Premises for a Museum of Modern Art by Marian Bogusz

Abstract

Artykuł odnosi się do ważnej inicjatywy twórczej Mariana Bogusza (1920-1980) utworzenia Muzeum Sztuki Nowoczesnej na wzór zorganizowanej w 1931 r., przez Władysława Strzemińskiego i grupę „a.r.” Międzynarodowej Kolekcji zdeponowanej w muzeum łódzkim. Przygotowania do tego projektu artysta rozpoczął natychmiast po uwolnieniu z obozu koncentracyjnego w Mauthausen (1945) i powołaniu w Warszawie Klubu Młodych Artystów i Naukowców (1947). Okres socrealizmu przerwał kolekcjonowanie sztuki nowoczesnej. Dopiero powstanie Klubu Krzywego Koła i prowadzonej przez Bogusza autonomicznej Galerii (1956) umożliwiło powrót do tych idei. Bogusz chciał utworzyć kolekcję dzieł artystów skupionych w międzynarodowym ruchu Phases i innych wystawianych w Galerii Krzywe Koło oraz utworzyć z nich stale eksponowany, rozszerzający się zbiór. Początkowo prowadził rozmowy z Muzeum Sztuki w Łodzi. Powstał zespół dzieł (13 obrazów) artystów działających w Paryżu, które przyjęło łódzkie muzeum, odrzucając jednak projekt powstania odrębnego Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Kolejna I Kolekcja Galerii Krzywe Koło, dzieł z lat 1957-1961 (35 obrazów), trafiła jako dar do Muzeum Narodowego w Warszawie (1963), ale i tam nie była eksponowana. W latach sześćdziesiątych głównym miejscem aktywności Bogusza stał się Koszalin. Pierwsze ekspozycje sztuki nowoczesnej odbywały się w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym, a następnie w Muzeum w Koszalinie. Bogusz miał nadzieję stworzyć odrębne Muzeum Sztuki Nowoczesnej, właśnie do tego muzeum przekazał (w 1963 r.) Kolekcje II (13 obrazów) i III (29 gwaszy, rysunków i grafik). Rozwój przyszłego muzeum miały zapewnić coroczne Spotkania Artystów i Naukowców w Osiekach pod Koszalinem (od 1963 r.), na które zapraszano wybitnych artystów. Warunkiem uczestnictwa w spotkaniach było ofiarowanie jednego z dzieł do zbiorów muzeum. W 1965 r. realizacja projektu Bogusza została przerwana. Decyzją administracyjną zlikwidowano w koszalińskim muzeum dział sztuki. Muzeum Sztuki Nowoczesnej organizowane od czerwca 1963 r., fizycznie przestało istnieć. Idea nowego muzeum nakreślona przez Bogusza, wiążąca poezję, teatr i muzykę z malarstwem i rzeźbą, zasługuje na szczególną uwagę. Światowe dokonania sztuki początku lat sześćdziesiątych XX wieku, w których poważny udział mieli artyści polscy, w dotychczas przygotowywanych ekspozycjach nie znalazły właściwego miejsca, istnieją tylko wirtualnie. Rozproszone zbiory Muzeum Sztuki Nowoczesnej, zebrane według założeń Bogusza, dalej czekają na odbiorców świadomych ich znaczenia