Nowe lokalizacje pięciu gatunków Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce. Nowe dane dotyczące pięciu gatunków Aradidae, w tym dwa rzadko zbierane w Polsce (tj. Aneurus avenius i Aradus truncatus). Przegląd literatury dostarczane są również dane i informacje dotyczące ich biologii

Szczepański, Wojciech T.

Taszakowski, Artur

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

             Title: Nowe stanowiska pięciu gatunków Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce  Author: Artur Taszakowski, Wojciech T. Szczepański  Citation style: Taszakowski Artur, Szczepański Wojciech T. (2015). Nowe stanowiska pięciu gatunków Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce. "Heteroptera Poloniae- Acta Faunistica" (Vol. 9 (2015), s. 3-6). Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica vol. 9: 3-6. Opole, 30 VI 2015  ISSN 2083-201X Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, vol. 9: 3-6. Opole, 30 VI 2015                                                                                              ISSN 2083-201X      Nowe stanowiska pięciu gatunków Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce  ARTUR TASZAKOWSKI1, WOJCIECH T. SZCZEPAŃSKI2 Katedra Zoologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski Bankowa 9, 40-007 Katowice e-mail:  1ataszakowski@us.edu.pl, 2 wszczepanski@us.edu.pl  Abstract: [New localities of five species of Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) in Poland]. New data on five species of Aradidae, including two rarely collected in Poland (i.e., Aneurus avenius and Aradus truncatus) are presented. A review of the literature data and information regarding their biology is also provided. Key words: Hemiptera, Heteroptera, Aradidae, Aneurus avenius, Aradus truncates, faunistics, new record, Poland.  Wstęp Rodzina Aradidae (Pentatomomorpha: Aradoidea), której nazwa w języku polskim to korowcowate lub rozwałkowate, znana jest z prawie 2000 gatunków zgrupowanych w ponad 200 rodzajach. W Palearktyce występuje więcej niż 200 przedstawicieli tej rodziny (Lis 2001), a 55 gatunków w Europie (Aukema 2013). W Polsce reprezentowana jest przez 18 gatunków nale-żących do trzech (Aneurinae, Aradinae i Mezirinae) spośród ośmiu podrodzin wyróżnianych wśród Aradi-dae (Lis 2001). Stan poznania tej rodziny na terenie Polski jest cią-gle niewystarczający, co wiąże się ze skrytym trybem życia jej przedstawicieli i nieskutecznością standardo-wych metod stosowanych w badaniach Heteroptera. Większość korowcowatych to mycetofagi odżywiające się grzybnią rozwijającą się w wilgotnych siedliskach (np. pod korą martwych drzew) (Lis 2001). Celem pracy jest przedstawienie nowych stanowisk pięciu gatunków Aradidae oraz podsumowanie danych literaturowych o dwóch (najrzadziej spotykanych) z nich. Materiał i metody Większość osobników została zebrana przez autorów, w innym wypadku nazwiska osób dokonujących zbio-ru podane zostały wraz z wykazem stanowisk. Dane pochodzą z okresu od roku 2005 do roku 2014. Nowe stanowiska dla omawianych gatunków rozmieszczone są w kilku krainach zoogeograficznych. Nazewnictwo i obszar krain przyjęty został za Katalogiem Fauny Pol-ski (Burakowski i in. 1973): Puszcza Białowieska, Dol-ny Śląsk, Górny Śląsk, Wyżyna