Bartels, W.

Schennink, B.

Leiden University Scholary Publications

Beïnvloeding van het buitenlands beleid: de visie van aktieve en minder aktieve burgers t.a.v. enkelepunten met betrekking tot het buitenlands beleidSchennink, B.; Bartels, W.CitationSchennink, B., & Bartels, W. (1972). Beïnvloeding van het buitenlands beleid: de visie van aktieve en minder aktieve burgers t.a.v.enkele punten met betrekking tot het buitenlands beleid. Acta Politica, 7: 1972(1), 128-132. Retrieved fromhttps://hdl.handle.net/1887/3449345 Version: Publisher's VersionLicense: Leiden University Non-exclusive licenseDownloadedfrom: https://hdl.handle.net/1887/3449345 Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).11Beïnvloeding van het bnitenlands beleid: de visie van aktieve en minder aktieve burgers t.a.v. enkele punten met betrekking tot het buitenlands beleid door B. Schennink en W. BartelsEen veelgehoorde klacht ten aanzien van het buitenlands beleid is dat het zo moeilijk te volgen en te beïnvloeden is. Het speelt zich grotendeels af buiten het blikveld van de meeste burgers en zelfs de regering en het eigen parlement hebben op verschillende punten niet veel greep op dat beleid; NAVO en EEG stellen de kamer soms voor vrijwel voldongen feiten.. In het verkiezingsonderzoek is gevraagd of de ministers, de tweede kamer, de grote internationale ondernemingen, de regering van de V.S., de Europese Gemeenschap en de NAVO veel, weinig of helemaal geen invloed hebben bij belangrijke beslissingen op het gebied van de buitenlandse politiek. Van de steekproef vindt 46 % dat de grote internationale ondernemingen veel invloed hebben, 47 % de tweede kamer, 56 % de EEG, 61 % de NAVO, 64 % de ministers, en 65 % vindt dat de regering van de V.S. veel invloed heeft op belangrijke beslissingen op het gebied van de buitenlandse politiek. Hieruit blijkt dat minder mensen aan de Tweede Kamer veel invloed toekennen dan aan EEG, NAVO, de eigen ministers of de regering van de V.S.De onstuimige groei van het aantal aktiegroepen in Nederland kan er op wijzen dat de kontrolefunktie van het parlement ten dele overgenomen en ondersteund wordt door allerlei pressie- en aktiegroepen. Deelnemers aan deze aktie- en pressiegroepen zullen we in deze paragraaf ’aktieve burgers noemen, dit in tegenstelling tot ’minder aktieven’. Uiteraard wil hier mee niet gezegd zijn, dat deze laatste kategorie niet op andere wijze politiek (b.v. partij-politiek) aktief zou kunnen zijn.Het blijkt dat 20 % van de respondenten wel eens ’meegedaan heeft met een vereniging of groep die zich met zoiets (n.1. het ombuigen van door de over­heid vastgestelde plannen en voorstellen, de schrijvers) bezighield’ als ze het met bepaalde plannen niet eens waren. Eveneens zegt 20 % dat ze in dat geval wel eens geprobeerd hadden ’er met andere mensen iets aan te doen’. Wel moet aangetekend worden dat slechts een klein deel van de aktiegroepen in Nederland op het gebied van het buitenlands beleid werkzaam is. Dat de participanen van aktiegroepen relatief vaker het idee hebben dat ze inderdaad invloed kunnen uitoefenen op het regeringsbeleid blijkt uit het feit, dat van de mensen die zich met een groep of vereniging voor iets ingezet hebben 51 % vindt dat mensen zoals zij geen enkele invloed hebben op de regeringspolitiek. Daarentegen is van de mensen die niet in deze zin aktief zijn geweest 60 % dezelfde mening is toegedaan. Hierbij kan worden aangetekend, dat bij de aktieven het percentage ’niet- weters’ 7 % bedraagt, en bij de minder aktieven 8 %; een onderscheid dat derhalve aan onze vaststelling geen afbreuk doet. Ten aanzien van de mensen die er met anderen iets aan gedaan hebben blijkt eveneens dat die mensen relatief vaker optimistisch zijn over hun invloed op de regeringspolitiek dan 129 Beïnvloeding van het buitenlands beleidde minder aktieven; iets dat overigens ook reeds door vroegere verkiezings- onderzoekingen werd aangetoond.Als die aktiegroepen de controlefunktie van het parlement ondersteunen en bovendien nog optimistischer zijn over hun mogelijkheden tot beïnvloeding dan de minder aktieve burgers, mag men verwachten dat mensen die zich m het’ kader van zulke groepen aktief inzetten zich in