Hoe kan de bespreekbaarheid van psychische en verslavingsklachten in de werkomgeving verbeterd worden?:Een focusgroepstudie vanuit meerdere perspectieven binnen de Nederlandse krijgsmacht
Doel Veel werknemers in hoogrisicoberoepen, zoals militairen, worden op het werk blootgesteld aan stressoren. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van psychische klachten (inclusief verslaving). Het kunnen bespreken van psychische klachten met de leidinggevende of collega’s kan positieve gevolgen hebben voor het werk, zoals sociale steun en werkaanpassingen, maar het kan ook leiden tot negatieve gevolgen zoals stigma en discriminatie. Dit maakt de keuze om wel of niet open te zijn over psychische klachten en verslaving een complex dilemma met gevolgen voor gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid. Het doel van de huidige studie was de belemmerende en bevorderende factoren voor het bespreken van psychische klachten in de werkomgeving bij militairen in kaart te brengen, vanuit meerdere perspectieven. Methode Een kwalitatieve focusgroepstudie binnen de Nederlandse krijgsmacht vanuit verschillende perspectieven is uitgevoerd. De focusgroepgesprekken zijn opgenomen en getranscribeerd. Inhoudsanalyse met inductieve benadering werd uitgevoerd in het softwareprogramma Atlas.ti. Deelnemers In totaal hebben 46 mensen deelgenomen, verdeeld over 8 homogene focusgroepen, die drie perspectieven vertegenwoordigden: militairen met psychische klachten (N=20), militairen zonder psychische klachten (N=10) en militaire zorgprofessionals (N=16). Resultaten Er werden vijf belemmerende factoren gevonden voor het bespreken van psychische klachten in de werkomgeving: (1) angst voor negatieve carrière consequenties, (2) angst voor sociale afwijzing, (3) gebrek aan steun vanuit de leidinggevende, (4) het moeilijk vinden te praten over psychische klachten en (5) de werkcultuur waarin mensen geacht worden sterk te zijn. Er zijn ook drie bevorderende factoren gevonden: (1) verwachte positieve gevolgen van openheid (dat je beter kan worden en dat je openheid anderen kan helpen), (2) steun vanuit de leidinggevende en (3) psychische klachten die werkgerelateerd waren konden makkelijker besproken worden. De perspectieven van de drie groepen kwamen sterk overeen. Conclusie Vanuit alle drie de perspectieven werd bevestigd dat bijna alle belemmerende factoren gerelateerd waren aan de angst een ‘stempel’ te krijgen, en daardoor negatiever beoordeeld te worden (stigma) of negatiever behandeld te worden (discriminatie). De onderzoeksbevindingen tonen daarmee aan dat stigma en discriminatie rond psychische klachten een aanzienlijke barrière vormen voor gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid, en dat destigmatiserende interventies nodig zijn. De kennis, de houding en het gedrag van leidinggevenden bleken van cruciaal belang voor het wel of niet bespreken van psychische klachten. Voor hen ligt daarom een sleutelrol voor militairen met dergelijke klachten. Tenslotte zou op beleidsniveau moeten worden bekeken wat gedaan kan worden bepaalde angsten, zoals de angst voor negatieve carrière gevolgen, weg te nemen. Samen kan dit zorgen voor betere bespreekbaarheid van psychische klachten in de werkomgeving. Betere bespreekbaarheid kan het ook makkelijker maken vroegtijdig hulp te zoeken, wat ook weer belangrijk is voor gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid
