Brandenbarg, Daan

Dekker, Joost

Verheul, Henk M W

Dutch

Cancer is associated with sometimes strong emotions. However, emotions are mostly adaptive - they help people adapt to cancer. Adaptive emotions do not need to be treated; instead, emotional support is key. Professional mental health care is indicated only when emotions are no longer adaptive. Oncologists, nurses, and especially general practitioners play an important role in identifying people who qualify for referral to mental health care. Prior mental health problems, a weak social support system, and a relatively stressful disease course or treatment are risk factors for cancer-related emotional problems. Training and the development of professional networks can contribute to optimizing the availability, accessibility and quality of supportive care for mental well-being during and after cancer treatment. In addition, providing good information to patients is important, to enable them to find supportive care.</p

ARTS repository - University of Groningen

   University of GroningenZorg voor mentaal welbevinden bij patiënt met kankerDekker, Joost; Brandenbarg, Daan; Verheul, Henk M WPublished in:Nederlands Tijdschrift voor GeneeskundeIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:2021Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Dekker, J., Brandenbarg, D., & Verheul, H. M. W. (2021). Zorg voor mentaal welbevinden bij patiënt metkanker. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 165, [D5977]. https://www.ntvg.nl/artikelen/zorg-voor-mentaal-welbevinden-bij-patient-met-kankerCopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 21-06-2022DISCLAIMEROnafhankelijke informatie is niet gratis. Het NTvG investeert veel geld om het hoge niveau van haar artikelen te waarborgen,door een proces van peer-review en redactievoering. Het NTvG kan alleen bestaan als er voldoende betaalde abonnementen zijn.Het is niet de bedoeling dat onze artikelen worden verspreid zonder betaling. Wij rekenen op uw medewerking.Zorg voor mentaal welbevinden bij patiënt met kankerOndersteuning tijdens en na de primaire behandelingJoost Dekker, Daan Brandenbarg en Henk M.W. VerheulPatiënten met kanker ervaren vaak hevige emoties, tijdens de primaire behandeling, maar ook in de jaren erna. Hoe zorgen weervoor dat zij de juiste emotionele steun krijgen? En hoe bepalen we wie van hen professionele ggz-hulp nodig heeft?Tot enkele jaren na de diagnose meldden vrouwen met borstkanker zich vaker met klachten van angst en depressie bij de huisartsdan vrouwen zonder borstkanker.1 Een soortgelijk resultaat werd eerder gevonden in een onderzoek naar het aantal vrouwen metborstkanker bij wie de diagnose ‘depressie’ werd gesteld in een psychiatrische kliniek of polikliniek.2Wat betekenen deze bevindingen voor de ondersteunende zorg aan patiënten met aan kanker gerelateerde klachten van angst endepressie? Voordat wij hierop ingaan geven wij eerst duiding bij de aard van emotionele reacties op kanker.Emoties bij kankerHet is begrijpelijk dat kanker met soms sterke emotionele reacties gepaard gaat. Kanker is immers een potentieel levensbedreigendeziekte en de behandeling kan ingrijpend zijn. Emotionele reacties zijn niet alleen begrijpelijk, deze reacties kunnen de patiënt ookhelpen bij het proces van aanpassing aan de ziekte. Emoties zijn in de loop van de evolutie ontstaan doordat zij mensen helpen omzich aan te passen aan belangrijke gebeurtenissen. Emoties attenderen mensen op zo’n gebeurtenis, waardoor zij voorbereid engemotiveerd zijn om met die gebeurtenis om te gaan.3 Om enkele voorbeelden te noemen: angst en bezorgdheid kan mensenmotiveren om zich goed aan een behandeling te houden; verdrietig zijn kan bijdragen aan het accepteren van een verlies, zoals eenverminderde levensduur; en het uiten van verdriet kan leiden tot sociale steun. Emoties zijn in wezen adaptief – zij helpen mensenom zich aan te passen aan belangrijke gebeurtenissen, zoals ziekte.Soms zijn emoties niet meer adaptief. Emoties zijn niet-adaptief als deze qua duur of intensiteit niet meer in verhouding staan tot deingrijpende gebeurtenis, of als deze interfereren met het functioneren in het dagelijks leven.4 Voorbeelden daarvan zijn: een zo groteangst dat men behandeling vermijdt of een depressie die ertoe leidt dat men de draad van het leven niet meer op kan pakken.Begeleiding en behandeling van angst en depressieHet ervaren van emoties is op zichzelf geen reden om professionele geestelijke gezondheidszorg (ggz) in te zetten. 