de Hingh, A.E.

Dutch

VU Research Portal

VU Research PortalVerslag NVvIR-voorjaarsvergadering over Fake News, 17 april 2018 te Utrechtde Hingh, A.E.published inTijdschrift voor Internetrecht2018document versionPublisher's PDF, also known as Version of recorddocument licenseArticle 25fa Dutch Copyright ActLink to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)de Hingh, A. E. (2018). Verslag NVvIR-voorjaarsvergadering over Fake News, 17 april 2018 te Utrecht.Tijdschrift voor Internetrecht, 2018(3), 112-113. https://denhollander.info/artikel/15066General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 27. May. 2021112 Nr. 3 juni 2018Tijdschrif t voor INTERNETRECHTVerslag NVvIR-voorjaars-vergadering over Fake News, 17 april 2018 te Utrecht dr. mr. A.E. de Hingh1 Wanneer zelfs the inventor of the World Wide Web het als een van de negatieve uitwassen van het internet beschouwt, dan is er duidelijk iets aan de hand. In zijn recente ACM Türing Award-lezing plaatste Sir Tim Berners-Lee de opkomst van nepnieuws zon-der aarzelen in het rijtje van grootste bedreigingen voor het vrije web anno 2018, naast verschijnselen als online surveillance, hate speech en het versprei-den van malware.2Niet zo vreemd, dus, dat ook de voorjaarsvergade-ring van de NVvIR op 17 april jongstleden in het teken stond van dit fenomeen. Nepnieuws blijft immers onverkort de gemoederen bezig houden. Heeft Rusland nu wel of niet met nepnieuws in-vloed gehad op de Amerikaanse presidentsver-kiezingen? En wat vinden we van die nieuwe wet in Duitsland om nepnieuws sneller off line te krij-gen? In Nederland beleefde de hype rondom nep-nieuws zijn voorlopige hoogtepunt in een heuse nepnieuws-rechtszaak. Diverse Nederlandse media spanden die onlangs aan tegen de Europese Unie in verband met een opvallende EU-website die waar-schuwt voor nepnieuws. Redenen genoeg dus om bij de NVvIR aandacht te besteden aan dit onderwerp.Tijdens de bijeenkomst lieten verschillende experts hun licht schijnen over Fake News. Voor Arno Lod-der (hoogleraar Internetrecht VU Amsterdam) was de schone taak weggelegd de piketpaaltjes te slaan voor deze middag aan de hand van de vragen: wat is Fake News nu precies, is het een probleem en zo ja, hoe kunnen we het aanpakken?Fake news definiëren blijkt nog niet zo eenvoudig, alleen al vanwege het feit dat het zich in zo veel verschillende vormen manifesteert. Wat moeten we bijvoorbeeld met de hoax, propaganda, het ver-spreiden van desinformatie, trolling, satire, humor, manipulatie, clickbait, fake profielen, astroturfing en foutief ingekorte ingezonden brieven?3 Lodder 1. Anne de Hingh is universitair docent Internetrecht aan de VU Amsterdam.2. From Utopia to Dystopia and back again? 29 mei 2018 op de VU.3. Volgens Verstraete, Bambauer & Bambauer (2017) zijn de intentie van de auteur om de lezer te misleiden en het winstoogmerk de twee belangrijkste onderschei-dende criteria ten aanzien van de vele verschillende vormen van nepnieuws, zie M. Verstraete, D.E. Bam-kwam met de volgende definitie: ‘nepnieuws is 1. het bewust verspreiden van halve waarheden of onwaarheden, 2. met de bedoeling a) de opinie te beïnvloeden en/of b) geld te verdienen, 3. daarbij ge-bruikmakend van de organisatie van het internet/sociale media.’ Strikt genomen vallen verschijnselen als (online) humor en satire ook binnen het bereik van deze de-finitie, maar dat was zeker niet Lodders bedoeling. In zijn ogen gaat fake news in hoofdzaak over valse berichtgeving die bewust democratische processen (zoals de Amerikaanse presidentsverkiezingen) aantast. Daar ligt voor hem de grens. Sjoerd de Jong (Ombudsman van NRC Handelsblad) zette uiteen dat er een ‘rekkelijke’ en een ‘precieze-re’ definitie van nepnieuws kan worden gebruikt. De meer rekkelijke definitie omvat voor hem onder meer het verspreiden van halve waarheden en in-sinuaties (waarbij bijvoorbeeld iets onbeduidends wordt opgeblazen tot een ‘onthulling‘, ook wel des-informatie) die door de media, soms klakkeloos, worden overgenomen.4 De Jong schaart dit soort praktijken niet onder zijn eigen definitie van nep-nieuws. Tijdens zijn presentatie verdedigde hij dan ook de betekenis van nepnieuws in enge zin, die onvermijdelijk ingekleurd is door zijn eigen achter-grond: ‘nepnieuws is propaganda die zich voordoet als journalistiek’. Cruciaal voor hem is dus dat het kanaal dat nepnieuws produceert journalistiek neutraal moet lijken. Dat fake news en zeker de democratie-ontwrichten-de vormen ervan problematisch zijn behoeft geen