Bu çalışma, Tokat ilinin yönetim merkezi olan Tokat şehrinin kuruluşu ve gelişimi üzerinde etkili olan doğal ve beşeri coğrafi etmenler ile şehrin geçmişten günümüze nüfus, yerleşme, fonksiyon ve fonksiyon alanlarını incelemek üzere yapılmıştır. Şehir araştırmaları ve şehircilik faaliyetlerinin günümüz dünyasında önemli bir yere sahip olması ve Tokat şehrinin coğrafi bakımdan araştırmakta geç kalınmış önemli şehirlerden biri olması böyle bir çalışmanın yapılması gerekliliğini doğurmuştur. Bu amaç doğrultusunda öncelikli olarak şehrin kurulduğu ilk nüve belirlenmiş ve arşiv belgelerindeki nüfus ve yerleşme kayıtları yardımıyla şehrin gelişim yönleri saptanmıştır. Daha sonra ise gelişim yönü üzerinde etkili olan coğrafi faktörler irdelenmiştir. Gelişim süreci içerisinde Osmanlı dönemi, şehir için ayrı bir önem arz ettiğinden bu bölüme nispeten daha fazla yer ayrılmış, XVI. ve XVIII. yüzyılda şehri ziyaret eden seyyahların görüşlerinden de sıkça faydalanılmıştır. Bir şehir coğrafyasında yerleşim alanındaki nüfus ve yerleşmenin nitelikleri, çalışmadaki en mühim bilgileri ihtiva ettiğinden özellikle Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet döneminde bahsi geçen noktalar titizlikle incelenmiştir. Şehirdeki ekonomik faaliyet türleri ve bu kollarda çalışan kişi sayısı da şehir çalışmalarında dikkat çeken bir diğer unsurdur. Bu konuda da Osmanlı dönemindeki ticari hayat yine aynı başlık altında alt başlıklara ayrılarak detaylı bir biçimde ele alınmış, günümüzde şehirde görülen ekonomik faaliyet türleri ve özelliklerine ise üçüncü bölümde ayrı bir yer verilmiştir. Coğrafyanın mekanla ilişkili bir bilim dalı olması, elbette bu bilimi diğer dallardan ayıran en önemli özelliktir. Bu sebepten üçüncü bölümde şehir fonksiyonları, fonksiyon alanlarıyla örtüştürülerek verilen bilgilerin mekanla ilişkisi üzerinde durulmuştur.Yapılan bu çalışma sonucunda yaklaşık 1600 yıldır varlığını devam ettiren bu şehrin yıllar içinde zaman zaman abad olup şahlanırken zaman zaman yok olmanın eşiğine geldiği görülmektedir. Böyle bir döngü içinde Anadolu’nun önemli yerleşim yerlerinden biri olan Tokat’ın şu an için yıldızı sönmüş gibi görünse de barındırdığı tarihi birikim, özgün kimlik ve doğal coğrafi faktörler nedeniyle kısa bir süre içerisinde tekrar mamur olması ve dünyadaki önemli turizm ve ticaret noktalarından biri olması beklenmektedir.--------------------This study was carried out to investigate the natural and human geographical factors affecting the establishment and development of Tokat city which is the administrative center of Tokat province and the population, settlement, function and function areas of the city. The fact that city researches and urbanization activities have an important place in today's world and that Tokat city is one of the important cities that are late to investigate geographically, has necessitated such a study. For this purpose, the first core of the city was determined and the directions of development of the city were determined with the help of population and settlement records in archival documents. Later on, geographical factors that have an effect on development direction were examined. As the Ottoman period in the development process was of special significance for the city, this chapter has been given more importance and the views of the travellers who visited the city in the XVI and XVIII centuries have been frequently used. As the population of the settlement area and the characteristics of the settlement contain the most important information about the work in a geographical region, the points that mentioned in the Ottoman period and the Republican period were examined carefully. The types of economic activity in the city and the number of people working in these areas are also another factor that attract attention in city studies. In this respect, the commercial life in the Ottoman period was also divided into sub-headings under the same heading in a detailed way. Today, the types and features of economic activity seen in the city are given a separate place in the third section. The fact that geography is a scientific discipline associated with space is definitely the most important feature that separates this science from other branches. Therefore, in the third chapter, the relationship between the functions of the city and the information given by covering them with the function areas is emphasized. As a result of this work, it has been observed that this city, which has been in existence for about 1600 years, has become properous from time to time during the years and has come to the brink of disappearing from time to time. In such a cycle, Tokat which is one of the most important settlements of Anatolia seems to be like a dull star, but due to the history, unique identity and natural geographical factors, it has to be rebuilt in a short time and become one of the important tourism and trade points in the world as it is expected