4 Om mensen metkanker te helpen met hun emoties om te gaan is adequate sociale steun van familie en vrienden van belang, net als steun van artsen,verpleegkundigen en lotgenoten.5 Ook kan ondersteuning bij zelfmanagement van emoties helpen.5Pas als emoties niet meer adaptief zijn is professionele ggz aangewezen. 4 Niet-adaptieve angst en depressie kunnen ook bij mensenmet kanker succesvol behandeld worden met psychologische en medicamenteuze therapie.6-8 Effectieve psychologische interventiesomvatten onder meer cognitieve gedragstherapie, ontspanningstraining, en interpersoonlijke en zingevingsgerichte therapie.7-9 Erzijn diverse medicamenteuze therapieën mogelijk. Bij de keuze voor een medicamenteuze behandeling is een mogelijke interactiemet chemotherapie een belangrijk aandachtspunt.7-9 Afhankelijk van de aard van de problematiek kan de psychologische enmedicamenteuze therapie gegeven worden door een psycholoog werkzaam in het ziekenhuis of daarbuiten, een medischmaatschappelijk werker, praktijkondersteuner of psychiater, mits deze over voldoende kennis van de gevolgen van kanker en debehandeling daarvan beschikt.Signaleren van de behoefte aan ondersteunende zorgOp basis van de ‘distress’-richtlijn wordt aanbevolen om patiënten met kanker tijdens de primaire behandeling te screenen op angsten depressie (distress), en patiënten indien nodig te verwijzen voor professionele ggz-hulp. Inmiddels is echter gebleken dat dezeaanpak niet effectief is.4 Veel patiënten die volgens de distress-richtlijn voor een verwijzing in aanmerking komen, willen niet naar deggz verwezen worden. De vermoedelijke verklaring hiervoor is dat deze patiënten adaptieve emoties ervaren; zij hebben behoefteaan steun, maar geen behoefte aan cognitieve gedragstherapie of andere ggz-interventies. Screenen op distress leidt tot eenCOMMENTAARNED TIJDSCHR GENEESKD. 2021;165:D5977 1overschatting van de behoefte aan professionele ggz; deze patiënten willen niet verwezen worden en daardoor is screenen nieteffectief.4Als alternatief voor screening en verwijzing kunnen oncologen en verpleegkundigen tijdens de primaire behandeling een belangrijkerol hebben in het verlenen van steun aan patiënten met adaptieve emoties. Daarnaast kunnen zij door ‘case finding’ patiëntenidentificeren die niet-adaptieve emoties ervaren, om hen vervolgens te verwijzen voor professionele ggz.4Wat betreft de fase na de primaire behandeling: een recent onderzoek naar het mentaal welbevinden van vrouwen met borstkankerlaat zien dat de klachten van angst en depressie lang kunnen aanhouden of in de loop van tijd kunnen ontstaan.1 In deze fase speelt dehuisarts een cruciale rol bij het signaleren van deze klachten. Wanneer de primaire behandeling is afgerond stellen patiënten contactmet de huisarts veelal op prijs. Bij dat contact kunnen afspraken gemaakt worden over eventuele begeleiding door de huisarts, opmedisch-somatisch of mentaal vlak. Eerdere psychische problemen, een zwak sociaal steunsysteem en een zeer ingrijpendziektebeloop of ingrijpende behandeling zijn risicofactoren voor kankergerelateerde emotionele problemen.Beschikbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van ondersteunende zorgHet bovenbeschreven model voor de organisatie van ondersteunende zorg voor het mentaal welbevinden van patiënten met kankerligt dicht bij de huidige klinische praktijk. Dat betekent echter niet dat kwalitatief goede ondersteunende zorg nu overal beschikbaaren toegankelijk is.10De beschikbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de ondersteunende zorg voor het mentaal welbevinden