Schut, D.

Leiden University Scholary Publications

Boekbespreking van: Vredeswetenschap: doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantieSchut, D.CitationSchut, D. (1974). Boekbespreking van: Vredeswetenschap: doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantie. Acta Politica,9: 1974(3), 357-359. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/3449453 Version: Publisher's VersionLicense: Leiden University Non-exclusive licenseDownloadedfrom: https://hdl.handle.net/1887/3449453 Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).356 357 LiteratuurHoogerwerf geeft een beknopt overzicht van problemen die een rol spelen bij de analyse van de beleidsinhoud. Dit hoofdstuk is eigenlijk het enige dat is geschre­ven primair met het oog op vermeerdering en verdieping van het wetenschappe­lijk inzicht omtrent het beleid. Na zijn beschouwing over het onderzoek van be- leidsinhouden formuleert hij enkele indelingscriteria en vervolgens een aantal hypothesen, voortgekomen uit verlangen naar een ’algemene beleidstheorie’. Het is jammer dat het daarbij blijft en dat verderop in de bundel de nadruk vooral ligt op praktische handreiking bij beleidsvorming en beleidsvoering. Niet dat dit laatste niet betekenisvol en nuttig zou zijn, integendeel, het wemelt in tal van overheidsstukken nog van inconsequenties en andere onvolkomenheden. Maar naast deze handreiking voor beleidsvormers en -voerders bestaat zeer zeker be­hoefte aan beleidstheorie; de gezichtspunten inhoud, totstandkoming en effekten van beleid, die Hoogerwerf in dit verband noemt, kunnen daarbij zeker van centrale betekenis worden geacht.Natuurlijk ontbreekt het verderop in de bundel niet geheel aan heenwijzingen naar dergelijke theorie, maar zij staan duidelijk op de tweede plaats. Zo wijst A. F. Leemans in zijn bijdrage op de totstandkoming van het beleid mede op ’bepalende factoren’ zoals omgeving en systeem, op de relatie tussen individuele en collectieve wilsvorming en op de grenzen voor de vrijheid in beleidsvorming. Daarnaast schenkt hij aandacht aan de aktiviteiten die als het beleidsproces wor­den aangeduid.A. J. M. van Tienen behandelt vervolgens een aantal wetenschappelijke hulp­middelen bij de beleidsvoorbereiding. A. Darsono schreef een heldere bijdrage over de futurologie als hulpmiddel voor een rationeel beleid. Mevrouw B. G. Zandstra—Andela biedt een overzicht van nieuwe methoden die gebruikt kunnen worden voor het doen van een rationele keuze bij de verdeling en besteding van de overheidsgelden. Uiteraard wordt daarbij aan de meningsverschillen over het P.P.B.-systeem niet voorbij gegaan.Mevrouw H. M. In ’t Veld—Langeveld tenslotte schreef een uiterst wijze en be- hartigenswaardige beschouwing over beleidsevaluatie, in de politieke praktijk een onderbelicht terrein, de goede bedoelingen van de Algemene Rekenkamer onder haar huidige voorzitter ten spijt. Niet alleen politiek, maar ook onderzoekstech­nisch liggen hier wel zeer grote problemen en juist een uiteenzetting als die van mevrouw In ’t Veld kan dan ook worden beschouwd als een onderstreping van wat Hoogerwerf in zijn inleiding schreef over de maatschappelijke en onderzoekstech­nische relevantie van wetenschappelijke bestudering van beleid.Het tweede deel bevat een vijftal case-studies. J. van den Doel schrijft over het volkshuisvestingsbeleid, H. Emanuel over het loonbeleid, A. T. I. Nooij over het landbouwbeleid, G. P. A. Braam over het bejaardenbeleid en M. C. E. van Gendt over het beleid inzake het wetenschappelijk onderwijs.Na lezing van het eerste deel rijst natuurlijk de vraag, in hoeverre de auteurs van de hoofdstukken in het tweede deel met de wijze lessen van de medewerkers aan het eerste deel (of van vergelijkbare beleidsdeskundigen) rekening hebben gehouden. In de beschouwingen van Van den Doel, Braam en Van Gendt blijkt dat in meerdere of mindere mate het geval te zijn; deze hoofdstukken kunnen in zekere zin als concrete verduidelijking van enkele aspecten uit het eerste deel fungeren. Ten aanzien van de verhandelingen van Emanuel en Nooij geldt dat jammer genoeg niet; hun hoofdstukken bepalen zich tot een opsomming van ge­voerd of te voeren overheidsbeleid, beleidsbeschrijving, geen beleidsanalyse.Een vraag die overblijft is, waarom Beleid belicht in twee delen moest verschij­nen. Wie het eerste deel kocht, zal waarschijnlijk ook over het tweede deel willen beschikken. Hij betaalt in dat geval meer dan wanneer hij één boek van 370 bladzijden had kunnen