Krakowsko-Wieluńska oraz Beskid Wschodni. W wykazie stanowisk podano numery siatki UTM (10×10 km). Większość danych literaturowych dotyczących stanowisk wykazanych do końca XX wieku podsumowano w oparciu o prace Lisa (1990a, 1990b, 2001). Mapy prezentujące rozmieszczenie gatunków w Polsce zostały wykonane w darmowym programie Paint.NET. Owady najczęściej zbierane były metodą „na upa-trzonego” oraz przez otrząsanie drzew i krzewów do parasola entomologicznego. Dane faunistyczne Aneurus avenius (Dufour, 1833) (ryc. 3A) Gatunek palearktyczny, występuje w całej Europie. Jego zasięg występowania rozciąga się na Syberię, Azję Mniejszą i Kaukaz. Żyje pod korą różnych gatunków drzew i krzewów liściastych, rzadziej spotykany na drzewach iglastych. Występuje zarówno na martwych gałęziach rosnących jeszcze drzew i krzewów, jak i na drewnie leżącym na podłożu. Osobniki tego gatunku spotykane są także na konstrukcjach drewnianych, których elementy nie zostały pozbawione kory oraz sporadycznie w szyszkach. Jest to gatunek mycetofa-giczny (Wachmann i in. 2007). Duża liczba osobników tego gatunku odławiana była poprzez potrząsanie gałęziami jabłoni, a także pod korą innych drzew li-ściastych (Heiss i Péricart 2007). Zimują zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy (Heiss i Péricart 2007).  Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, vol. 9: 3-6. Opole, 30 VI 2015                                                                                              ISSN 2083-201X 4  Rozmieszczenie na terenie Polski przedstawiono na ryc. 1. Ryc. 1. Rozmieszczenie Aneurus avenius na terenie Polski: ● – dane literaturowe, ● – nowe stanowiska, ▲ – stanowiska potwierdzone. [Fig. 1. Distribution of Aneurus avenius in Poland: ● –  literature data, ● – new records, ▲ – confirmed records]. Stanowiska literaturowe: Pobrzeże Bałtyku: oko-lice Gdańska [CF42] (Siebold 1839, Stichel 1960); Puszcza Białowieska: Topiło [FD73] (Kubisz 1992), BPN, rezerwat ścisły [FD94] (Hebda 2011); Górny Śląsk: Katowice, Las Murckowski [CA66] (Lis i Lis 1988); Wyżyna Małopolska: rezerwat Bukowa Góra [DB25] (Strawiński 1964); Roztocze: obszar ochrony ścisłej Nart [FB40] (Strawiński 1956); Sudety Wschod-nie: Góry Złote, Lądek Zdrój [XR37] (Hebda i Zając 2013); Beskid Zachodni: Roztoka Wielka [DV98], Rytro [DV78] (Smreczyński 1954); Beskid Wschodni: Góra Panieński Czub [FA10] (Kotula 1890), Rzepnik koło Krosna [EA51], Królik Polski [EV58] (Kubisz 1992), Pogórze Przemyskie [FV08] (Hebda i Mazur 2013); Bieszczady: Ustrzyki Górne [EV94] (Lis 1990a). Nowe stanowiska: Puszcza Białowieska: Białowie-ża [FD94], brzoza (Betula pendula), 27.07.2012, 2 ♂♂, 3 ♀♀; Dolny Śląsk: Oława, Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Grądy w dolinie Odry” [XS64], 15.06.2013, 1 ♀, 17.08.2013, 3 ♂♂, 22.05.2014, otrząsanie, 2 ♂♂, 4 ♀♀, 15.05.2013, otrząsanie, 1 ♂, 28.04.2014, otrząsa-nie, 1 ♀, 10.06.2013, 3 ♂♂, 2 ♀♀; Wójcice [XS75], 28.05.2011, 1 ♀; Górny Śląsk: Brynek [CA39], 06.06. 2014, 1 ♂, leg. H. Szołtys; Chałupki, Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Graniczny Meander Odry” [CA03], 10.05.2014, 2 ♀♀; Katowice [CA66], Las Murckowski, 18.01.2014, 1 ♂; Rezerwat Łężczok [CA05], 28.06. 