tijdens en na deprimaire behandeling van een patiënt met kanker kunnen worden geoptimaliseerd door scholing, het vormen van netwerken en hethelder verdelen van taken tussenzorgverleners. De daarbij betrokken zorgverleners zijn huisartsen, oncologen, verpleegkundigen enggz-hulpverleners in de eerste en tweede lijn. Daarnaast is goede informatie voor patiënten van belang, zodat zij de ondersteunendezorg weten te vinden.10Tot slotKanker gaat gepaard met soms sterke emoties. Toch hoeven deze emoties bij veel patiënten niet behandeld te worden; in plaatsdaarvan is emotionele steun van groot belang. Pas als emoties niet meer adaptief zijn, is professionele ggz aangewezen. Oncologen,verpleegkundigen en vooral ook huisartsen spelen een belangrijke rol bij het identificeren van mensen die voor een verwijzing naarde ggz in aanmerking komen, tijdens en na de primaire behandeling van patiënten met borstkanker of een andere vorm van kanker.De beschikbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van ondersteunende zorg voor het mentaal welbevinden aan patiënten met of nakanker moet verder worden geoptimaliseerd.Online artikel en reageren op ntvg.nl/D5977Amsterdam UMC, locatie VUmc, afd. Psychiatrie: prof.dr. J. Dekker, psycholoog. UMC Groningen, afd. Huisartsgeneeskunde enOuderengeneeskunde, Groningen: dr. D. Brandenbarg, epidemioloog. Radboudumc, afd. Medische Oncologie, Nijmegen: prof.dr.H.M.W. Verheul, medisch oncoloog. Contact: J. Dekker (j.dekker@amsterdamumc.nl)Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.Aanvaard op 31 maart 2021Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2021;165:D5977Literatuur1. Carreira H, Williams R, Funston G, Stanway S, Bhaskaran K. Associations between breast cancer survivorship and adverse mentalhealth outcomes: A matched population-based cohort study in the United Kingdom. PLoS Med. 2021;18:e1003504.doi:10.1371/journal.pmed.1003504. Medline2. Suppli NP, Johansen C, Christensen J, Kessing LV, Kroman N, Dalton SO. Increased risk for depression after breast cancer: anationwide population-based cohort study of associated factors in Denmark, 1998-2011. J Clin Oncol. 2014;32:3831-39.doi:10.1200/JCO.2013.54.0419. Medline3. Frijda NH. The emotions. Cambridge: Cambridge University Press; 1986.4. Dekker J, Karchoud J, Braamse AMJ, et al. Clinical management of emotions in patients with cancer: introducing the approach“emotional support and case finding”. Transl Behav Med. 2020;10:1399-405 Medline.5. Dekker J, Braamse A, Schuurhuizen C, et al. Distress in patients with cancer – on the need to distinguish between adaptive andmaladaptive emotional responses. Acta Oncol. 2017;56:1026-9. doi:10.1080/0284186X.2017.1280848. Medline6. Faller H, Schuler M, Richard M, Heckl U, Weis J, Küffner R. Effects of psycho-oncologic interventions on emotional distress andquality of life in adult patients with cancer: systematic review and meta-analysis. J Clin Oncol. 2013;31:782-93.——————COMMENTAARNED TIJDSCHR GENEESKD. 2021;165:D5977 2doi:10.1200/JCO.2011.40.8922. Medline7. Traeger L, Greer JA, Fernandez-Robles C, Temel JS, Pirl WF. Evidence-based treatment of anxiety in patients with cancer. J ClinOncol. 2012;30:1197-205. doi:10.1200/JCO.2011.39.5632. Medline8. Li M, Fitzgerald P, Rodin G. Evidence-based treatment of depression in patients with cancer. J Clin Oncol. 2012;30:1187-196.doi:10.1200/JCO.2011.39.7372. Medline9. Pitman A, Suleman S, Hyde N, Hodgkiss A. Exploring low mood in a person with cancer. BMJ. 2018;361:k1488.doi:10.1136/bmj.k1488. Medline10. Nationaal Actieplan Kanker en Leven. Amsterdam: Taskforce Cancer Survivorship Care; 2020. COMMENTAARNED TIJDSCHR GENEESKD. 2021;165:D5977 3

Care for mental well-being of cancer patients:Support during and after primary treatment

https://pure.rug.nl/ws/files/179812461/Zorg_voor_mentaal_welbevinden_bij_pati_nt_met_kanker.pdf

Care for mental well-being of cancer patients:Support during and after primary treatment

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

ARTS repository - University of Groningen