al na 20 jaar meer dangehalveerd in koopkracht. Dit klemt te meer nu de ECB al een aantal jaren vasthoudt aan eenpolitiek van een lichte inflatie van circa 2 % en er ook in slaagt deze politiek te realiseren. Ditimpliceert dat ook de prijs van de arbeid, het loon, grosso modo met 2 % per jaar stijgt en dat datdus ook geldt voor de afgedragen pensioenpremies, uitgedrukt als een percentage van het loon.M.a.w. de afgedragen pensioenpremies blijven reëel constant, als ze stijgen in lijn met de lonen.Dat impliceert logischerwijs dat ook de uitgekeerde pensioenen in koopkracht constant moetenworden gehouden en dat dat ook kan. Het impliceert wel dat de nominale premies gebaseerdmoeten worden op de reële rentevoet, dat is de nominale rentevoet minus de inflatievoet. Rekentmen dus op een nominale rentevoet van 4%, dan dient de premie te worden vastgesteld op eenbasis van 2 %. De verwachte inflatie wordt dus ingebouwd in de premie.Men hoort vaak uit de kringen der vaderlandse pensioendeskundigen de suggestie dat hetinflatierisico en de daarbij behorende indexatie van nominale uitkeringen zou moeten wordengefinancierd uit ‘overrendementen’. Het is een verlokkelijk idee, maar we moeten ons niet in deluren laten leggen. Over-rendementen, die benut zouden kunnen worden voor indexatie wordenafgewisseld door ‘onder-rendementen’, die nopen tot kortingen, en het resultaat is gemiddeld nul.Welke reële rentevoet lijkt mij op het moment aanvaardbaar voor de premieberekening? Mijnsinziens lijkt 0% momenteel een verstandige keuze. De nominale rentevoeten zweven in de buurtvan 2 % , of voor Amerikaans staatspapier nog lager; sommige banken belonen hunrekeninghouders reeds met een negatieve interest; dus na inflatie- aftrek lijkt nul procentverstandig, maar het zou op den duur nog wel eens negatief kunnen worden. Een groot voordeelvan een keuze voor 0% is dat premieberekeningen heel gemakkelijk worden. Wanneer menbijvoorbeeld 40 jaar lang een premie van 15% van het loon betaalt, dan kan men daar 10 jaar60% pensioen uitkering van trekken, alles in reële termen. Een 70% uitkering voor twintig jaar zouvolgens het zelfde recept een premie van 35 % vereisen.Natuurlijk is de rentevoet niet constant over de tijd. Het is dus van belang de rekenrente geregeldte herijken. Dan dient men echter niet uit te gaan van de gedachte dat de heden aangetroffenrentevoet ook over de hele looptijd van het pensioencontract zal blijven gelden. Veeleer dienen weons te baseren op vijf- of tienjaarsgemiddelden en realistische verwachtingen over de toekomst.DB- of DC-systeem?Bij een Defined Benefit systeem wordt idealiter de pensioenverzekerde gevrijwaard tegen elkrisico. De beleggingen kunnen nog zo slecht uitvallen, het pensioenfonds betaalt deovereengekomen uitkering. Als er gaten vallen, dan draait de werkgever of verzekeraar er voor op.Bij het Defined Contribution systeem komen alle risico’s gedurende de looptijd voor rekening vande verzekerde. Het pensioenfonds is eigenlijk gereduceerd tot de rol van spaarbank met eenonzekere rente. Er zijn geen prikkels voor het fonds om eventuele in uitzicht gestelde belofteswaar te maken. De gaten kunnen ook vallen door onoordeelkundig beheer, of simpelweg doordatDe noodzaak van een alternatief pensioenakkoord - Me Judicehttp://www.mejudice.nl/artikelen/detail/de-noodzaak-van-een-alternatief--pensioenakkoord[13-11-2012 12:20:07]er veel aan de strijkstok kan blijven hangen van betrokken personeel.Het is duidelijk dat het DB-pensioen voor verzekerden veel aantrekkelijker is dan het DC –systeem. Een geruisloze overgang van het DB-systeem naar een DC-systeem, zoals hetPensioenakkoord beoogt, zonder aanmerkelijke compensatie voor werknemers engepensioneerden moet dan ook als een ‘kat in de zak ‘worden bestempeld. Door de druk ompremies onrealistisch te verlagen en te weinig incentives voor beleggers om risico’s niet teoptimistisch in te schatten, is de term ‘çasino-pensioen’ zeker gerechtvaardigd. Werknemerszouden er nooit mee akkoord moeten gaan, behalve wanneer er een adequate compensatie zouworden geboden, bijvoorbeeld in de vorm van een serieuze loonsverhoging. Maar dan nog, in metname de Verenigde Staten, waar er veel DC –systemen zijn, is de ontevredenheid met DC–systemen groot.Niettemin is er ook wat voor te zeggen dat de werkgever niet alle risico draagt. De beste oplossingzou erop neerkomen om de eventuele risico’s af te dekken via een herverzekering, zodat dewerknemer een Defined Benefit heeft en de werkgever van de risico’s af is. Het alleen omzettenvan een DB –systeem in een DC –systeem en doen of er niets verandert is volksverlakkerij. Dit iséén van de belangrijkste