aanschaffen. Mede omdat deel 2 allerminst een uitputten­de opsomming geeft van ’het overheidsbeleid’, doch slechts enkele voorbeelden, lijkt het aanbevelenswaardig, bij een eventuele tweede druk — die Beleid belicht zeker verdient —, beide delen in één bundel samen te voegen, eventueel met weg­lating van de bijdragen van Emanuel en Nooij.J. van PuttenB. V. A. Röling e.a., Vredeswetenschap: doelstellingen, methoden, maatschappe­lijke relevantie, -75 p., in stencilvorm uitgegeven door het Polemologisch Instituut te Groningen, 1973, f 5,—In september 1972 vond in Warffum een konferentie plaats over ’Vredesweten­schap: doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantie’. Aanleiding vorm­de het feit, dat het Polemologisch Instituut in Groningen - organisator van de konferentie — tien jaar bestond. Door middel van een interne publicatie heeft dit instituut een aantal van de bijdragen aan de konferentie gepubliceerd.Men treft die bijdragen aan, die betrekking hebben op de huidige stand van za­ken in de polemologie (peace research) vanuit het gezichtspunt van doelstellin­gen, methoden en de relatie tussen wetenschap en actie. Bijdragen over onder­zoek zijn niet in deze bundel opgenomen, maar zijn of worden elders gepubli­ceerd.Samenvattend heeft deze bundel betrekking op de vraag, hoe de ontwikkelingen op het wetenschapsterrein, dat in Nederland vooral onder de naam polemologie bekendheid heeft gekregen, moeten worden beoordeeld.In acht bijdragen wordt deze vraag op verschillende manieren toegespitst en uit­gewerkt, in de vorm van stellingen, of — meestal vrij korte — opstellen.Gegeven de omvang van deze bespreking is het niet mogelijk meer dan een korte aanduiding van de inhoud van elke bijdrage te geven.Röling — wiens naam en werk sterk met de opkomst van polemologie in Neder­land is verbonden — geeft in zijn bijdrage (’Ontwikkeling en stand van de pole­mologie in Nederland’) naast een persoonlijk getinte terugblik zijn visie op de ontwikkelingen in theorievorming, methoden en onderzoeksobjecten. Vervolgens vat hij samen, wat naar zijn mening de belangrijkste inhoud van de vredesweten­schap is. Hij brengt een vierdeling aan, waarvan de onderdelen zijn: Een ’hoofd­stuk’ over begrippen en methoden, de futurologische polemologie, de existentiële polemologie, en een hoofdstuk over de noodzakelijke verandering in houdingen en opvattingen. Het futurologische deel heeft betrekking op het op de toekomst georiënteerde denken. Daarbij moeten telkens nieuwe uitdagingen beantwoord worden: De emancipatie van de arbeidersklasse, de emancipatie van de koloniale volken, het vrijkomen van de atoomenergie, en de ecologische uitdaging. De existentiële polemologie doet onderzoek naar de faktoren, die in het bestaande polemogene stelsel de oorlog kunnen terugdringen en het structureel geweld kunnen aantasten. Onder de titel ’Vredeswetenschap: doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantie: een aantal hoofd- en bijzaken’ tracht Bart Tromp 358 359 Literatuurde balans op te maken. Hij onderscheidt daarbij drie nieveaus: Ten eerste het terrein van de zuivere wetenschapsbeoefening, de produktie van kennis. De schrijver stelt, dat de oogst gering is geweest, en hij geeft daarvoor een aantal redenen aan. In de tweede plaats het terrein van de sociaal-politieke uitstraling van wetenschap, in die zin van het al of niet toepassen van kennis. Op dit niveau — aldus Bart Tromp — lijkt de hoofdmoot van de aktiviteiten van de Nederlandse vredeswetenschappen te hebben gelegen, waarbij het de vraag is, of dit niet ten koste is gegaan van dieper- en verdergaande wetenschapsbeoefening. In de derde plaats het terrein van de institutionele verankering van de vredeswetenschap. De schrijver meent, dat de polemologie in Nederland slechts in zeer geringe mate geprofessionaliseerd is, maar hij voegt er aan toe dit eer een voordeel dan een nadeel te vinden, omdat zo een betere uitgangsstelling voor een interdisciplinaire benadering aanwezig is, dan wanneer ’de verstelling tot een eigen wetenschap’ zich had doorgezet (p. 24). Evenals Bart Tromp leveren G. van Benthem van de Berg en Hylke Tromp een evaluerende bijdrage. Van Benthem van de Berg con­stateert met name, dat de afbakening van de vredeswetenschap zo problematisch is, omdat alle diskussies over aard en taak van de sociale wetenschappen er naast en door elkaar in meespelen (p. 25). In de vorm van stellingen over het konfe- rentiethema werkt hij dit uit. Hylke Tromp (’Doel en methode