Kimmel, M.S.

Leiden University Scholary Publications

Boekbespreking van: Revolution: A sociological interpretationKimmel, M.S.CitationKimmel, M. S. (1992). Boekbespreking van: Revolution: A sociological interpretation. Acta Politica, 27: 1992(3),370-373. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/3450043 Version: Publisher's VersionLicense: Leiden University Non-exclusive licenseDownloadedfrom: https://hdl.handle.net/1887/3450043 Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).AP 1992/3zijn plaats zou zijn geweest om omschrijving in woorden te gebruiken én in het goeddeels ontbreken van verwijzingen met een paginanummer erbij. Bovendien is het boek als gevolg van de combinatie van twee doeleinden erg omvangrijk. Tevens wringt het dat het eerste gedeelte van het boek erg elementair van karakter is (in veel opleidingen zullen studenten via andere wegen dan dit boek al kennis maken met variabelentaal, causale analyse, regressieanalyse, statistiek of matrix­algebra) terwijl het laatste deel juist vrij ‘sophisticated’ is.De sterke punten betreffen de duidehjke uiteenzetting van de essentie van de LlSREL-procedure met de nadruk op de mogelijkheid van het schatten van mo­dellen waarbij meetmodel en hoofdmodel in één structureel model worden opge­nomen. De verdienste van het boek is daarbij vooral gelegen in de behandehng van meetmodeUen met de criteria voor de beoordehng van hun kwaliteit, van de schat­ting van hoofdmodellen en hun kwahteitsbeoordehng, van de interactie tussen meetmodel en hoofdmodel, en de presentatie van een procedure voor een systema­tische aanpak van een causale analyse met ongemeten variabelen met behulp van LISREL.Als onderzoekers gaan handelen naar de voorschriften die Verschuren in zijn boek neerlegt, dan zal de kwaliteit van het analytische gedeelte van het toekomstig onderzoek in het Nederlandse taalgebied zeker hoger worden. Om deze reden verdient dit leerboek het op grote schaal gebruikt te gaan worden door studenten en onderzoekers. De eerder geschetste nadelen, de prijs en de omvang van het boek, moeten daarbij maar voor hef worden genomen.P. GeurtsMichael S. Kimmel, Revolution, A. Sociological Interpretation. Policy Press, Cambridge 1990.In de loop van deze eeuw - en ook al daarvóór - hebben tal van sociaal-weten- schappehjke onderzoekers gepoogd het verschijnsel revolutie theoretisch te funde­ren. Michael Kimmel behandelt een groot aantal van deze theorieën; hij vergehjkt ze systematisch en selecteert elementen uit de meeste ervan in een poging tot een geldige omvattende revolutietheorie te komen.Theorieën over revolutie, stelt Kimmel, moeten zich richten op vijf fundamen­tele vragen, i) Wat is een revolutie? 2) Wat verandert er tijdens een revolutie? 3) Wat veroorzaakt revolutie? 4) Waarom participeren mensen in een revolutie? 5) Wat zijn de gevolgen van revolutie? Van de antwoorden op deze vijf vragen hangt af in hoeverre een theorie bruikbaar is ter verklaring en ter vergehjking van revoluties die zich in de geschiedenis hebben voorgedaan of voordoen.De beantwoording van de eerste vraag roept meteen al problemen op. Is succes een vereiste om een revolutie een revolutie te noemen? Kan men spreken van een revolutie als de omwentehng geweldloos verloopt? Kimmel beantwoordt de eerste van deze twee vragen ontkennend en de tweede bevestigend en omschrijft revolu- 370Boekbesprekingentie bij wijze van werkhypothese vervolgens als pogingen van onderhggende groe­pen om de maatschappehjke grondslagen van de politieke machtsuitoefening te veranderen. Hij kiest daarmee een zeer ruim uitgangspunt, moet dat ook wel doen, aangezien hij bij een meer strikte omschrijving een aantal revolutietheorieën bui­ten beschouwing zou moeten laten.Voordat Kimmel zich begeeft in een min of meer geordende beschrijving en beoordehng van meer recente theoretische benaderingen van het verschijnsel re­volutie, biedt hij een overzicht van de inzichten van ‘reuzen’ als Karl Marx, Alexis de Tocqueville, Max Weber, Emile Durkheim en Sigmund Freud. In de loop van de twintigste eeuw hebben vele theoretici de aanzetten van deze klassieke onder­zoekers nader uitgewerkt; dit is de belangrijkste rechtvaardiging voor hun behan­dehng in dit boek.In de hoofdstukken die hierop volgen worden de meer moderne revolutietheo­rieën in een aantal categorieën ingedeeld. De eerste categorie is die van de niet- structurele theorieën. Het gaat hier om een bonte verzamehng van allerhande theorieën die zijn