2013, 1 ♂; Beskid Wschodni: Bednarka [EV29], buczy-na, pod korą jawora (Acer pseudoplatanus), 01.03. 2014, 1 ♂, 1 ♀; Lipinki [EA20], pod korą martwej wierzby (Salix sp.), 19.04.2014, 3 ♂♂; Lisów [EA21], las mieszany, czerpakowanie, 15.08.2014, 1 ♀; Wyso-wa–Zdrój [EV17], zarośla okrajkowe, otrząsanie, świerk (Picea abies), 30.04.2013, 1 ♂, 1 ♀. Aradus cinnamomeus Panzer, 1806 Gatunek zachodniopalearktyczny, związany z drzewo-stanami sosnowymi, gdzie wyrządza czasem szkody (Lis 2001). Znany z licznych stanowisk na terenie całe-go kraju (Lis 2001). Nowe stanowiska: Puszcza Białowieska: droga do Hajnówki [FD84], 28.07.2012, 1 ♀ (forma długoskrzy-dła), leg. K. Musik; Górny Śląsk: Brusiek [CB40], 03.05.2005, 3 ♂♂, 1 ♀ (forma krótkoskrzydła), leg. W. Szczepański. Aradus conspicuus Herrich-Schäffer, 1835 Gatunek rozprzestrzeniony od południowej Skandy-nawii, przez środkową Europę do basenu Morza Śród-ziemnego, a także na Bliskim Wschodzie, w Europie Wschodniej i Syberii Zachodniej (Heiss 2001, Wach-mann i in. 2007). W Alpach spotykany na wysokości 1200 m n.p.m. (Wachmann i in. 2007). Najczęściej spotykany na grzybach porastających różne gatunki drzew liściastych oraz pod korą tych drzew (Lis 2001). Kolonizowane są zarówno drzewa stojące, jak i leżące. Zimują larwy oraz osobniki doro-słe (Wachmann i in. 2007). W Polsce odławiany niezbyt często, ale znany z ponad 20 stanowisk na terenie całego kraju, jednak większość informacji o stanowiskach pochodzi z pierwszej połowy XX, a nawet XIX wieku (Lis 2001). Nowe stanowisko: Dolny Śląsk: Oława [XS64], 22.05.2014, 1 ♀. Aradus depressus (Fabricius, 1794) Gatunek palearktyczny, związany pokarmowo z grzy-bami porastającymi różne gatunki drzew liściastych (Wachmann i in. 2007). W Polsce odławiany stosun-kowo często (Lis 2001). Nowe stanowiska: Górny Śląsk: Piekary Śląskie [CA58], 20.04.2014, 1 ♀, leg. Ł. Depa; Wyżyna Krakow-sko–Wieluńska: Częstochowa [CB63], 04.05.2012, 1 ♂, leg. J. Klasiński; Zwierzyniec Trzeci [CB44], rójka na wałkach sosnowych (Pinus sylvestris), 30.04.2013, ok. 40 ♂♀; Beskid Wschodni: Libusza [EA10], drewutnia, przesiewanie pozostałości drewna, 25.12.2013, 3 ♀♀, 4 ♂♂; Wysowa–Zdrój [EV17], zarośla okrajkowe, otrząsanie, sosna (Pinus sylvestris), 30.04.2013, 1 ♀.  Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, vol. 9: 3-6. Opole, 30 VI 2015                                                                                              ISSN 2083-201X 5 Aradus truncatus Fieber, 1861 (ryc. 3B) Gatunek europejski, areał jego występowania sięga od południowej Skandynawii, przez środkową Europę, aż do jej południowych i wschodnich regionów, jednak nie występuje w obszarze śródziemnomorskim oraz na Półwyspach Iberyjskim i Bałkańskim (z wyjątkiem Macedonii) (Heiss 2001, Aukema i in. 2013). Odławiany jest bardzo rzadko i zazwyczaj nielicz-nie. Spotykany głównie pod korą drzew liściastych pokrytych grzybnią. Spotykany przede wszystkim na topolach (Populus spp.) oraz bukach (Fagus sylvatica). W Skandynawii wykazywany z drzew iglastych oraz z terenów spalonych lasów (Wachmann i in. 2007), w Polsce odławiany również na jodle (Abies alba) (Lis 1990b). Rozwój jest acykliczny: zarówno dorosłe, jak i lar-wy spotyka są jednocześnie w ciągu całego roku (Wachmann i in. 2007). Rozmieszczenie A. truncatus na terenie Polski przedstawia ryc. 2.   