van de polemolo­gie ) trekt een drietal conclusies met betrekking tot niveau en relevantie van de vredeswetenschap; Er bestaat grote onduidelijkheid omtrent het wetenschappe­lijk gehalte van uitspraken, die de vredeswetenschap heeft gedaan; er is betrek­kelijk weinig gerealiseerd van wat vanaf het begin als een van de methodologische innovaties van de vredeswetenschap werd beschouwd, namelijk de interdiscipli­naire werkwijze; en de organisatie van de vredeswetenschap weerspiegelt de ont­wikkeling en de huidige stand van zaken. Met betrekking tot dit laatste punt spreekt hij van ’een soort forum, waarin vrij duidelijk gebleken is hoezeer de uit­gangspunten uiteen lopen’ (p. 30). Zelf is hij van mening, dat het centraal object van de polemologie het militarisme moet zijn.De bijdrage van Herman de Lange draagt de titel ’Grensverhoudingen van de vredeswetenschap’. Hij besteedt met name aandacht aan de verbindingen tussen de vredeswetenschap, de geschiedwetenschap, en de leer der internationale be­trekkingen. Aan de hand van een aantal thema’s (methodenstrijd, de theorie van het machtsevenwicht, en de analyse van de nucleaire afschrikkingsstrategie) werkt hij zijn uitgangspunt uit, dat de genoemde drie wetenschappen bij uitstek histo­risch bepaalde wetenschappelijke specialisaties zijn en vandaar ook sterk histo­risch georiënteerd dienen te zijn (p. 35). Zijn conclusie luidt, dat de geschied­wetenschap kan bijdragen tot de integratie van door specialisme verbrokkelde kennis. Jaap Nobel schrijft over ’Vredesonderwijs: wetenschappelijke en filoso­fische aspecten’. Hij bespreekt die aspecten met het oog op de inhoud van het onderwijs in de vredesvraagstukken. Naar zijn mening moet het onderwijs in­zicht geven in de wijze waarop vredesfilosofie en vredeswetenschap in elkaar grijpen.De twee laatste bijdragen behandelen de vraag naar de verhouding tussen vredes­wetenschap en vredesbeweging. Hans Verhagen en Herman de Liagre Böhl (’Vre­deswetenschap en vredesbeweging: hoe organiseren we de krachten voor de vre­de’) bepleiten een wetenschap, die zich expliciet richt op de beweging, en daarbij vooral aansluiting zoekt bij radicaal-pacifistische stromingen. Hylke Tromp (’No­tities over vredeswetenschap en vredesbeweging’) bestrijdt de zienswijze van Ver­hagen en Böhl op een aantal punten en benadrukt de stelling, dat er een schei­ding ligt tussen wetenschap en beweging. Beide artikelen zetten een reeds eerder aangevangen polemiek voort.Evenals de discussies hierover tijdens de konferentie, geven zij de indruk, dat de discussianten gedeeltelijk langs elkaar heen praten. Waarschijnlijk is onder meer het polemische karakter van deze stukken daar schuld aan. Het probleem is ove­rigens belangrijk genoeg: De polemologie is van meet aan verbonden geweest met vredesgroeperingen. Uiteraard is het een vraag, met wie en op welke wijze bindingen worden aangegaan.Aan de bundel zijn overdrukken van een zestal artikelen uit de Groene Amster­dammer en Vrij Nederland toegevoegd, waarvan één de suggestieve titel draagt; Oorlog in de vredeswetenschap. Deze bundel biedt een goede —hoewel vluchtige — oriëntatie in de huidige stand van zaken op het terrein van de vredesweten­schap. Een duidelijke afbakening van de plaats en taak van deze wetenschap zal de lezer er echter niet in aantreffen. Integendeel, twee punten springen duidelijk naar voren. De vredeswetenschap, die van meet af aan een kritisch karakter wilde hebben, is in zichzelf verdeeld over de wijze, waarop zij een kritische maatschap- pij-wetenschap moet zijn.En in de tweede plaats wordt de vraag naar het object van de polemologie nog zeer uiteenlopend beantwoord. De indeling, die Röling geeft, is naar mijn mening te ruim; de toespitsing, die Hylke Tromp kiest, laat onvoldoende ruimte voor het ontwikkelingsvraagstuk (imperialisme), en is (in deze bundel) slechts beknopt uitgewerkt.Dat deze twee hoofdzaken van de vredeswetenschap nog steeds — en zelfs in toenemende mate — in discussie zijn, behoeft niet somber te stemmen. Belang­rijk is, of uit deze discussie nieuwe impulsen voortkomen voor toegepast onder­zoek, zowel binnen de vredeswetenschap als daarbuiten.D. Schut

Boekbespreking van: Vredeswetenschap: doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantie

NARCIS 

https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3449454/download

Boekbespreking van: Vredeswetenschap: doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Leiden University Scholary Publications

NARCIS