Koralowce ze środkowomioceńskich utworów solonośnych zapadliska przedkarpackiego

Abstract

Two forms of ahermatypic corals, Caryophyllia salinaria (Reuss) and Vielicyathus zejszneri gen. et sp. n. are described from Middle Miocene salt-bearing sediments of the Wieliczka and Bochnia salt mines. The corals are thought to have been redeposited penesynchroneously into the salinary basin by means of sedimentary gravity mass movements.Opracowane koralowce pochodzą z utworów solonośnych badenu, ściślej — z warstw odpowiadających poziomowi otwornicowemu Uvigerina costai (Łuczkowska 1967, 1978, Kolasa i Ślączka 1985a), odsłaniających się w kopalni soli w Wieliczce i Bochni. Zbiór koralowców z kopalni w Wieliczce złożony jest z około 80 okazów. W większości są to okazy niekompletne ze względu na ich bardzo kruche szkielety. Zostały one zebrane z brekcji (fig. 2) występującej w stropowej części „soli spizowej” (Kolasa i Ślączka 1985b). Koralowiny są uwięzione w kryształach lub agregatach kryształów solnych (pl. 46: 2), bądź też w masie ilastej towarzyszącej brekcji solnej (pl. 46: 1). Kielichy koralowców i przestrzenie śródszkieletowe wypełnione są solą lub iłem, sporadycznie są one puste. Szkielety nie uległy przeobrażeniu mineralogicznemu, zachowały się bowiem w pierwotnej postaci aragonitowej. Koralowce z utworów solonośnych Wieliczki reprezentowane są przez ahermatypowy, endemiczny gatunek, Caryophyllia salinaria (Reuss) (figs. 3, 4, pls. 41, 42) znany dotychczas wyłącznie ze środkowomioceńskich (badeńskich) utworów polskiej strefy przykarpackiej (Zejszner 1845, Reuss 1867, Różkowska 1932) i Śląska Opawskiego (Roemer 1870, Różkowska 1932), oraz nowokreowany gatunek z rodziny Caryophylliidae: Vielicyathus zejszneri gen. et sp. n. (fig. 5, pls. 43—48). Okaz Vielicyathus zejszneri z kopalni soli w Bochni wykazuje podobny stan zachowania i pochodzi z tych samych wiekowo utworów, co koralowiny z Wieliczki. Przy próbie określenia środowiska życia opisanych koralowców wzięto pod uwagę wymagania współczesnych koralowców ahermatypowych, charakter zespołu organizmów towarzyszących oraz typ osadów wypełniających i otaczających koralowiny. Na tej podstawie uważa się, że koralowce te żyły w morzu spokojnym, o zasoleniu normalnym lub prawie normalnym, niezbyt głębokim (porównywalnym z głębokościami strefy nerytycznej), na słabo skonsolidowanym, mulastym dnie. Zasiedlały one południową strefę basenu zapadliska przedkarpackiego, skąd wraz z innym materiałem były przenoszone prądami zawiesinowymi i grawitacyjnymi w głębsze, bardziej północne strefy basenu. Są one zatem fauną penesynchronicznie redeponowaną do utworów solonośnych badenu