ontwikkeld in de Verenigde Staten van Amerika en zijn opgezet vanuit de opvatting dat de mate van stabihteit die karakteristiek is voor de Ameri­kaanse samenleving ‘normaal’ is voor de moderne samenleving in het algemeen en dat revoluties een disruptieve en regressieve inbreuk zijn op deze normale conditie. Onder dit hoofd behandelt Kimmel onder anderen Crane Brinton, Chalmers John­son, Neil Smelser, S.N. Eisenstadt, Samuel Huntington, Mark Granovetter, E. Victor Wolfenstein en Ted R. Gurr. Elk van deze theoretici benadert het ver­schijnsel revolutie op een eigen wijze; allen hebben evenwel gemeen dat zij weinig of geen aandacht geven aan de historische omsUndigheden waaronder revolutio­naire verschijnselen zich voordoen, of aan structurele en culturele kenmerken die uiteenlopende revolutionaire processen gemeenschappehjk hebben. Kortom, ze voldoen niet aan het door Kimmel gepostuleerde vereiste, dat een adequate sociaal- wetenschappehjke verklaring van revolutie historisch moet zijn én gebaseerd op vergehjking.Drie belangrijke ontwikkehngen die bijdragen tot de verklaring van aUe revolu­ties sinds de Engelse in het midden van de zeventiende eeuw, zijn kapitalistische industriahsatie (ruimer; de werking van de markt), de ontwikkeling van de klassen­verhoudingen en de centrahsatie van de staat. Verschillende auteurs hebben zich hiervan rekenschap gegeven en, in samenhang daarmee, het verschijnsel revolutie in een internationale of bovennationale context geplaatst.Tot degenen die vooral op de betekenis van de markteconomie hebben gewe­zen, behoren Karl Marx, Lenin, Trotsky, Karl Polanyi en Immanuel Wallerstem. Wallerstein betrekt met alleen het industrieel kapitahsme, maar ook het pre-indus- trieel handelskapitalisme in zijn theorievorming en verklaart, dusdoende, ook de allereerste kapitalistische revolutie, de Nederlandse Opstand in de tweede helft van de zestiende eeuw, geheel in termen van zijn verhouding tot de opkomende kapi­talistische wereldeconomie. Kimmel heeft kritiek op Wallersteins monocausale aanpak, maar voegt er onmiddelhjk aan toe dat een benadering als die van Waller- stein als zodanig essentieel bijdraagt tot een structurele analyse van het verschijnsel revolutie.371AP 1992/3 BoekbesprekingenIn het hoofdstuk over klassenverhoudingen, met name de klassenstrijd, wordt ingegaan op theorieën van Lenin, Barrington Moore en Jeffrey Paige. De laatste twee auteurs oriënteren zich in sterke mate op klassenverhoudingen in overwe­gend agrarische samenlevingen. Van de auteurs die zich ter verklaring van revolutie vooral op de rol van de staat richten, komen met name uiteenlopende theoretici als Lenin, Otto Hintze, EUen Kay Trimberger, Randall CoUins, Anthony Giddens, Perry Anderson en Theda Skocpol aan de orde.Uiteraard kan niet worden voorbijgegaan aan de motivatie en mobilisatie van degenen die revolutiepogingen ondernemen of ondersteunen, maar ook deze so- ciaal-psychologjsche aspecten, zo stelt Kimmel terecht, dienen in een structurele context te worden geplaatst en bestudeerd. Van de auteurs die pogingen daartoe hebben ondernomen, worden met name diegenen eruit gehcht die zich baseren op een rationeel handelingsmodel (Samuel Popkin), c.q. op de morele betekenisge­ving door menselijke subjecten aan de samenleving om hen heen (de ‘moral eco­nomy’ school). Ten slotte wordt in zeer positieve zin ingegaan op het werk van Charles TiUy, c.s., waarin verschillende van de bovengeschetste invalshoeken op synthetische wijze zijn verwerkt.De opzet van zijn boek weerspiegelt Kimmels voorkeur voor een multicausale theoretische benadering. In een concluderend hoofdstuk vat hij die nog eens kort samen. Een analyse van revolutie dient aandacht te geven aan ruimtehjke en histo­rische aspecten, waarbij de aanduiding ‘ruimtehjk’ slaat op de analyse van sociale structuren die zich binnen en tussen (groepen van) samenlevingen in een globale context voordoen. Van belang is daarbij ook Wallersteins onderscheid tussen ‘kern’ en ‘periferie’, waardoor schijnbaar tegengestelde revolutionaire tendensen in ver­schillende delen van de wereld meer begrijpehjk worden.Als inleiding tot sociaal-wetenschappelijke revolutietheorieën is Kimmels hel­der geschreven boek uitermate bruikbaar. Het roept echter ook vragen op. De structurele theorieën die revoluties verklaren blijken ook een grote verklarende betekenis te bezitten voor niet-revolutionaire veranderingen die zich in ruimte en tijd voordoen. Omdat de afzonderhjke revoluties