Lubbe, Petronella Maria van der

Dutch

Vanaf de tweede wereldoorlog ontstond binnen de pschychiatrie toenemende belangstelling voor het in de gemeenschap behandelen van pschychiatrische patienten. Door deze ontwikkeling werd duidelijk dat naast de gebruikelijke classificatie of beoordeling van deze patienten op basis ban hun symptomen er meer aandacht diende te komen voor de systematische beoordeling van hun sociale functioneren. ... Zie: Samenvatting

Dissertations of the University of Groningen

   University of GroningenDe ontwikkeling van de Groningse Vragenlijst over Sociaal Gedrag (GVSG).Lubbe, Petronella Maria van derIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1995Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Lubbe, P. M. V. D. (1995). De ontwikkeling van de Groningse Vragenlijst over Sociaal Gedrag (GVSG). [,Rijksuniversiteit Groningen]. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 28-12-2022175, 1991) De Beroepenklapper.rgie.;s and social disabil it ies: on the:rnational Rehabilitation Medecine,: Groningse Sociale Beperkingen-u's voor respondent en informant.rPsychiatrie.y l . ;  Ormel,  J.  (1990) GSB-I l .  De'eede versie. Rijksuniversiteit Gro-disablement'. The MRC social be-:hedules. Social Psychiatry andMeasurement and classification ofI for the PSE and Catego Program.ter,  M.W.J. ;  Oldehinkel ,  A.J.  (1993)rning and psychopathology amongychiatry, 163, p37-44.rders; glossary and guide to theirrth revision of their Internationalva, WHO.ral Classification of lmpairmentsclassification relating to the con-nd outcome in psychiatric disorder.63, p264-271.SamenvattingVanaf de tweede wereldoorlog ontstond binnen de psychiatrie toenemendebelangstell ing voor het in de gemeenschap behandelen van psychiatrischepatiënten. Door deze ontwikkeling werd duideli jk dat naast de gebruikeli jkeclassificatie of beoordeling van deze patiënten op basis van hun symptomen er meeraandacht diende te komen voor de systematische beoordeling van hun socialefunctioneren. De ontwikkeling van de Groningse Vragenli jst over Socíaal Gedrag,het onderwerp van dit proefschrift, past binnen deze lijn van onderzoek van delaatste decennia naar het sociaal functioneren van psychiatrísche patiënten.Gezien de onduideli jkheid in zowel nationale als internationale l iteratuur betreffendede operationalisering en definiëring van het concept sociaal functioneren werd ervoor gekozen de GVSG in grote mate af te leiden van een reeds bestaandnederlands semi-gestructureerd interviewschema ter inventarisatie en beoordelingvan het sociaal functioneren van psychiatrische patiënten onafhankeli jk van deeventueel bestaande lichamelijke of psychische pathologie, te weten de GroningseSociale Beperkingenschaal. Het GSB-interview, alhoewel veel gebruikt in onderzoekis ti jds- en arbeidsintensief en kostbaar in het gebruik, waardoor eenzelfbeoordelingsvragenlijst een belangrijke bijdrage kan leveren aan het onderzoeknaar het sociaal functioneren van psychiatrische patiênten. Zo'n vragenli jst zoutevens efficiënt kunnen worden gehanteerd in de praktijk van de hulpverlener.De doelstell ing van het hoofdonderzoek is dus de ontwikkeling van een instrument,een zelfbeoordelingsvragenlijst, met behulp waaryan het mogelijk is om bijpsychiatrische patiënten in het algemeen en bij patiënten met langdurige problemenin het bijzonder, bestaande beperkingen op het gebied van het sociale functionerenonafhankelijk van de eventuele symptomatologie te inventariseren en te beoordelen.Na een summiere beschrijving van de aanleiding en achtergrond van het in ditproefschrift beschreven onderzoek in het eerste hoofdstuk, volgt in hoofdstuk tweeeen uitgebreide beschrijving van de Groningse Sociale Beperkingenschaal. Aan deorde komen de achtergronden en het begrippenkader van de