betoog. Maar de volgende vraag is ingewikkelder te beantwoorden: wat is de aangewezen oplossing voor dit probleem? Moeten en kunnen nepberich-ten worden gefilterd, ‘gef lagt’, verwijderd of ver-boden ter bescherming van de democratie? En hoe verhoudt zo’n oplossing zich dan tot het recht op de vrije meningsuiting en meningsgaring (beschermd in art. 11 Handvest EU)? Dat recht ziet immers op de werking van diezelfde democratie nu uitings-vrijheid het publieke debat mogelijk maakt dat bauer & J.R. Bambauer (2017), ‘Identifying and Counte-ring Fake News‘, Arizona Legal Studies Discussion Paper No. 17-15.4. Zie voor De Jongs verslag van de Voorjaarsvergadering www.nrc.nl/nieuws/2018/04/21/wel-gif-geen-gif-an-der-gif-over-de-skripal-zaak-en-nepnieuws-a1600269. Nr. 3 juni 2018 113Tijdschrif t voor INTERNETRECHTVerslag NVvIR-voorjaars vergadering over Fake News, 17 april 2018 te Utrecht  noodzakelijk is in een democratische samenleving. Het censureren van (nep)berichten staat uiteraard haaks op die gedachte.Tegen die lastige achtergrond zijn inmiddels al talloze strategieën tegen nepnieuws de revue gepasseerd, zoals onaf hankelijke en objectieve menselijke factcheckers, bepaalde software die taalpatronen detecteert, de Duitse Netzwerkdurch-setzungsgesetz die voorziet in hoge boetes voor pro-viders die nepnieuws niet of niet snel genoeg ver-wijderen, en een EU-website die media-berichten als Fake News aanmerkt. Vanuit de zaal werd overigens terecht opgemerkt dat ook bewustwording van het publiek door mid-del van voorlichting en onderwijs kan bijdragen aan het bestrijden van nepnieuws.Interessant maar controversieel is de rol die ISP’s krijgen toebedeeld in de strijd tegen Fake News. Michiel Steltman (managing director Digitale In-frastructuur Nederland) sprak over de privaat-pu-blieke samenwerking tussen justitie, Economische Zaken en de internetsector rond het probleem van onrechtmatige en ongewenste content online, waarvan nepberichten deel uitmaken. Maar is het nu werkelijk een taak voor commerciële bedrijven om uit te maken of nieuwsberichten fake en dus ontoelaatbaar zijn? En moeten we het verwijderen (censureren) ervan dan maar overlaten aan die pri-vate partijen?Opmerkelijke voorbeelden van overheidscensuur werden besproken door Jens van den Brink en Emiel Jurjens (Kennedy van der Laan). Zij spanden onlangs namens onder meer GS Media, De Pers-groep en The Post Online een zaak aan tegen de EU vanwege censuur op de website EUvsdisinfo.eu.5 Deze site, waarop de zogenaamde East Stratcom Task Force van de EU een zwarte lijst van nepnieuwsar-tikelen aanlegt, had ten onrechte een aantal Neder-landstalige berichten als fake aangemerkt. Tot een kort geding kwam het niet en de EU rectificeerde. 6 Maar er bestaan legio andere voorbeelden. Een opi-nie-artikel, waarin werd betoogd dat de strijd tegen fake news feitelijk een strijd tegen de uitingsvrij-heid is, werd om die reden, ironisch genoeg, door EUvsdisinfo als desinformatie aangemerkt. Het is nog steeds als fake news op de site te vinden. Van den Brink en Jurjens lieten het publiek achter met het ongemakkelijke gevoel dat overheden het zelf soms niet al te nauw nemen met de uitingsvrijheid.Kortom, bepaalde vormen van fake news zijn zon-der meer problematisch, maar de tot nu toe aange-dragen oplossingen lijken alleen maar grotere pro-blemen met zich mee te brengen. Mogelijk moeten we fake news zien als één van de vele symptomen die horen bij het internet zoals het nu funcioneert en lossen alleen structurele veranderingen ten 5. https://www.villamedia.nl/artikel/wat-nepnieuws-is-daar-gaat-de-overheid-niet-over6. Voor de rectificatie, zie: https://euvsdisinfo.eu/remo-val-of-three-cases-further-to-complaints-by-dutch-media/. aanzien van de werking van het internet wezenlijk iets op. Dit vond ook Berners-Lee die een maand na de Voorjaarsvergadering op de VU pleitte voor een internet zoals hij het ooit had bedoeld: het web als een gedecentraliseerd platform waar iedereen zijn eigen blogs en pagina’s zou beheren, en zonder Fake News.7 7. Zie ook Anne de Hingh, ‘Opinie Fake News. De leugen regeert, nu meer dan ooit’, Tijdschrif t voor Internet-recht, 2017/2.

Verslag NVvIR-voorjaarsvergadering over Fake News, 17 april 2018 te Utrecht

https://research.vu.nl/files/126154751/Verslag_NVvIR_voorjaarsvergadering_over_Fake_News_17_april_2018_te_Utrecht.pdf

Verslag NVvIR-voorjaarsvergadering over Fake News, 17 april 2018 te Utrecht

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

VU Research Portal