in dit boek goeddeels achter de verklarende theorieën verdwijnen, wordt nauwelijks ingegaan op de vraag waarom in een aantal gevallen veranderingen langs de weg van revolutie en in andere geval­len vergehjkbare veranderingen langs die der geleidehjkheid worden doorgevoerd. Met andere woorden: in het licht van de gehanteerde voorkeurstheorieën dienen zowel revolutie als het uitbhjven ervan te worden verklaard. Dit laatste gebeurt te weinig.Volgens de omslag wordt ook de fhndamentahstisch-islamitische revolutie in Iran in dit boek geanalyseerd. Dit is niet juist. Het revolutionair potentieel van het islamitische fundamentahsme bhjft geheel buiten beschouwing. Uiteraard geldt hetzelfde voor de recente vreedzame en gewelddadige revoluties in Oost-Europa. Kunnen deze recente revolutionaire ontwikkelingen met behulp van de door Kim­mel behchte theorieën worden verklaard? Of is de configuratie van historische en ruimtehjke factoren in elk afzonderlijk geval zo uniek, dat de bestaande theorieën ontoereikend zijn om nieuw optredende revoluties, die zich in een andere ruimte­hjke of historische context voordoen, te verklaren? Een antwoord op deze vragen vergt onderzoek dat niet in het kader van een boekbespreking kan worden onder­nomen, maar is uiteraard relevant, niet alleen voor de geldigheid van de behandelde theorieën, maar ook voor de betekenis van sociaal-wetenschappehjke theorievor­ming meer in het algemeen.Jan van PuttenM.H. Leijenaar, De geschade heerlijkheid. Politiek gedrag van vrouwen en mannen, 1918-1988. SDU, ’s-Gravenhage 1989.Al meer dan zeventig jaar behoort het actief en passief kiesrecht aan de vrouwehjke helft van de Nederlandse bevolking toe. De discussie over de participatie van vrou­wen in de pohtieke besluitvorming heeft echter niet aan relevantie ingeboet. In het proefschrift van Monique Leijenaar De geschade heerlijkheid is het pohtiek gedrag van vrouwen het centrale onderwerp. In haar inleiding verhaalt Leijenaar dat de actua- hteit van het onderwerp ‘vrouwen en pohtiek’ een reden is om er een studie aan te wijden. Een tweede reden die ze noemt, heeft betrekking op de stand van zaken in de pohtieke wetenschap. In het onderzoek naar pohtiek gedrag wordt weinig aandacht besteed aan vrouwen. Met haar studie naar de ontwikkehng van het pohtiek gedrag van vrouwen en mannen in de periode van 1918 tot 198 8 in Neder­land heeft Leijenaar zich tot doel gesteld deze leemte in de Nederlandse politicolo­gie op te vullen. In haar werk maakt zij een onderscheid tussen het pohtiek gedrag van burgers en dat van de politieke ehte in vertegenwoordigende organen. Hierbij hanteert zij de volgende definitie van pohtiek gedrag: het verrichten van activitei­ten die zijn bedoeld om de formele besluitvorming te beïnvloeden. Leijenaar maakt in haar studie gebruik van bestaande data.In het eerste deel gaat zij in op het pohtiek gedrag van burgers. Hierbij onder­scheidt Leijenaar, in navolging van S. Barnes en M. Kaase {Political Action. Mass participation in five western democracies, Beverly Hills: Sage) drie vormen van pohtieke participatie: electorale, conventionele en onconventionele participatie. De electo­rale participatie betreft het wel of niet stemmen bij verkiezingen en de partijvoor- keur. Over het geheel genomen bhjken de sekseverschillen met betrekking tot opkomst en partijvoorkeur gering te noemen. Op het gebied van de onconventio­nele participatie constateert Leijenaar weinig verschillen tussen de seksen. Met deze vorm van participatie wordt gedoeld op allerlei activiteiten met een protestkarakter die gericht zijn op de beïnvloeding van de politieke besluitvorming. Met betrek­king tot de conventionele participatie constateert Leijenaar wel aanzienhjke sekse­verschillen. Hiertoe behoren de activiteiten die binnen het geïnstitutionahseerde pohtieke kader vallen. In de betrefiende onderzoeksperiode nemen vrouwen hier­aan gemiddeld minder deel dan mannen.Het tweede deel van de studie behelst een analyse van het pohtiek gedrag van vrouwen en mannen in de vertegenwoordigende organen. Uit de gepresenteerde gegevens bhjkt dat vrouwehjke pohtici op alle overheidsniveaus ondervertegen­373372

Boekbespreking van: Revolution: A sociological interpretation

NARCIS 

https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3450044/download

Boekbespreking van: Revolution: A sociological interpretation

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Leiden University Scholary Publications

NARCIS