Berger, Monique A M

de Groot, Sonja

Vegter, Riemer

Dutch

University of Groningen

   University of GroningenRolstoelenVegter, Riemer; Berger, Monique A M; de Groot, SonjaPublished in:Nederlands Tijdschrift voor RevalidatiegeneeskundeIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:2021Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Vegter, R., Berger, M. A. M., & de Groot, S. (2021). Rolstoelen: technologie, optimalisatie en individueleafstemming. Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde, 43, 31-33.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 20-11-202231SEPTEMBER 2021NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR REVALIDATIEGENEESKUNDE ACTUEEL | FOCUS OP HULPMIDDELENRolstoelen: technologie, optimalisatie en individuele afstemmingDe rolstoel: het icoon voor handicap, dat ding waar je in ‘belandt’, meestal afgebeeld in zwaar  roestvrijstalen uitvouwbare uitvoering, bedoeld om in voortgeduwd te worden. Die rolstoel, die interesseert ons niet! Welke dan wel? De rolstoel die de gebruiker zijn individuele vrijheid teruggeeft, en stimuleert tot bewegen.  Bovendien, de rolstoel die de gebruiker de fysieke activiteit die nog inzetbaar is duurzaam laat gebruiken. Dat wil zeggen inspanning van het bovenlichaam zonder overbelasting en pijn.DR. R.J.K. (RIEMER) VEGTERRijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen, afdeling Bewegingswetenschappen en Peter Harrison Centre for Disability Sports, School of Sport, Exercise and Health Sciences, Loughborough UniversityDR. M.A.M. (MONIQUE) BERGERHaagse Hogeschool, Basalt Revalidatie Lectoraat  Technologie voor Inclusief Bewegen en SportDR. S. (SONJA) DE GROOTReade, centrum voor revalidatie & reumatologie,  Amsterdam en Afdeling bewegingswetenschappen, Faculteit der Gedrags­ en Bewegingswetenschappen, Vrije Universiteit, AmsterdamCORRESPONDENTIEr.j.k.vegter@umcg.nlWat nu als je 24/7 je armen moet gebruiken voor al je mobiliteit, maar ook alle andere activiteiten? Wat zijn dan de eisen om  zelfstandig mobiel te kunnen zijn? Net als een prothese vraagt een goed passende  rolstoel om maatwerk (individuele afstelling op de maat en  mogelijkheden van het individu) en vervolgens optimalisatie door training van het individu. De rolstoel-gebruiker-combinatie heeft meerdere optimalisatiemogelijkheden (figuur 1), waarvan niet in de laatste plaats ook de training en vaardigheden van de gebruiker. Of het beoogde effect van technologische aanpassing dan ook wordt bereikt, moet je evalueren. Figuur 1. De rolstoel-gebruiker-combinatie kan op meerdere manieren worden verbeterd. De stoel kan bijvoorbeeld lichter, stijver of verbeterde roleigenschap-pen krijgen. Bij de interface gaat het over de koppeling aan de mens, denk dan bijvoorbeeld aan de maat en vorm van de hoepel. Tot slot staat of valt alles met de gebruiker die de vaardigheden en capaciteit moet hebben om het geheel optimaal te laten functioneren.Figuur 1. ter beschikking gesteld door Riemer Vegter (UMCG)32 NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR REVALIDATIEGENEESKUNDE SEPTEMBER 2021ACTUEEL | FOCUS OP HULPMIDDELENROLSTOELINNOVATIESVergelijkbaar met een fiets is het basismodel van de rolstoel al jaren hetzelfde, twee grote achterwielen met een hoepel voor voortbewegen en twee kleine zwenkbare wielen voor. Maar net zoals de fiets tegenwoordig meerdere modellen heeft, b.v. voor woon-werkverkeer, recreatie, sport, en er voor elk individu wel een ideale fiets is, b.v. met lage instap of trapondersteuning, is er qua  rolstoelen ook e.e.a. veranderd. Bijvoorbeeld, andere hoepelvormen, versnellingen tussen hoepel en wiel, niet duwen maar trekken aan de hoepel, hefboom, handbike, of extra groot voorwiel. Alhoewel dergelijke oplossingen voor sommige personen  goed werken, zijn ze niet allemaal een succesvol alternatief  gebleken voor een grote groep gebruikers. Een aantal positieve ontwikkelingen benoemen we hieronder.  Momenteel zijn er verschillende hoepelvormen op de markt, anders dan de traditionele ronde vorm (figuur 2). Een wetenschappelijk onderbouwd voorbeeld is de FlexRim, waarbij er rubber geplaatst is tussen de hoepel en de velg. Uit onderzoek blijkt dat, vergeleken met een standaard hoepel, de FlexRim minder spieractiviteit  laat zien van de vinger- en polsflexoren en ook een lager  energieverbruik. Hierdoor zou men het rolstoelrijden wellicht langer volhouden en er minder klachten kunnen ontstaan. Een alternatief dat sterk ontwikkeld is in Nederland is de  aankoppelbare handbike voor langere afstanden. Vergelijk lopen met rollen in de dagelijkse rolstoel en fietsen met de aankoppelbare handbike (figuur 3a). Onderzoek heeft aangetoond dat het  handbiken qua energieverbruik