onaanvaardbaarheden van het meest recente versie van hetPensioenakkoord.De werkgevers zijn er bekwaam in geslaagd een sfeer van grote urgentie op te bouwen op ditdossier. Het pensioen in zijn huidige vorm zou onbetaalbaar zijn. Daar kunnen vraagtekensbijgezet worden. Het pensioengevend deel van het nationaal product, dat is het inkomen waaroveraanvullend pensioen wordt opgebouwd, zo blijkt uit het rapport –Goudswaard is slechts eenzesdevan het totale nationaal product. Een stijging van 1 % van de pensioenpremie betekent dus in feiteslechts een stijging van veel minder dan 1 % van de loonsom.Wanneer korten op pensioen?De laatste jaren is het achterwege blijven van indexatie en het korten op nominale pensioenengeen hypothetische mogelijkheid meer. Het is aan de orde van de dag. De mogelijkheid isvastgelegd in de pensioenreglementen(zie bijv.ABP). Elk zinnig mens zal begrijpen dat er zichomstandigheden kunnen voordoen waarbij korting noodzakelijk is. Ik denk dan aan hyperinflatie,oorlogsomstandigheden, devaluaties, etc. De formulering zoals men die bijvoorbeeld ook vindt inhet citaat uit het ABP-reglement is echter onbepaald. Beslissingen zijn volledig ter discretie vanhet fondsbestuur, zonder dat daar beroep tegen aangetekend kan worden door deelnemers. Hierzou een explicitering van de criteria noodzakelijk moeten zijn, alsmede de instelling van eenregeling waardoor deelnemers, de ‘aandeelhouders’ van het fonds, beroep kunnen aantekenentegen zulke bestuursdecreten. Hetzelfde geldt voor de criteria en aanwijzingen van DNB.De pensioengerechtigde leeftijdTenslotte nog enige woorden over de pensioengerechtigde leeftijd. De leeftijd van 65 jaar is niet insteen gehouwen. In vele andere landen ligt hij lager en in andere landen hoger dan 65. Gezien destijgende levensduur en de verbeterende gezondheid van65-plussers, lijkt er zich weinig tegen teverzetten om ook bij ons de leeftijd te verhogen. Met het oog op het omslagstelsel in de AOW enandere sociale verzekeringen is dat ook dringend geboden. Het blijft echter waar dat vmbo–erseerder beginnen met werken en ook veelal fysiek zwaarder werk hebben als academici. Er lijkt dusveel voor te zeggen om niet langer aan een uniforme pensioenleeftijd vast te houden, maar over tegaan op het aantal gewerkte jaren als criterium voor pensionering. Voor diegenen die op hun 15debegonnen zou dat dan pensionering bij 60 kunnen betekenen en voor diegenen die pas op hun25ste de arbeidmarkt betraden zou de pensioenleeftijd op 70 kunnen worden gesteld. Kortom, eenwerkzaam leven van 45 gewerkte jaren als basis voor de AOW en aanvullend pensioen lijkt nuredelijk. Hoe dat over 30 jaar zit, moeten we dan maar zien.Sociale partners vieren Pyrrhus-overwinningHet huidige discours over het pensioenprobleem is vastgelopen. Partijen, inclusief de heer Kamp ,of hij wil of niet representant van de grootste werkgever in ons land, hebben zich vastgebeten inhun standpunten, ook al zijn zij bereid tot cosmetische veranderingen. Hetzelfde geldt voor debetrokken consultants en adviseurs. Het kleine kringetje van sociale partners en adviseurs ligtamechtig op het slagveld, niet langer in staat buiten de context te kijken van datgene wat in hetSER-gebouw is klaargestoomd. Het in September afgesloten pensioenakkoord is gebaseerd opeen Pyrrhus-overwinning en mist elke geloofwaardigheid. Een poging tot uitvoering ervan zalminstens leiden tot een verpesting van het arbeidsklimaat en waarschijnlijk worden geblokkeerddoor de meerderheid van de vakbeweging. Het lijkt verstandig eens helemaal opnieuw te kijkennaar de wenselijke structuur voor de 21ste eeuw, waarbij hopelijk deze beschouwingen eenopening kunnen bieden.: FlickrDit artikel kan worden overgenomen met bronvermelding. Toezending van bewijsexemplaren wordtDe noodzaak van een alternatief pensioenakkoord - Me Judicehttp://www.mejudice.nl/artikelen/detail/de-noodzaak-van-een-alternatief--pensioenakkoord[13-11-2012 12:20:07]MeJudice © 2012 Copyright | Privacybeleid | Disclaimer | Publiceren | Contact | Nieuwsbrief | Site credits | Mobiel |Print Linken Tell-a-Friendop prijs gesteld. © Me JudiceTe citeren alsBernard van Praag, “De noodzaak van een alternatief pensioenakkoord”, Me Judice,  3 oktober 2011.CopyrightDe titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding MeJudice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meerinformatie, zie onze copyright richtlijnen.Volg ons op    

De noodzaak van een alternatief pensioenakkoord

https://pure.uva.nl/ws/files/1310224/113286_349097.pdf

De noodzaak van een alternatief pensioenakkoord

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications