FDR Hervorming van de arbeidsverhoudingen - ou

Heerma van Voss, G.J.J.

Leiden University Scholary Publications

• Wie vliegt er als eerste uit?Danielle PinedoPrincipe' last in, first out' wordt langzaam maar zeker losgelatenTot voar kart was de ontslagprocedure overzichtelijk: de langstzittendewerknemer macht blijven, de nieuwkomers vlagen er het eerst uit. Maar dit~ last in, first out' beginsel blijkt aan populariteit in te baeten.De klap kwam redelijk onverwacht voar Jan Verhaaren (49). Vijfentwintig jaar langhad hij zijn werkgever, een consultancybedrijf in de Randstad, trouwe dienstbewezen. Tach vloog hij er bij de eerste de beste reorganisatie uit. "Eind junikregen wij te haren dat er 22 mensen werden ontslagen. Ik dacht: mij kan njetsgebeuren, ik werk hier al z6 lang. Maar rnijn functie kwam te vervallen en voordatik het wist, stand ik op straat."Een jongere collega, met een vergelijkbare funetie, mocht wei blijven. "En datstak", geeft Verhaaren toe. "Hij was later in dienst getreden, we hebben vorig jaarnog samen een interne opleiding gevolgd." Met een aantal andere gedupeerdenbesloot Verhaaren deze zomer een rechtszaak aan te spannen tegen zijnvoormalige werkgever - die in zijn voordeel uitpakte. "De rechter yond dat hetbedrijf te weinig moeite had gedaan om ons oudgedienden te herplaatsen. Dat erniet goed was gecommuniceerd. Ik werd met een paar jaarsalarissen weer naarhuis gestuurd."Sinds enkele maanden gaat er een heuse ontslaggolf door het Nederlandsebedrijfsleven. De ene na de andere onderneming ontvouwt saneringsplannen. Zekondigde V, D in september aan dat 1.800 banen komen te vervallen om detobbende warenhuisketen levensvatbaar te houden. Bierbrouwer Heineken beslootin diezelfde maand 450 arbeidsplaatsen te schrappen om de dalende bierverkoop tecompenseren. En supermarktketen Albert Heijn mikt voorlopig op eenbanenreductie van 440, waarvan twee derde door ontslag. De meestereorganisaties gaan niet zonder slag of stoot.Wie wordt gespaard, wie moet eruit? Dat is momenteel het gespreksonderwerp inbedrijfskantines en bij koffieautomaten. Tot voor kort was de ontslagprocedureoverzichtelijk: de langstzittende werknemer mocht blijven, de nieuwkomers vlogener als eerste uit. Last in, first out, of kortweg: lifo. Bedrijven kunnen van ditwettelijk vastgelegde ancienniteitsbeginsel afwijken als een werknemer onmisbaaris voor de organisatie, of als zijn of haar positie op de arbeidsmarkt slechter is dandie van andere collega's. Het na de oorlog ontwikkelde model moest ouder enduurder personeel bescherming bieden en gold bij reorganisaties lange tijd alsrichtlijn voor personeelsfunetionarissen.Maar daar lijkt langzaam verandering in te komen. Uit een vorige maandgepubliceerde enquete van het blad Binnenlands Bestuur onder 1.500 ambtenarenblijkt dat 74 procent van de ondervraagden vindt dat het last in first out-beginselbij de huidige bezuinigingsronde van rijk, provincie, gemeenten en waterschapmoet worden losgelaten. De resultaten kamen niet uit de lucht vallen. Oak ministerRemkes (Binnenlandse Zaken) merkte afgelopen zomer op dat het lifo-model bij deoverheid niet mag leiden tot een eenzijdig, vergrijsd personeelsbestand. Een'herijking' was volgens hem niet uitgesloten.Oak uit een rondgang langs bedrijven blijkt dat het ancienniteitsprincipe aanpopulariteit inboet. Een toenemend aantal ondernemingen gaat bij reorganisatiesuit van het 'afspiegeJingsmodel'. Ze delen hun werknemers in inleeftijdscategorieen en dragen bfnnen die categorieen persaneel voor ontslag voorop basis van het dienstjarenbeginsel. Het gaat om een wettelijk toegestaneprocedure, die als voordeel heeft dat het personeelsbestand niet binnen een mumvan tijd vergrijst. Met name de 'nieuwe' werknemers - migranten, herintreders-worden dankzij deze maatregel enigszins ontzien.Bij KPN wordt aileen bij de kleinere eenheden nog gebruikgemaakt van het last in,first out-model, vertelt Rudi Nieuwenhoven, directeur Human Resources. Veer aileeverige eenheden wordt het afspiegelingsmodel gehanteerd. "Aanvankelijksputterden de vakbonden en ondernemingsraden nog wat tegen, maar uiteindelijkmoesten oak zij constateren dat het een van de belangrijkste voorwaarden is veareen gebalanceerde personeelsopbouw."Ook Philips werkt bij reorganisaties uitsluitend met het afspiegelingsmodel, zegtwoordvoerder Gert van Doorn. "We hebben onlangs een adviesaanvraag ingediend.Tijdens het overleg met de vakbonden moet blijken of het gaat lukken." En KLMwist het model - ondanks groat protest van vakbond De Unie - door te drukken,vertelt Sjirk Bajema, voorzitter van de bedrijfsgroep Burgerluchtvaart van De Unie."Wij zijn voorstander van het lifo-model omdat we vrezen dat oudere werknemershttp://archief.nrc.nV?modus=1&text=&hit=l&set=2&print=y 19-06-06Wie v1iegt er a1s eerste uit?anders het onderspit delven."Volgens arbeidsrechtdeskundigen hebben veel bedrijven hun ontslagprocedureaangepast na de geruchtmakende rechtszaak tegen automatiseerder CMG, indecember vorig jaar. Daarin stand de vraag centraal of CMG 118 (veelal Qudere) IT-specialisten had magen ontslaanr omdat zij al een tijdje thuis ap de bank zaten.CMG beriep zich bij de ontslagprocedure ap de regels die gelden voaruitzendbureaus. Die kunnen wei hun flexkrachten ontslaan als er geen werk meerVQar hen is. Bovendien zouden de gedetacheerde medewerkers bij een klantwerken, en dus van deze klant opdrachten krijgen. De rechtbank en de Hoge Raadstelden de automatiseerder in het gelijk. En dus werd het ancienniteitsbeginsel voorhet eerst openlijk in twijfel getrokken.Op aanraden van de Stichting van de Arbeid (STAR) paste minister De Geus(SociaJe Zaken) het ontsJagbesluit dit voorjaar aan. Sindsdien kunnen aileen echteuitzendorganisaties aanspraak maken op de uitzonderingsregels. Aileen als eendetacheringsbedrijf kan aantonen dat het ontslag van een jonge werknemer totgevolg heeft dat bijvoorbeeld de opdracht van een klant wordt ingetrokken, kan eenoUdere werknemer worden ontslagen. lIHet aantal vluchtroutes voor bedrijven issindsdien aardig ingedamd", vindt Maarten van Gelderen, arbeidsrechtadvocaat bijde Ontslaglijnr een teJefonische hulpdienst bij arbeidsrechtvraagstukken. r,Maar debeer is sinds die geruchtmakende rechtszaak welles."Bedrijven proberen het ancienniteitbeginsel volgens Van Gelderen te omzeiJen doorvlak voor een reorganisatie het functiesysteem aan te passen. "Op die manierworden werknemers gedwongen op nieuwe functies te solliciteren en blijven debesten - lees: jong en ambitieus - vanzelf over." Een andere manier om ouderewerknemers te 'Iozen' is volgens hem het prepensioen. "Het is geendwangmaatregelr maar je kunt werknemers wei met zachte hand in een bepaalderichting duwen." Van de 2.500 telefoontjes die maandelijks bij de Ontslaglijnbinnenkomen, heeft het merendeel met deze vluchtroutes te maken. Van