ieder geval in meerdere mate een mening gevormd hebben over punten van buitenlands beleid dan mensen die in deze zin minder aktief zijn. Waarschijnlijk mag men ook ver­wachten dat ze zich een andere mening hebben gevormd dan de minder aktieven.Om te bezien of deze verwachtingen enigszins kloppen, hebben we de meer aktieven en de minder aktieven op een aantal punten vergeleken. Op de eerste plaats hebben we bekeken of de aktieven zich inderdaad relatief vaker een mening gevormd hebben over punten van buitenlands beleid dan de minder aktieven. Op de punten waarop wij hen vergeleken hebben blijkt dat inderdaad het geval. Die punten zijn: algemene beoordeling van het buiten­lands beleid in de afgelopen jaren, invloed van bovengenoemde instanties op het buitenlands beleid van Nederland, invloed van grote mogendheden op het buitenlands beleid, en enkele punten m.b.t. de NAVO. Bij al deze vergelij­kingen blijkt dat de minder aktieven relatief vaker ’weet niet’ antwoordden dan de meer aktieven. Zo blijkt 12 % van de aktieven geen oordeel te heb­ben over het buitenlands beleid in de afgelopen jaren, terwijl van de minder aktieven 24 % ’weet niet’ antwoordde. De verschillen tussen aktieven en minder aktieven ten aanzien van de andere punten zijn meestal weliswaar wat kleiner, maar wijzen allemaal in dezelfde richting.Op de tweede plaats hebben we ons afgevraagd of de meer aktieven ook een andere mening hebben dan de minder aktieven. Omdat het in dit geval dui­delijk gaat om de mensen die een mening hebben, hebben we bij dit gedeelte van de analyse de mensen die ’weet niet’ geantwoord hebben eruit gelaten. Het eerste punt van vergelijking betreft de vraag: ’Vindt u het buitenlands beleid van onze regering in de afgelopen jaren over het algemeen zeer goed, voldoende of slecht?’ Zoals uit tabel 10,1 blijkt vinden aktieven dit beleid relatief vaker slecht dan minder aktieven. Wat echter opvalt in deze tabel is dat een even groot of zelfs groter percentage aktieven dat beleid als ’zeer goed’ kwalificeert. Lijkt het eerstgenoemde resultaat enigszins in de lijn van onze verwachting te liggen, het tweede waarschuwt voor voorbarige konklu- sies. Het is wellicht goed om nogmaals te signaleren dat de meeste akties niet op het buitenlands beleid gericht zijn.Een tweede punt van vergelijking was de vraag of resp. de ministers, de twee­de kamer, de grote internationale ondernemingen, de regering van de V.S.,130 131 Beïnvloeding van het buitenlands beleidTabel 11,1 Beoordeling van het buitenlands beleid van onze regering in de afgelo­pen jaren door mensen die zich in groepsverband of met andere men­sen hebben ingezet om plannen gewijzigd te krijgen, en door mensen die dat niet gedaan hebben, in procenten van degenen die een mening hierover hebbenbeoordeling buitenlands beleid:’Meegedaan met of groep’verenigingtotaal’Met beerd jaandere mensen gepro- er iets aan te doen’ja nee nee totaalzeer goed 16 16 16(12) 20 15 16(12)voldoende 64 76 73(53) 63 76 73(53)slecht 19 8 11( 8) 17 9 11 (8)totaal 100(17) 100(56) 100(73) 100(17) 100(55) 100(72)de EEG en de NAVO, veel, weinig of helemaal niets te zeggen hebben bij belangrijke beslissingen op het gebied van de buitenlandse politiek van ons land. Wij verwezen reeds in de aanhef van deze paragraaf naar enkele ge­gevens hierover. Bij het weergeven van de tabel hebben we de ’niet-weters’ buiten beschouwing gelaten.Tabel 11,2 Percentage aktieven, resp. minder aktieven dat aan onderstaande groe­pen veel invloed toekent bij belangrijke beslissingen op het gebied van de buitenlandse politiek van ons land, waarbij 'niet weters’ buiten be­schouwing zijn gelatenveel invloed toegekend aan:’Meegedaan met of groep’verenigingtotaal’Met andere mensen gepro­beerd er iets aan te doen’ja nee ja nee totaalDe regering van deVerenigde Staten 81 76 77(84) 80 75 76(84)De ministers 75 72 73(87) 73 73 73(87)De N.A.V.O. 76 71 72(84) 76 71 72(83)De Europese Gemeenschap 67 66 66(84) 66 66 66(84)De grote internationale ondernemingen 65 52 55(84) 63 52 55(84)De TweedeKamer 58 52 53(87) 55 53 53(86)In deze tabel valt met name op dat de meer aktieven relatief vaker veel invloed aan de grote internationale ondernemingen toekennen (65 % resp. 