Ryc. 2. Rozmieszczenie Aradus truncatus na terenie Polski: ● – dane literaturowe, ● – nowe stanowisko. [Fig. 2. Distribu-tion of Aradus truncatus in Poland: ● –  literature data, ● – new record].  Stanowiska literaturowe: Wyżyna Krakowsko–Wieluńska: Ojcowski Park Narodowy [DA16] (Lis 1990b); Dolny Śląsk: Wrocław, Wyspa Opatowicka [XS46] (Hebda 1999); Beskid Wschodni: Przemyśl [FA21] (Smreczyński 1909), Ustrzyki Dolne [FV17] (Lis 1990a). Nowe stanowisko: Dolny Śląsk: Oława [XS64], 22.05.2014, 1 ♀. Ryc. 3. Aneurus avenius (A), Aradus truncatus (B). Fot. A. Taszakowski. [Fig. 3. Aneurus avenius (A), Aradus truncatus (B). Phot. by A. Taszakowski].  Podsumowanie Przedstawiono nowe stanowiska pięciu gatunków Aradidae, w tym dwóch (Aneurus avenius oraz Aradus truncatus) rzadko spotykanych. Nowe dane o wystę-powaniu A. avenius zwiększyły niemal dwukrotnie liczbę znanych stanowisk tego gatunku na terenie Polski. Stanowisko w Oławie jest pierwszym stwier-dzeniem na Dolnym Śląsku. Wykazano, że bardzo efek-tywną metodą zbioru A. avenius jest otrząsanie drzew i krzewów na parasol entomologiczny, zwłaszcza późną wiosną. Potwierdza to wcześniejsze obserwacje doty-czące tego gatunku. Owad ten nie wydaje się być tak rzadki, jak sądzono i stosując odpowiednie metody zbioru można go regularnie odławiać. Stanowisko A. truncatus jest piątym na terenie naszego kraju. Podziękowania Autorzy składają serdeczne podziękowania Panom Ł. Depie, J. Klasińskiemu, K. Musikowi, H. Szołtysowi oraz W. Szcze-pańskiemu za przekazanie okazów. Piśmiennictwo – References Burakowski  B., Mroczkowski  M., Stefańska  J. 1973. Chrząszcze Coleoptera. Biegaczowate – Ca-rabidae, część 1. Katalog fauny Polski 23 (2): 1-232. Aukema B. 2013. Fauna Europaea: Heteroptera. Fau-na Europaea version 2.6.2; www.faunaeur.org [ac-cessed 07.01.2015], last update 29 August 2013. Aukema B., Rieger C., Rabitsch W. 2013. Catalogue of the. Heteroptera of the Palaearctic Region. VI. Supplement. 629 pp. Hebda G. 1999. Nowe stanowiska rzadkich na terenie Polski pluskwiaków różnoskrzydłych (Insecta: He-teroptera). Acta entomologica silesiana 5-6: 11-13.   Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, vol. 9: 3-6. Opole, 30 VI 2015                                                                                              ISSN 2083-201X 6  Hebda G. 2011. Nowe dane o rozmieszczeniu lądo-wych pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) w Puszczy Białowieskiej. Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica 3: 11-19. Hebda G., Mazur M. A. 2013. Pierwsze stanowisko Aradus brevicollis Fallen, 1807 oraz drugie Aneurus avenius (Dufour, 1833) (Heteroptera: Aradidae) w Beskidach Wschodnich. Wiadomości entomologicz-ne 32: 70. Hebda G., Za jąc K. 2013. Pierwsze stanowisko Aneu-rus avenius (Dufour, 1833) (Heteroptera: Aradi-dae) w Sudetach. Wiadomości entomologiczne 32: 71. Heiss  E. 2001. Aradidae. [w:] Aukema B., Rieger C. (red.) Catalogue of the Heteroptera of the Palaearc-tic Region. Vol.  4, Pentatomomorpha I. The Nether-land Entomological Society, Amsterdam, 346 ss. Heiss  E., Péricart  J. 2007. Hemiptères Aradidae, Piesmatidae et Dipsocoromorphes Euro-mediter-ranéens. Faune de France 91: 509 ss. Kotula  B. 1890. Spis pluskiew okolic Przemyśla (i po części Lwowa). Sprawozdanie Komisji Fizyograficz-nej PAU 25: 131-140. Kubisz D. 1992. Materiały do rozsiedlenia Aradidae (Heteroptera) w Polsce. Wiadomości entomologicz-ne 11: 7-11.  