GSB, waarbij vooral determen referentiegroep en handelingsruimte en belangrijke positie innemen.Belangrijk is verder dat bij de beoordeling met de GSB de verwachtingen van dedirecte omgeving ten aanzien van het sociaal functioneren van de patiënt centraalstaan. Hiermee is bij de formulering van de items voor de GVSG expliciet rekeninggehouden. Na de beschrijving van de wijze van afname en de manier waarop hetgedrag van geïnterviewde moet worden beoordeeld, worden de acht sociale rollenvan de GSB beschreven (zelfverzorgings-, gezins-, familie-, partner-, ouder-, burger-, sociale en beroepsrol), waarna wordt besloten met enkele opmerkingen over debetrouwbaarheid en validiteit van het instrument.1 í I SRrraEruvnrnrucHoofdstuk drie geeft een korte beschrijving en vergelijking van de twee verschillendemethoden om informatie te verzamelen die in dit onderzoek aan de orde komen, teweten het semi-gestructureerde interview en de gestructureerde vragenlijst. Het doelwaarmee de informatie wordt verzameld is gelijkluidend, namelijk een oordeel gevenover het sociaal functioneren van de onderzochte persoon. Na de vergelijking vanbeide methoden op respectievelijk inhoudelijke n praktische aspecten worden in hetkort de consequenties van de gevonden verschillen besproken indien de vragenlijst(GVSG) wordt gebaseerd op het GSB-interview.ln het vierde hoofdstuk staan de methodologische aspecten van vragenlijst-constructie centraal aan de hand van de bespreking van de samenstelling van eenitempool en de verschillende methoden voor schaalconstructie. Eerst wordt echtereen algemene beschrijving van de vragenlijst gegeven waarbij de onderwerpenambiguïteít, antwoord categorieën, antwoordtendenties en sociale wenselijkheid aande orde komen. De samenstelling van de itempool geschiedt met gebruikmakíng vande zeven categorieën uit een model over item-traiUconstruct relaties, waarbij er driecategorieën overblijven voor de formulering van een itempool voor de GVSG. Hethoofdstuk eindigt met de bespreking van de verschillende methoden voorschaalconstructie n de in dit onderzoek gemaakte keuze voor een combinatie vande a priori en de empirische methode.Nadat in het vorige hoofdstuk een aantal principiële beslissingen zijn genomen, volgtin hoofdstuk viif de uiteindelijke constructie van de onderzoeksversie van de GVSG.Allereerst wordt besproken welke beslissingen zijn genomen om de inhoudelijkevergelijkíng tussen het GSB-interview en de GVSG te optimaliseren. Te denken valtaan de wijze waarop in de vragenlijst begrippen als handelingsruimte enreferentiegroep worden verwerkt. Echter, de belangrijkste beslissing betreft devertaling van de dimensies van de GSB naar de subschalen van de GVSG. Dit werdmogelijk gemaakt door de introductie van een stroomdiagram. Dit houdt in dat deroute door de vragenlijst wordt bepaald door het antwoord dat op een stroomdia-gramvraag wordt gegeven (indien ' ja' ga door met vraag..., indien 'nee' ga door metvraag...). Een voorbeeld van een stroomdiagramvraag is'woonde u in de afgelopenvier weken alleen?', waarna twee aparte series vragen volgen voor zowelalleenwonenden als voor diegenen die onderdeel van een gezin zijn. De achtrollen van de GSB worden hierdoor vijft ien subschalen in de GVSG.Vervolgens worden twee voorstudies met de onderzoeksversie van de GVSGbeschreven. In de eerste voorstudie werd op basis van de GSB een honderdtalitems geformuleerd die in de eerste voorstudie werden voorgelegd aan een panelvan zeven deskundigen op het gebied van het sociale functioneren (en ervaring metde afname van het interview). De panelleden beoordeelden de algemene structuurvan de vragenlijst, het stroomdiagram en de gekozen antwoord categorieën. Naaraanleiding van het verkregen commentaar werden veel items toegevoegd, verwijderdof opnieuw