63 %) dan de minder aktieven (52 % beide gevallen). Verder zijn de ver­schillen niet erg in het oog springend; wel wijzen ze, voor zover aanwezig, allemaal in dezelfde richting!Het grote verschil t.a.v. de internationale ondernemingen en de relatief iets minder grote verschillen t.a.v. de invloed van de regering van de V.S. en de NAVO laten zich misschien verklaren door de aard en de doelstellingen van de huidige aktiegroepen op het gebied van het buitenlands beleid. Immers de meeste weerklank vinden aktiegroepen tegenwoordig, die zich uitdrukkelijk bezighouden met de groeiende kloof tussen armoede en rijkdom in deze wereld, waarbij de positie van de V.S., de NAVO (vgl. problematiek Zuidelijk Afrika) en de grote ondernemingen voortdurend in discussie worden gebracht. De rol van de grote ondernemingen krijgt bovendien waarschijnlijk meer aan­dacht wanneer, zoals de laatste jaren gebeurt, de economische en monetaire aspekten van het regeringsbeleid meer naar de voorgrond treden.Opvallend is het verschil in perceptie van zowel ’aktieven’ als ’passieven’ t.a.v. de invloed van de regering van de V.S. bij de aktieven (resp. 81 % en 80 %) en die van de tweede kamer, (resp. 58 % en 55 %). Een dergelijk beeld werd ook gegeven door de antwoorden op vraag: ’Denkt U dat Neder­land in zijn buitenlandse politiek de belangrijke dingen meestal zelf kan be­slissen of beslissen daarover meestal de grote mogendheden?’ 71 % meende van wel, slechts 15 % kende deze beslissende invloed aan Nederland zelf toe. Dat overigens de aktieven de tweede kamer wat meer invloed toekennen dan de niet aktieven zou misschien als lichte aanwijzing kunnen worden opgevat dat ze hun kontrolefunktie voornamelijk zien als het parlement ondersteunend. Tenslotte hebben we de mening van de meer aktieven en de minder aktieven vergeleken op een drietal vragen betreffende de NAVO. De eerste vraag is of Nederland lid moet blijven van de NAVO. Van de hele steekproef vindt 70 % dat Nederland lid moet blijven; van degenen die zich een mening ge­vormd hebben is 86 % die mening toegedaan. De aktieven vinden relatief iets minder vaak (83 % resp. 85 %) dat Nederland lid moet blijven dan de minder aktieven (87 %), maar het verschil is minimaal. Ten aanzien van de vraag t.a.v. het lidmaatschap van Griekenland en Portugal van de NAVO is eveneens vrijwel geen verschil tussen aktieven en minder aktieven te be­speuren. Van de hele steekproef vindt 42 % dat Griekenland en Portugal in de NAVO moeten blijven; van de mensen, die een mening hierover heb­ben is 60 % die mening toegedaan. Ook is de respondenten gevraagd wat Nederland in de NAVO zou moeten doen in verband met Griekenland en Portugal. Ook hier treden geen grote verschillen op tussen meer en minder aktieven. Van de hele steekproef vindt 16 % dat Nederland niets moet doen; 46 % vindt dat Nederland er in de NAVO op moet aandringen, dat Grieken­land en Portugal weer demokratisch geregeerd worden; 4 % vindt dat Ne­derland uit de NAVO moet gaan, als Griekenland en Portugal lid blijven.132 Bijlage ISteekproefverantwoording*F. M. RoscharOp deze vraag zei 22 % het niet te weten, de rest stelde iets anders voor (2 %) of gaf geen antwoord (6 %). Voor zover er hier verschillen te be­speuren zijn, wijzen die in de richting dat de meer aktieven relatief vaker vinden dat Nederland wel iets moet ondernemen dan de minder aktieven. Zo vindt van de minder aktieven 24 % dat Nederland niets moet doen, terwijl van de meer aktieven 16 % die mening is toegedaan.Samenvattend kan men zeggen dat uit deze paragraaf blijkt dat aktieven meer vertrouwen hebben in de mogelijkheden tot beïnvloeding van het regerings­beleid dan de minder aktieven. Ook hebben ze zich in meerdere mate een mening gevormd over punten van buitenlands beleid dan de minder aktie­ven. Onze verwachting dat de aktieven ook een andere mening gevormd hebben dan de minder aktieven klopt min of meer, waar het gaat om een algemene beoordeling van het buitenlands beleid van de afgelopen periode, en waar gevraagd is naar de invloed van grote internationale ondernemingen op het beleid. Ten aanzien van de andere punten van vergelijking is er niet zo’n duidelijk verschil te bespeuren als we verwacht