Wpływ społeczności żydowskiej na rozwój Częstochowy, w drugiej połowie XIX wieku i na początku wieku XX, który dokonał się w Imperium Rosyjskim po reformach 60-70 lat XIX wieku

Abstract

Specyfiką częstochowskiej społeczności żydowskiej był jej znaczny udział w procesie rozwoju miasta; zaznaczył się on szczególnie w inicjacji i rozbudowie wielu dziedzin rzemiosła i produkcji przemysłowej. Przeobrażenia społeczno-kulturalne u schyłku XIX wieku spowodowały zmiany w strukturze społeczeństwa żydowskiego w Częstochowie. Tuż obok kramarzy i rzemieślników, w zbiorowości żydowskiej, pojawili się fabrykanci i proletariusze, tworzyły się żydowskie środowiska robotnicze. Żydzi częstochowianie byli przedsiębiorcami – właścicielami największych istniejących podówczas fabryk, robotnikami, rzemieślnikami, sklepikarzami, założycielami drukarń, wydawcami czasopism, dziennikarzami, architektami, malarzami czy złotnikami, działaczami społecznymi, organizatorami życia kulturalnego, w końcu filantropami. Można z całą pewnością stwierdzić, że bez udziału Żydów, Częstochowa przełomu XIX i XX wieku, pod każdym względem: kulturalnym, politycznym a także gospodarczym, byłaby znacznie uboższa a jej rozwój nie byłby tak dynamiczny.Специфікою чентоховської єврейської спільноти була її активна участь у процесі розвитку міста; проявлялася вона зокрема в започаткуванні і розбудові багатьох видів ремесел і промислової продукції. Суспільно-культурні перетворення на схилі ХІХ століття обумовили зміни в структурі єврейської спільноти в Ченстохові. Тут поруч з крамарями і ремісники, в єврейської общини, появилися фабриканти і пролетарії, формувалося єврейське робітниче середовище. Ченстоховські євреї були підприємливими – власниками найбільших тогочасних фабрик, робітниками, ремісниками, торгівцями, власниками друкарень, видавцями часописів, журналістами, архітекторами, митцями і золотих справ майстрами, громадськими діячами, кульпрацівниками та філантропами.The Jewish community in Częstochowa contributed to the process of city’s development, especially in such areas as initiation and expansion of craft and industry. Cultural and social transformations in the late 19th century resulted in structural changes of the Jewish society in Częstochowa. Jews started to have different jobs than before. Jewish entrepreneurs and proletarians appeared alongside artisans and vendors. Jews from Częstochowa were owners of the biggest factories in the city, laborers, artisans, storekeepers, founders of the printing companies, publishers, journalists, architects, painters, goldsmiths, social activists, creators of cultural life and philanthropists. With no doubt, if it hadn’t been for Jews, Częstochowa at the turn of 20th century wouldn’t have accomplished that much in political, cultural and economic sectors. The development of the city wouldn’t have been so dynamic, either