geformuleerd. Tevens werden de antwoord categorieën ('waar', 'min ofmeer waar', 'min of meer onwaar' en 'onwaar') gewijzigd. ln de tweede voorstudiewerd een aantal respondenten die werden beschouwd als leken ten aanzien van hetonderwerp (waaronder psychiatrische patiënten en niet-patiënten) gevraagd hunoordeel te geven over de aangepaste versíe van de vragenlijst. De grootstebeperking van de itempool bleek het grote aantal dubbele ontkenningen, waarbij rnet'nee', 'een beetje', 'nogal' en 'ja' moest worden geantwoord op een vraag als 'Hetlukte me niet ongrote problemensoms of vaak.Uit beide voorsturvoor respondenmoraliserend werrespondent overaanleiding van ronderzoeksversieVervolgens worduitgangspunt wahoofdonderzoekdagbehandeling,die nodig was ckunnen voldoenproblematiek enopzet van het tesDe bruikbaarheionderwerp van Iconsistentie vanscheefheid vanverwijdering vareen subschaal.criteria werd demet als uitzondvan de vragengoed. Op basisde volgorde wbekeken. De v<op de verzameNa de betrouwvaliditeit ' in hrovereen met tdoor zowel temet de GSB. Iconceptuele cde GVSG envan de partruitzondering.instrumentenNaast de sanbeide instrrbeperkingenrsubschalen.scores toontafwezigheiddichotomiseE--l l i jking van de twee verschil lendenderzoek aan de orde komen, teitructureerde vragenlijst. Het doelend, namelijk een oordeel gevenpersoon. Na de vergeli jking vanraktische aspecten worden in hetr besproken indien de vragenlijstsche aspecten van vragenlijst-rg van de samenstell ing van eenalconstructie. Eerst wordt echter)geven waarbij de onderwerpenties en sociale wenseli jkheid aan;eschiedt met gebruikmaking van'construct relaties, waarbij er drieen itempool voor de GVSG. Hetverschil lende methoden voorr keuze voor een combinatie vanbeslissingen zijn genomen, volgtonderzoeksversie van de GVSG.ln genomen om de inhoudeli jkete optimaliseren. Te denken valtcpen als handelingsruimte enangrijkste beslissing betreft decschalen van de GVSG. Dit werdromdiagram. Dit houdt in dat deantwoord dat op een stroomdia-/raag.. . ,  indien 'nee'ga door metrag is 'woonde u in de afgelopenes vragen volgen voor zowelll van een gezin zijn. De achten in de GVSG.rderzoeksversie van de GVSG;is van de GSB een honderdtalrrden voorgelegd aan een panelrle functioneren (en ervaring metrrdeelden de algemene structuurzen antwoord categorieën. Naareel items toegevoegd, verwijderdoord categorieën ('waar', 'min ofivijzigd. ln de tweede voorstudiewd als leken ten aanzien van hetrn niet-patiënten) gevraagd hunan de vragenlijst. De grootsterbbele ontkenningen, waarbij metantwoord op een vraag als 'HetSnuEruvntrrruc 1í9lukte me niet om het huis gezell ig te maken'. Veel respondenten gaven aan ookgrote problemen te hebben met frequentie-aanduidingen in de items zoals meestal,soms of vaak.Uit beide voorstudies kwam tenslotte naar voren dat de serie items van de partnerrolvoor respondenten zonder een vaste partner als storend, beledigend ofmoraliserend werden beschouwd. Deze items werden gewijzigd in de mening van derespondent over diens positie als persoon zonder een vaste partner. Naaraanleiding van de beide voorstudies werden 134 items geformuleerd die alsonderzoeksversie van de GVSG in het hoofdonderzoek werd betrokken.Vervolgens wordt in hoofdstuk zes de opzet van de hoofdstudie besproken. Hetuitgangspunt was om 200 patiënten uit vier verschil lende populaties in hethoofdonderzoek te betrekken, te weten een RIAGG, een afdeling voordagbehandeling, een polikl iniek psychiatrie en een lithiumpolikliniek. De informatiedie nodig was om aan de eerder genoemde doelstell ing van het onderzoek tekunnen voldoen bestond uit informatie over het sociaal functioneren, de huidigeproblematiek en de sociodemografische gegevens. Het hoofdstuk besluit met deopzet van het test-hertest en het afname-volgorde onderzoek.De