hadden, alhoewel de aan­wezige kleine verschillen wel in de verwachte richting wijzen. Dat die ver­schillen zo gering zijn, kan te wijten zijn aan het feit dat de meeste akties niet primair gericht zijn op veranderingen in het buitenlands beleid. Daar komt nog bij dat de groep mensen die wij hier omschreven hebben als de ’meer aktieven’ zeer gemengd kan zijn samengesteld. Men kan aktief zijn in bijvoorbeeld ’Binding Rechts’ maar ook in de ’Marxistisch-Leninistische Studentenbond’ om maar twee extremen te noemen. Zouden we de groep van aktieven op dit punt verder onderverdeeld hebben, dan waren de ver­schillen waarschijnlijk wat duidelijker naar voren gekomen.1, SteekproefgrootteEen aantal van ca. 2500 geslaagde pre-gesprekken werd als gewenst beschouwd om specifieke deelanalyses op kleine subgroepen, bijvoorbeeld op het terrein van Inter­nationale Betrekkingen, mogelijk te maken. Gezien de omvang van de geconsta­teerde non-response van circa 25 % bij het Tilburgse verkiezingsonderzoek van de Provinciale Statenverkiezingen van maart 1971, werd daarom het aantal start- adressen op 3330 gesteld.2, De steekproefopzet2.1 Het streekproefkader: de gemeente — Een eenvoudige a-selecte steekproef zou met name op het platteland herhaaldelijk leiden tot een grote spreiding van slechts enige vraaggesprekken over vele verspreide gemeenten. In de onderzoekspraktijk is deze situatie niet te realiseren in verband met de uitzonderlijk hoge enquêterings- kosten. Binnen de grenzen van het besteedbare budget moest worden besloten dat in elke steekproefgemeente minimaal vier gesprekken gevoerd zouden worden. Deze beslissing hield in dat alle gemeenten met meer dan 9531 kiesgerechtigde inwoners in ieder geval met tenminste vier vraaggesprekken in de steekproef moesten wor­den opgenomen. Uit de overige gemeenten werden, evenredig met hun omvang, a-select gemeenten getrokken, waarin vier vraaggesprekken werden gevoerd. Deze vraaggesprekken representeren dan 9531 kiezers woonachtig in gemeenten van het­zelfde type.Er kunnen dus in het steekproefkader twee strata worden onderscheiden;1 de niet-vastgeselecteerde gemeenten (non-selfselective);2 de vastgeselecteerde gemeenten (selfselective).2.2 De gemeenten per 1 januari 797/2 — ieder jaar publiceert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een overzicht van de bestaande Nederlandse gemeenten, waarin onder andere de door het CBS opgezette urbanisatiegraad en de bevolkings­dichtheid van de gemeenten is opgenomen. Tijdens de trekking van de steekproef uit de gemeenten, in december 1970, had de laatste CBS-publikatie betrekking op de situatie van 1 januari 1970. Het CBS kon echter gegevens verschaffen over de mutaties tot december 1970 en de nog te verwachten veranderingen tot 1 januari 1970. Kort na de fixatie van de gemeentelijke indeling op 1 januari 1971 begon de selectie van de geregistreerde kiesgerechtigde personen, namelijk op 15 januari 1971. Aangezien het CBS in de eerste maanden van 1971 geen veranderingen in de ge­meentelijke indeling meer verwachtte, was deze indeling op het moment van de steekproeftrekking geheel met de reële situatie in overeenstemming.2.3 De kiezers per 1 januari 1971 — Ter bepaling van het aantal respondenten per gemeente moest het aantal kiesgerechtigde personen per gemeente bekend zijn. Hiervoor werden de nog niet gepubliceerde CBS-gegevens gebruikt aangaande het aantal kiesgerechtigden voor de gemeenteraadsverkiezingen van 3 juni 1970. Geschat werd dat op die datum 7.934.875 Nederlanders kiesgerechtigd waren. Deze schat-1 De steekproef-procedure is samen met prof. dr. R. J. Mokken opgezet.2 Wij danken veel aan de medewerking van enige afdelingen van het Centraal Bureau voor Statistiek in Den Haag.

Beïnvloeding van het buitenlands beleid: de visie van aktieve en minder aktieve burgers t.a.v. enkele punten met betrekking tot het buitenlands beleid

https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3449346/download

Beïnvloeding van het buitenlands beleid: de visie van aktieve en minder aktieve burgers t.a.v. enkele punten met betrekking tot het buitenlands beleid

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Leiden University Scholary Publications