Gelderen:"Het ancienniteitsprincipe wordt als een van de grondrechten van het ontslagrechtbeschouwd. Dat daarvan wordt afgewekenr is een betrekkelijk nieuw verschijnsel."Bedrijven die bij een reorganisatie van het lifo- of afspiegelingsmodeJ willenafwijken, moeten dat wei goed kunnen onderbouwen, zegt Andre van Rijsr senioronderzoeker van de vakgroep sociaal recht van de Universiteit Tilburg; meervoudigont51ag moet immers altijd worden getoetst door de Centrale organisatie Werk enInkomen (CWI) of de kantonrechter. "Maar in de praktijk blijkt dat vooraJ dekantonrechter afwijkingen van deze modellen redelijk makkelijk door de vingers ziet- zeker als er tijdens de zitting een sociaal plan gepresenteerd wordtr datgoedkeuring wegdraagt van de vakbonden." Het isvolgens hem dan ook geentoeval dat het aantal ontbindingsverzoeken bij de kantonrechter de afgelopen jarenis gestegen. Van ruim 15.000 in het eerste kwartaal van 2002 tot ruim 20.000 inhet eerste kwartaal van 2003, zo maakte het ministerie van Sociate Zaken eerderdeze maand bekend.V, D is ze'n bedrijf dat voor reorganisaties een nieuw functiesysteem inveert.110ude functies krijgen bij ons een nieuwe inhoud"r vertelt woordvoerder Peter vanBakkum. Naast het lifo-principe en het afspiegelingsmodel is dit voJgens hem eenvan de beste manieren om arbeidsovereenkomsten te ontbinden. En oak bijchemieconcern DSM worden werknemers op basis van hun kennis enbekwaamheden lIopnieuw ingedeeJd"r aldus woordvoerster Nelleke Barning. HetaantaJ dienstjaren en de leeftijd van werknemers worden voJgenshaar "meegewogen", maar zijn alles behalve doorslaggevend.Hoewel sommige bedrijven, zoals bijvoorbeeld Robeco, het last inr first out-modelblijven omarmen, lijkt het niet meer van deze tijd. En dat is goed te verklaren,vindt Guus Heerma van Voss, hoogleraar sociaal recht aan de Universiteit Leiden."Het ancienniteitsmodel gaat uit van het idee dat werknemers inwisselbaar zijn.Dat geJdt in zekere mate voor de industriele en dienstverlenende sector, maar doorde bank genomen legt de moderne manager steeds meer de nadruk ap individuelekwaliteiten. Op welke plek komt een werknemer het beste tot zijn recht - dat is dehedendaagse denktrant. I, Onderzoeker Andre van Rijs wijst ook op de toenemendeinvloed van Amerikaanse managementmores. l1Afkoping is daar een wijdverbreidverschijnsel. "De werkloze Jan Verhaaren raadt werknemers van bedrijven die het moeilijkhebben aan hun ogen en oren goed open te houden. En vooral: de handen ineen teslaan. "Laat je niet onder druk zetten. Laat je nfet overbJuffen door een sociaal plandat niet deugt. Kortom: sta ap voar je rechten."Page 2 of3Datum:Sectie:Pagina:12-11-2003Economie / Loopbaan18http://archief.nrc.nl/?modus=1&text=&hit=1&set=2&print=y 19-06-06Wie vliegt er als eerste uit? Page 3 of3Info:Onderschrift:Trefw<><>r<l:Geogr"fi",De naam Jan Verhaaren is om privacyredenen gefingeerd.Illustratie Dik KJutArbeidsvQorwaarden; Werkgelegenheid; Econamie; SocialeEconomienederland; europa; west europa09 dit arW<.el rus::: i;luteu:-5recht van NRC Ha:lcte~st:~act B\1, re5peetieve~i.1k va:r: de 0v,-sprcr,keHjke3""te,l:chttp://archief.mc.nl/?modus=l&text=&hit=1&set=2&print=y 19-06-06

Wie vliegt er als eerste uit?

https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2933897/download

Wie vliegt er als eerste uit?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Leiden University Scholary Publications