een stuk efficiënter is dan  rolstoelrijden en ook leidt tot minder schouderbelasting. Het is dan ook zeer aan te raden om voor langere afstanden een  handbike aan te koppelen. Figuur 3a: ter beschikking gesteld door Roger Daal (RD Mobility)Figuur 3b: ter beschikking gesteld door Henk Janssen (Indes BV)Figuur 3c: ter beschikking gesteld door Marieke BekhuisFiguur 2. Nieuwe ontwikkelingen van de rolstoelhoepel zijn een goed voorbeeld van een verbeterde interface, waardoor de hand beter aan het wiel kan koppelen.Figuur 2a: ter beschikking gesteld door Riemer Vegter (UMCG)Figuur 2b/c: ter beschikking gesteld door Melle van Dilgt (Haagse Hogeschool)Figuur 3. Drie voorbeelden van mechanismes die het gebruik van de rolstoel over langere afstanden vereenvoudigen: a. De aankoppelbare (e-)bike, b.  De power-assist wielen en c. Het vijfde wiel.33SEPTEMBER 2021NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR REVALIDATIEGENEESKUNDE ACTUEEL | FOCUS OP HULPMIDDELENEen tweede snel ontwikkelende markt is de power assist voor de rolstoel (figuur 3b), vergelijkbaar met de ondersteuning in een e-bike. Dit is een belangrijke ontwikkeling om rolstoelgebruikers, voor wie gewoon rolstoelrijden en handbiken te zwaar is, toch actief te houden of om de actieradius te vergroten. Een andere innovatie is het aankoppelbare 5e wiel voor de  vastframe rolstoel (figuur 3c). Dit grotere wiel lift de kleine  voorwielen van de rolstoel van de vloer. Het grotere voorwiel levert minder weerstand dan de kleine voorwieltjes waardoor het rijden lichter wordt. Daarnaast rijdt het met een groter voorwiel makkelijker op oneffen terrein. BELANG VAN EVALUERENVele innovaties komen op de markt. Het is van belang om het effect van de innovaties ook te evalueren, bijvoorbeeld op mobiliteit, energieverbruik of belasting, om te kunnen onderbouwen waarom een bepaalde rolstoel(aanpassing) wordt aangevraagd.  Afgelopen jaren zijn verschillende onderzoeksgroepen in  Nederland bezig geweest met het objectiveren van rolstoelprestaties. Veel voorheen lab-gebaseerde technologie vindt langzaamaan een weg naar de revalidatiepraktijk. Inmiddels heeft een leidende ergometerfabrikant de rolstoelergometer als commercieel  product te koop en wordt ook het gebruik van inertiële sensoren  (combinatie van accelerometers, gyroscopen en magnetometers) in het veld steeds gangbaarder en werkbaarder. Met de  rolstoelergometer kan heel gestandaardiseerd in kaart worden gebracht hoe de kracht van de hand op de hoepel wordt  overgebracht en dit kan worden uitgebreid met metingen van energieverbruik, spieractiviteit en bewegingsregistratie (figuur 4a). Met de sensoren kan de rolstoelmobiliteit in het lab maar  ook in het dagelijks leven in kaart worden gebracht (figuur4b).Op dit moment wordt in de aangepaste sport de stap naar  meten en evalueren van training en aanpassing van techniek  geïmplementeerd. Deze methodiek zou ook de stap moeten maken naar de dagelijkse revalidatiepraktijk van rolstoelgebruikers. Naast een jaarlijkse rolstoel APK kunnen deze meettechnieken ondersteunen in de onderbouwing van rolstoelaanvragen.BOODSCHAP VOOR DE REVALIDATIEARTSBovenstaande voorbeelden van rolstoelinnovaties en evaluatie-methoden laten de veelzijdigheid zien van mobiliteit op wielen. In alle benoemde innovaties staat de fysieke inspanning van de rolstoelgebruiker nog steeds centraal, al dan niet elektrisch ondersteund. Daarbij is het doel om iedere rolstoelgebruiker  zijn eigen vermogen optimaal en duurzaam in te laten zetten voor een actieve leefstijl. Dit vraagt dan ook om maatwerk voor iedere persoon en juist daarom zijn nieuwe evaluatiemethoden extra belangrijk. Daarin lopen Nederlandse innovaties voorop,  die inmiddels hun weg vinden naar de revalidatiepraktijk, om  zo de rolstoelgebruiker beter te laten functioneren in het  dagelijks leven.  Figuur 4. Twee voorbeelden van evaluatiemethoden ter optimalisatie van de rolstoel-gebruiker-combinatie: a. In het lab kan de Esseda rolstoelergometer betrouwbaar en valide het vermogen en de propulsietechniek van de gebruiker meten, b. In het veld kunnen daarvan afgeleide maten via inertiële sensoren  worden gemeten. De combinatie zorgt dat iedere aanpassing objectief kan worden geëvalueerd.Figuur 4a: ter beschikking gesteld door Melle van Dilgt (Haagse Hogeschool)Figuur 4b: ter beschikking gesteld door Sonja de Groot (Reade)

Wheelchairs: Technology, optimisation and individual tailoring

https://pure.rug.nl/ws/files/180384817/NTR_2021_4_Hulpmiddelen_Rolstoelen_technologie_optimalisatie_en_indiv_afstemming.pdf

Wheelchairs: Technology, optimisation and individual tailoring

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

University of Groningen