Polska Akademia Nauk. Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich PAN
Abstract
Rzeka Nida przepływa przez południową cześć Polski, obejmując
swym zasięgiem głównie województwo świętokrzyskie. Nida, jako najdłuższa
rzeka województwa licząca 151,2 km, odwadnia południową
część Gór Świętokrzyskich i środkowo-północną część Niecki Nidziańskiej.
W przeważającej części jest nieuregulowaną rzeką nizinną o średnim
spadku 0,65 promila.
Obszar Doliny Nidy pomiędzy przekrojami Stara Wieś i Pińczów
został mocno przekształcony przez człowieka. Poza pełną regulacją rzeki
na odcinku Stara Wieś–Motkowice i częściową Motkowice–Pińczów,
w opisanym rejonie wykonano również prace melioracyjne. Rzeka Nida
w środkowym biegu jest w przeważającej części obwałowana, co powoduje,
że duży obszar powyżej oraz w rejonie delty śródlądowej jest wyłączony
z pełnienia funkcji zbiornika retencji przeciwpowodziowej. Dodatkowo
umocnienia te są zaniedbane. Zbyt wąska rozstawa wałów
powoduje, że wiele wezbrań wiosennych osiąga rzędną ich korony.
Powoduje to silne obciążenie konstrukcji obwałowań. Piaszczyste podłoże
i dość gwałtowne powodzie wiosenne są dodatkowo przyczyną częstych
awarii wałów przeciwpowodziowych. Woda, która wdziera się
przez uszkodzony wał, wnosi na okoliczne pola duże ilości rumowiska,
a następnie zalega na zawalu. Zmeliorowana dolina przeznaczona jest
w dużym stopniu pod użytki zielone, z tego powodu zbyt długie zaleganie
wody w dolinie może spowodować pojawienie się procesów gnilnych.
Planowane jest poddanie badanego obszaru zabiegom renaturyzacyjnym.
Celem artykułu jest określenie jakości funkcjonowania istniejących
wałów przeciwpowodziowych na odcinku od 78+300 do 76+200,
wykonanie oceny zagrożenia powodziowego i skutków powodzi po
wykonaniu prac renaturalizacyjnych na tle powodzi wiosennej w roku 2006. Na opisywanym obszarze wykonywane są regularne pomiary geodezyjne
i hydrauliczne (przekroje poprzeczne koryta Nidy, przekroje
dolinowe oraz pomiary tachimetryczne, pomiary prędkości wody i spadku,
pomiary granulometryczne i transportu rumowiska). Po powodzi
wiosennej w roku 2006 wykonano pomiary geodezyjne, pomiary prędkości
wody i spadku zwierciadła wody w rejonie zniszczeń na obszarze
pomiędzy Starą Wsią a Motkowicami. Wykonano również pomiary
tachimetryczne w rejonie Delty i wizję lokalną po powodzi w rejonie
niepoddanym regulacji; poniżej Pińczowa (okolice Krzyżanowic). W artykule
przedstawiono wyniki pomiarów dwóch rozmyć wału przeciwpowodziowego.
Pierwsze powstało w odległości 76+840, a drugie – 76+640;
około 500 metrów powyżej mostu w Motkowicach. Badany obszar porównano
z innymi obszarami delty śródlądowej, na których prowadzone
są wieloletnie badania przez zespół pracowników Katedry Inżynierii
Wodnej AR w Krakowie.The Nida River flows trough the southern part of Poland. The basin of this
river is localized mainly in Swietokrzyskie province. It is a longest river in this province
(151.2 km) flowing in it's upper part trough the southern part of the Swietokrzyskie
Mountains. In most part Nida is a not regulated lowland river, characterized
by the slope of about 0.65 promiles. The Nida River valley between cross-sections Stara Wies and Pinczow had been
strongly transtormed. Between villages Stara Wies and Motkowice, the typical river
training had been done. The river also was partially trainned on the distance between
Motkowice and Pińczów as well as in the short distance below Pinczow. The
Nida River embankments are localized in the middle part so a big part of the river
valley cannot be used as a small retenition. These narrowly distributed fortiffications
are in a weak condition, what causes that spring flood waves which often reach the
top of the embankments can easily destroy the embankments and flush onto the valley
some of their parts together with the sandy substratum from below. The water
flowing trough the destroyed part of the embankment transports the high volume of
sand from the riverbed which, after the pass of floody flow, deposites on the river
valley. Also the water cannot easily go back to the river channel. Both of those phenomenons
are disadvantageous because of the landuse of this area as a feeding
grounds and meadows. For improving of the current state, the renaturalization works
are proposed.
In the area of middle delta the long term measurements in situ and field reconaissance
have been performed since 2003 by the scientists of the Department of
Water Engineering, AU Krakow (bathymetry in river channel and in the river valley,
flow velocity measurements and bedload characterization). After the flood in 2006 the
main attention was focused on the region where damages of embankments were
found. There were two damages between Stara Wies and Motkowice. First of them
was localized in cross-section 76+840, and the second in cross-section 76+640, about
500 meters upstream from the bridge in Motkowice.
The main goal of this paper is to present the current use of the embankments
of the Nida River in on th esection km 78+300 – km 76+200 after the 2006 spring
flood. Also the prognosis of the flood risk as well as the results of the flooding after
the renaturalization works is presented. The land use of the presented area was
compaired to the other parts of the middle delta and to cross-sections localized
downstream