Contents of total and plant available microelement forms in selected arable black earths types of Kujawy Region

Abstract

Materiał badawczy stanowiły intensywnie użytkowane rolniczo czarne ziemie zlokalizowane na obszarze Równiny Inowrocławskiej. Celem podjętych badań było określenie zawartości i rozmieszczenia mikroelementów w profilach czarnych ziem zróżnicowanych typologicznie (czarna ziemia właściwa, zbrunatniała, glejowa, wyługowana). Oznaczono podstawowe właściwości fizykochemiczne metodami ogólnie przyjętymi w gleboznawstwie oraz całkowite zawartości mikroelementów (Fe, Mn, Cu, Zn) w roztworach po dygestii gleby w mieszaninie kwasu fluorowodorowego (HF) i HClO₄ i formy dostępne dla roślin, po ekstrakcji w kwasie dwuetylenotrójaminopięciooctowego (DTPA). Zawartości Cu całkowitej (9,2-18,0 mg·kg⁻¹) były dość wyrównane w obrębie profili i nie przekraczały poziomu tła geochemicznego. Rozmieszczenie Zn w badanych profilach wykazuje zróżnicowanie w podtypach, gdyż w czarnej ziemi właściwej jest w granicach 56,7-73,4 mg·kg⁻¹ i tu jego zawartości są najwyższe oraz od 33,8 do 40,0 mg·kg⁻¹ w czarnej ziemi wyługowanej. Mn całkowity nie wykazuje większego zróżnicowania pomiędzy badanymi profilami, a jego zawartość waha się od 209,8 do 387,6 mg·kg⁻¹ i nie przekracza poziomu tła geochemicznego W badanych podtypach czarnych ziem nie obserwuje się większych zróżnicowań w rozmieszczeniu Fe całkowitego (11,8 do 21,8 g·kg⁻¹). Dla określenia niedoborów dla roślin badanych mikroelementów, oznaczono formy przyswajalne. Zawartości Cu ekstrahowane w DTPA były w zakresie od 0,9 do 2,0 mg·kg⁻¹ i nie wykazywały zróżnicowania w profilach. Zawartości Zn ekstrahowane w DTPA były zróżnicowane w obrębie podtypów i kształtowały się w zakresie 0,4-3,0 mg·kg⁻¹, przyjmując najwyższe wartości w poziomach próchnicznych i znacznie niższe w skale macierzystej. Najniższymi zawartościami Mn ekstrahowanymi w DTPA odznaczała się czarna ziemia wyługowana (2,5-8,1 mg·kg⁻¹), a najwyższe jego zawartości stwierdzono w czarnej ziemi zbrunatniałej (2,1-13,2 mg·kg⁻¹). We wszystkich profilach zaobserwowano wzbogacenie poziomów powierzchniowych w Mn przyswajalny. Zawartości Fe ekstrahowane w DTPA są zróżnicowane w podtypach badanych gleb (9,9 do 44,4 mg·kg⁻¹). Wyraźne wzbogacenie w tę formę żelaza stwierdzono w poziomach próchnicznych badanych gleb.Total and diethylenetriamine pentaacetic acid (DTPA) - extractable forms of microelements (Fe, Cu, Mn, Zn) in the profiles of arable black earths from Kujawy region were studied. Total contents of zinc ranged within 33.8 and 72.4 mg·kg⁻¹, what is slightly above the geochemical background for these soils. Total concentrations of Cu, Mn and Fe were characteristic for non contaminated soils. DTPA - extractable forms of metals were within the range above the deficit levels. The results showed that the differentiation in metal distribution in soil profiles is mainly caused by pedogenic processes. No anthropogenic metals (except Zn) was detected in analyzed black earths