Lis  J. A. 1990a. Flat-bugs (Heteroptera, Aradidae) of Poland - a faunistic review. Polskie Pismo Entomo-logiczne 59: 511-525. Lis  J. A. 1990b. Aradus aterrimus Fieber, 1864 - nowy dla fauny Polski gatunek pluskwiaka oraz trzecie stanowisko dla A. truncatus Fieber, 1861 (Heterop-tera, Aradidae). Przegląd Zoologiczny 34: 279-280. Lis  J. A., Lis  B. 1998. True-bugs of Upper Silesia – an annotated checklist (Hemiptera: Heteroptera). An-nals of the Upper Silesian Museum (Entomology) 8–9: 107–146. Lis  J. A. 2001. Korowcowate (rozwałkowate) - Aradi-dae. Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. XVIII, z. 11, Toruń:1-33. Smreczyński  S. 1909. Dodatek do spisu pluskiew ś. p. prof. B. Kotuli. Sprawozdanie Komisji Fizyogra-ficznej PAU 43: 69-79. Smreczyński   S. 1954. Materiały do fauny pluskwia-ków (Hemiptera) Polski. Fragmenta Faunistica 7: 1-146. Siebold C.Th.  1839. Beiträge zur Fauna der wirbel-losen Tiere Preussens. IV Beitrag: Preussische Wanzen and Zirpen. Preusischen Provinzialblätter 21: 428-447. St ichel  W. 1960. Gotthold Künows Wanzenfauna von Ost- und Westpreussen. Berlin-Hermsdorf, 60 ss. Strawiński  K. 1956. Materiały do fauny pluskwiaków (Hem.–Heteroptera) Roztocza. Annales UM-CS, C 11:152-181. Strawiński  K. 1964. Hemiptera – Heteroptera stwierdzone w rezerwacie leśnym Bukowa Góra pod Zwierzyńcem (powiat zamojski). Annales UMCS, C 19: 37-48. Wachmann E., Melber A, Deckert  J. 2007. Wanzen. Band 3. Pentatomomorpha I. Aradidae, Lygaeidae, Piesmatidae, Berytidae, Pyrrhocoridae, Alydidae, Coreidae, Rhopalidae, Stenocephalidae. Die Tier-welt Deutschlands, Goecke & Evers, Keltern,  78, 272 ss.  This work is licensed under a Creative Com-mons Attribution 4.0 International License http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/  SUMMARY New localities of five species of Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) in Poland New records of five species of Aradidae from Poland are presented, including two rarely collected, i.e., Aneurus avenius and Aradus truncatus. New data on the occurrence of A. avenius has almost doubled its known localities in Poland; moreover, a locality from Oława is the first record for Lower Silesia. It was also proven that shakes trees and shrubs using an entomological umbrella seems to be the most effective collecting method for sampling A. avenius specimens, especially in the late spring.  Therefore, this species can be regarded not so rare in Poland as it was presumed, when a proper collecting methods are ap-plied. A record of A. truncatus from Lower Silesia (Oława) is the fifth locality of this species in Poland. A review of the literature data and information regarding biology of the recorded species is also provided.     

Nowe stanowiska pięciu gatunków Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce

https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/12145/1/Taszakowski_Nowe_stanowiska_pieciu_gatunkow.pdf

Nowe stanowiska pięciu gatunków Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