bruikbaarheid van de Groningse Vragenlijst over Sociaal Gedrag is hetonderwerp van het zevende hoofdstuk. Allereerst wordt aan de hand van de interneconsistentie van de subschalen de betrouwbaarheid van de GVSG besproken. Descheefheid van de verdeling, de item-totaal correlaties en de betrouwbaarheid naverwijdering van een item zijn de drie criteria ter beoordeling van alle items binneneen subschaal. Na verwijdering van de víjft ien items die afuielen volgens dezecriteria werd de interne consistentie van de subschalen berekend. Deze bleek goedmet als uitzondering de burgerrol met een redelijke betrouwbaarheid. De stabiliteitvan de vragenlijst (testhertest betrouwbaarheid) varieerde van redelijk tot zeergoed. Op basis van vergelijking van de gemiddelden per groep werd het effect vande volgorde waarin de GVSG en de GSB in het onderzoek werden afgenomenbekeken. De volgorde van afname bleek geen aantoonbare invloed te hebben gehadop de verzamelde informatie.Na de betrouwbaarheid van de GVSG wordt de validiteit besproken. De concurrentevaliditeit 'in hoeverre komen de gegevens die worden verzameld met de GVSGovereen met de gegevens die worden verzameld met de GSB?', werd nagegaandoor zowel te kijken naar de empirische als de conceptuele overlap van de GVSGmet de GSB. De empirisch gevonden samenhang varieerde van matig tot sterk. Deconceptuele overlap, te weten de voor attenuatie gecorrigeerde correlaties tussende GVSG en de GSB, is substantieel. Zowel de empirische als conceptuele overlapvan de paftnerrol voor respondenten zonder vaste partner vormt echter eenuitzondering. De samenhang is afluezig waardoor kan worden gesteld dat met beideinstrumenten een volstrekt ander aspect wordt beoordeeld.Naast de samenhang tussen de GVSG en de GSB worden tevens de uitkomsten vanbeide instrumenten met elkaar vergeleken. Ook hier gaan oplopendebeperkingenscores van de GSB samen met oplopende gemiddelden van de GVSGsubschalen. De vergeli jking van beide instrumenten a dichotomisering van de GSB-scores toont het discriminerend vermogen van de GVSG ten aanzien van de aan- ofafwezigheid van sociale beperkingen. Tevens worden twee manieren vandichotomisering van de GSB beschreven, die de mogelijkheid bieden omI12O SnurruvRrrrrucrespondenten aan de hand van de vraagstell ing met een van beide manieren tebeoordelen.Tot slot wordt in dit hoofdstuk in het kader van de vatiditeít van de GVSG de relatiemet andere informatie beschreven, zoals het oordeel van de behandelaar (DSM-Ill-Ras V) en de klachten van de respondent (Symptom Check List-90). Het hoofdstukeindigt met de conclusie dat de definit ieve GVSG (115 items) een betrouwbaar enstabiel instrument is voor de beoordeling van het sociaal functíoneren vanpsychiatrische patiënten.Na de beschrijving van de definitieve GVSG wordt in hoofdstuk acht beschreven hoede GVSG zich verhoudt tot een aantal kenmerken van de patiënten uit deGeestelijke GezondheidsZorg, te weten hun sociodemografische gegevens(bijvoorbeeld leeftijd en geslacht) en de psychiatrische problematiek. Uit debeschrijving van de respondentengroep (N=199) komen geen afwijkende frequentiesvan de sociodemografische gegevens naar voren. De samenhang tussen het sociaalfunctioneren en de sociodemografische gegevens was volgens de verwachtingafwezig of ten hoogste zwak. De enige uitzondering bleek de matige samenhangtussen de studierol en het opleidingsniveau van de respondenten.De verwachting was verder dat de samenhang tussen het sociaal functioneren en depsychiatrische problematiek van een patiënt ten hoogste matig zou zijn. Na inspectievan de samenhang tussen de GVSG en de verschillende maten voor de ernst ofaard van de psychiatrische problematiek (diagnose zoals gegeven door debehandelaar, de behandelinstelling en de SCL-90) werd deze