'Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi'
Abstract
GİRİŞ: Son yıllarda yapılan çalışmalarda, psikiyatrik hastalıklarda bölgesel işlev bozukluğunun ötesinde farklı alanların beraber çalışmasındaki sorunların hastalığın ortaya çıkışında rol oynadığı gösterilmiştir. Ancak, bu bölgeler arası bozulmanın net olarak tanımı yapılamadığı gibi hastalığın hangi aşamasında (prodrom veya sendrom) ortaya çıktığı da bilinmemektedir. Kırk beş yaş sonrasında başlayan geç başlangıçlı depresyonun (GBD), erken başlangıçlı depresyona göre genetik etkilerin daha az olduğu ve nörodejenaratif sürecin daha önde olduğu bir depresyon alt tipi olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla sendromdan hemen önce oluşan edimsel patofizyolojinin klinik belirtilere yol açtığı düşünülmektedir. Beynin odaklanmadığı zamanda aktif hale geçen ve nörodejeneratif hastalıkların erken dönemlerinde bozulduğu bildirilen Default Mode Network (DMN) aktivitesi geç başlangıçlı depresyonda araştırma alanı olarak seçilmiştir. AMAÇ: Bu çalışmada GBD hastalarının ve sağlıklı bireylerin DMN' lerinin fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) ile karşılaştırılarak hastalıkla ilgili farklılıkların ve dolayısıyla GBD patofizyolojisi hakkında bulguların gösterilmesi amaçlanmıştır. Eğer ileri yaşta ve sonradan ortaya çıkan depresyonda hangi beyin bölgeleri arasındaki işlevsel ilişkinin bozulduğu ortaya çıkarılabilirse, bu bilgi hastalığın patofizyolojisini anlama, tedavi geliştirme ve tedavi prognozunu öngörmede kullanılabilir. HİPOTEZ: GBD' de beyindeki DMN' yi oluşturan beyin bölgelerinin birbiri ile ilişkisi bozulmaktadır. Bu bozulma özellikle yaş ile beraber izlenen nörodejeneratif alanlarda olmaktadır. YÖNTEM: Bu çalışmaya 15 GBD hastası ile 14 sağlıklı gönüllü dahil edilmiştir. Katılımcıların ayrıntılı psikiyatrik muayenesi yapıldıktan sonra DSM-IV için Yapılandırılmış Klinik Görüşme (SCID-1), Hamilton Depresyon Değerlendirme Ölçeği (HAM-D-17), Klinik Demans Evrelendirme Ölçeği (KDEÖ), Standardize Mini Mental Test (SMMT) uygulanmış ve 3 Tesla MR cihazı ile yapısal ve fonksiyonel görüntülemeleri tamamlanmıştır. Hasta ve sağlıklı kontrol grubunun DMN aktiviteleri bireylerin zihinsel olarak dinlenme durumunda değerlendirilmiştir. Bu tam dinlenme durumunu belirleyebilmek için de öncelikle kişilerin fMRG ödevi aracılığıyla zihinsel bir aktivite göstermeleri amaçlanmıştır; ardından gelen 5 dakikalık dinlenme durumundaki çekilen görüntüleri analize alınmıştır. fMRG-CONN-FC programı aracılığıyla fonksiyonel MR görüntülerinde DMN' nin işlevsel bağlantıları hasta ve kontrol grubu arasında t testi ile karşılaştırılmıştır. BULGULAR: Bulgularımız, hasta grubunda sağlıklı kontrollere göre medial prefrontal kortex (mPFC) ile parahipokampal girus-sağ posterior (PaHg-sp) arasında artmış işlevsel bağlantı göstermiştir (B=0.24, t=5.57, p-FDR<0.000921). Ek olarak DMN alt bölgeleri arasındaki bağlantıları hasta grubunun kendi içinde değerlendirdiğimizde mPFC ile PaHg-sp, mPFC ile posterior singulat korteks (PCC), mPFC ile sol lateral parietal lob (LLP), mPFC ile sağ lateral parietal lob (RLP) arasında artmış işlevsel bağlantı olduğunu saptadık. SONUÇ: Bu çalışmada kısmen ya da tam remisyondaki GBD hastalarında kontrol grubundan farklı olarak DMN' nin alt bölgelerinde işlevsel bağlantı değişiklikleri gözledik. Bu trait özellik kendisini emosyonel işlemleme ve bellek kayıt/geri çağırımından sorumlu olan mPFC ve PaHg-sp arasındaki bağlantıda artış olarak göstermiştir. Bu bulgu geç başlangıçlı depresyonda bellek performanslarını devam ettirmek için ilgili alanların ilişkisini artırmaya yönelik olarak yorumlanmıştır
