Istraživanje tridesetogodišnjih promena u mortalitetu stanovništva Srbije
(1990-2021) dato je kroz dva osnovna pokazatelja smrtnosti. Metodom dekomponovanja
razlike između opštih stopa smrtnosti, kao i promena kod očekivanog trajanja života pri
živorođenju, meren je efekat starenja stanovništva na mortalitet, ali i doprinosi specifičnih
stopa smrtnosti i vodećih uzroka smrti. Analiza tridesetogodišnjeg perioda je bitna, jer
povezuje turbulentna društvena dešavanja u Srbiji i mortalitet, koji tokom višedecenijske
depopulacije postaje sve značajnija komponenta populacione dinamike. Očekivano trajanje
života u posmatranom vremenskom intervalu je raslo kod oba pola, ali se intenzitet umiranja
nije smanjio (opšta stopa smrtnosti se povećava). Starosna struktura tokom decenija
demografskog starenja, pokazuje se kao dominantan faktor u kreiranju mortalitetnih prilika
u Srbiji. Negativan doprinos starosne strukture je dvostruko intenzivniji od pozitivnog
efekta koji donose promene kod specifičnih stopa smrtnosti. Starenje je intenzivnije u
ženskoj populaciji, što objašnjava veći porast opšte stope smrtnosti kod žena. Osnovna
karakteristika u tridesetogodišnjem periodu je da se vrednosti specifičnih stopa smrtnosti
smanjuju u svim uzrastima ali i da muškarci i žene u Srbiji imaju različit obrazac promena u
smrtnosti po starosti. Muškarci imaju izraženije doprinose do 50. godine, a žene u starijim
kohortama. Najveći broj vodećih uzroka smrti manje opterećuje stanovništvo Srbije sada
nego tri decenije ranije. Kardiovaskularne bolesti, kao vodeći uzrok smrti, najviše su
doprinele pozitivnim promenama u mortalitetu. Tumori, kao drugi najčešći uzrok smrti u
Srbiji, doprinose negativno kod starijih (50 ili više godina) i pozitivno kod mlađih starosnih
grupa. Od ostalih uzroka treba izdvojiti značaj nasilnih smrti i njihov pozitivan efekat na
stope mortaliteta u svim uzrastima, posebno među mlađom populacijom