verwachtinggrotendeels bevestigd.Hoofdstuk neqen gaat over de post-enquête met de GVSG. De doelstelling was hetnagaan van de gemiddelden van de GVSG in de algemene bevolking en de relatiemet indicatoren voor psychische en lichamelijke gezondheid. Hiertoe werd de GVSGmet een aantal andere vragenlijsten (General Health Questionnaire, de Social Skilllnventory, vier vragen over de lichamelijke toestand en enkele sociodemografischegegevens) naar 1000 respondenten uit acht verschillende nederlandse gemeentengestuurd. Zevenenzestig procent van de pakketten werd volledig bruikbaar ingevuld.De betrouwbaarheden van de subschalen van de GVSG liggen iets lager dan in hethoofdonderzoek, maar stemmen tot tevredenheid. Zoals venivacht ztjn degemiddelde subschaalscores in de algemene bevolking lager dan in hethoofdonderzoek aangezien in een doorsnede van de algemene bevolking minderrespondenten worden verwacht met psychologische (of lichamelijke) problematiekwelke van invloed zou kunnen zijn op hun sociale functioneren. Respondenten uit dealgemene bevolking functioneren dus beter in hun sociale rollen dan depsychiatrische populatie.De aan het eind van dit hoofdstuk beschreven samenhang tussen de GHQ en devragen over lichamelijke aandoeningen met de GVSG-subschalen vormt eenbevestiging van de aanname dat sociaal dysfunctioneren zowel door psychische alslichamelijke problematiek an worden veroorzaakt.In het laatste hoo&stuk wordt ingegaan op de belangrijkste conclusie uit hethoofdonderzoek, namelijk dat de definitieve Groningse Vragenlijst over SocíaalGedrag bestaande uit 1 15 items een stabiel, betrouwbaar en bruikbaar instrument isvoor de beoordeling van het sociaal functioneren van psychiatrische patiënten.Enkele kanttekeningen bij het onderzoek worden daarna gevolgd door de opsom-mrng van ovengeeen aantal suggrdenken valt aanbijvoorbeeld diehulpverlener.rSRueruvntlruoming van overige toepassingen van de GVSG. Het hoofdstuk wordt afgesloten meteen aantal suggesties voor aanvullend, toekomstig onderzoek met de GVSG. Tedenken valt aan nader onderzoek naar de validiteit van de GVSG, maar ookbijvoorbeeld diens toepassingsmogelijkheden binnen de praktijk van dehulpverlener.121; met een van beide manieren te: validiteit van de GVSG de relatieeel van de behandelaar (DSM-Ill-Rtom Check List-9O). Het hoofdstuk3 (115 items) een betrouwbaar enln het sociaal functioneren vant in hoofdstuk acht beschreven hoenerken van de patiënten uit det sociodemografische gegevensrchiatrische problematiek. Uit de(omen geen afwijkende frequenties. De samenhang tussen het sociaal3ns was volgens de verwachting:ring bleek de matige samenhange respondenten.;sen het sociaal functioneren en deoogste matig zou zijn. Na inspectieschil lende maten voor de ernst ofrgnose zoals gegeven door de;CL-90) werd deze verwachtingde GVSG. De doelstell ing was hetalgemene bevolking en de relatieezondheid. Hiertoe werd de GVSGalth Questionnaire, de Social Skil ltnd en enkele sociodemografische;chil lende nederlandse gemeentenr werd volledig bruikbaar ingevuld.GVSG liggen iets lager dan in hettheid. Zoals venryacht zijn dee bevolking lager dan in hetrn de algemene bevolking minderche (of lichamelijke) problematiekfunctioneren. Respondenten uit dein hun sociale rollen dan deamenhang tussen de GHQ en dele GVSG-subschalen vormt eenioneren zowel door psychische alse belangrijkste conclusie uit het'oningse Vragenlijst over Sociaalruwbaar en bruikbaar instrument is'en van psychiatrische patiënten.daarna gevolgd door de opsom-

De ontwikkeling van de Groningse Vragenlijst over Sociaal Gedrag (GVSG).

https://pure.rug.nl/ws/files/10524187/lubbe.PDF

De ontwikkeling van de Groningse Vragenlijst over Sociaal Gedrag (GVSG).

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Dissertations of the University of Groningen