Szczerbińska, Katarzyna

Polish

Jagiellonian Univeristy Repository

Rozdział IV. 1Próba oceny badań podjętych w projekcie CLESADotychczas prowadzone w Polsce badania dostępności opieki zdrowotnej doty­czyły wybranych świadczeń lub kontekstów dostępu. Dopiero wprowadzenie reformy ochrony zdrowia zmotywowało badaczy do przeprowadzenia bardziej kompleksowych projektów obejmujących analizę dostępu do większości świad­czeń [Tymowska, 2003a; Borkowska-Kalwas, Pączkowska, 2004; Borkowska- -Kalwas, Halik, Pączkowska, 2001]. Zwykle dotyczyły one ogółu ludności i opierały się na opinii osób badanych1, rzadko skupiając się na dostępności róż­nych form opieki dla osób starszych [Halik, 2002; Borkowska-Kalwas, Halik, Pączkowska, 2001] lub korzystaniu ze świadczeń przez tę grupę [Bień, 1996; Bień, 2002a; Trafiałek, 2003; Szczerbińska, 2002]. Celem projektu CLESA było przeprowadzenie w miarę możliwości cało­ściowej oceny porównawczej dostępności szerokiego zakresu usług medycznych i pomocy społecznej dla osób starszych z uwzględnieniem poszczególnych ka­tegorii dostępności i ich zmian w określonym okresie (1990-2000). W ramach projektu przy użyciu odpowiednich metod w sposób systematyczny i uporząd­kowany przeprowadzono analizę wielu dokumentów (w tym wyników wspo­mnianych wyżej raportów z badań) w poszukiwaniu informacji odnoszących się do zagadnienia osiągalności i dostępności świadczeń medycznych i pomocy społecznej dla ludzi starszych. Zastosowanie opracowanych w projekcie narzę­dzi (kwestionariusza MQ i FCQ) umożliwiło przeprowadzenie wszechstronnej oceny dostępności. Kompleksowość podejścia została zagwarantowana poprzez:- objęcie badaniami większości grup świadczeń medycznych i społecznych;-analizę zasadniczych kategorii dostępności świadczeń (tj. osiągalności świadczeń, świadomości istnienia świadczenia na rynku, dostępności prze­strzennej, organizacyjnej i kosztowej);- rozważenie wielu cech charakteryzujących poszczególne kategorie dostęp­ności świadczeń, takich jak: liczba profesjonalistów, udzielanych porad, zakładów udzielających świadczenia, stopień świadomości lekarzy, pra­cowników socjalnych i osób starszych odnośnie do istnienia i sposobu ko­rzystania ze świadczeń, stopień partycypowania pacjentów w kosztachNa przykład badania CBOS, CSIOZ. 346 Dostępność opieki zdrowotnej i pomocy społecznej dla osób starszych w Polsceświadczeń, zasady reglamentacji świadczeń, liczba wejść do systemu, czas oczekiwania i rodzaje dostępu do usługi (patrz załącznik 2);- wykorzystanie metod badawczych stosowanych w badaniach świadczeń zdrowotnych (health services research), zapewniających ocenę ich dostęp­ności z różnej perspektywy: świadczących i odbiorców świadczeń;- odtworzenie pełniejszego obrazu funkcjonowania systemu opieki zdrowot­nej i pomocy społecznej w odniesieniu do osób starszych przy wykorzy­staniu:• wskaźników strukturalnych dających obraz statyczny,• opinii profesjonalistów na temat trajektorii - ścieżki starszego pacjenta w systemie (w tym celu przeprowadzono analizę specjalnie dobranych przypadków, odwzorowując w sposób dynamiczny funkcjonowanie sys­temu w różnych zakresach opieki),• opinii osób otrzymujących świadczenia (opiekunów osób starszych), któ­re miały dopełnić obraz funkcjonowania opieki, a jednocześnie dostar­czyć informacje o akceptowalności świadczeń;- wykazanie zmian dostępności opieki w pewnym czasie (analizowano okres od 1990 do 2000 roku).Przeprowadzono analizę świadczeń, które wybrano tak, aby odzwierciedlały cztery główne obszary opieki:1) opiekę podstawową realizowaną w środowisku domowym (przez lekarza rodzinnego, pielęgniarkę środowiskowo-rodzinną, pracownika socjalnego i opie­kunkę środowiskową), działania z zakresu promocji zdrowia oraz uczęszczanie do DDPS;2) opiekę specjalistyczną ambulatoryjną z wyróżnieniem geriatrycznej;3) opiekę szpitalną prowadzoną na oddziałach chorób wewnętrznych i ostrych geriatrycznych;4) opiekę poszpitalną obejmującą:- rehabilitację w warunkach szpitalnych lub uzdrowiskowych,-opiekę długoterminową realizowaną w zakładach opiekuńczo- leczniczych, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych i hospicjach oraz w oddziałach dla przewlekle chorych,- opiekę długoterminową realizowaną w domach pomocy społecznej.W badaniu opinii profesjonalistów opieki zdrowotnej i pomocy społecznej na temat funkcjonowania obu tych instytucji w zakresie opieki nad osobami star­szymi posłużono się wybranymi przypadkami (upadku, otępienia, zniedołężnie- nia i udaru mózgu), tak aby zobrazować sposób postępowania w różnych obsza­rach opieki. 1 tak, analiza przypadku osoby, która doznała udaru mózgu, pozwo­liła na opis realizacji opieki w oddziałach szpitalnych (wewnętrznym, specjali­stycznym i rehabilitacji) oraz opieki domowej prowadzonej w odniesieniu do osoby przewlekle chorej i niepełnosprawnej fizycznie. Z kolei przykład osoby chorej na otępienie posłużył do opisu funkcjonowania podstawowej opieki zdrowotnej (lekarza rodzinnego, pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej), ambu­latoryjnej opieki specjalistycznej, opieki środowiskowej realizowanej zarówno Podsumo wanie 347przez pielęgniarki, jak i opiekunki środowiskowe pomocy społecznej, oraz sta­cjonarnej opieki długoterminowej w ramach ZOL, ZPO i DPS dla przewlekle chorych. Przypadek człowieka zniedołężniałego pozwolił na zobrazowanie pro­cedury przyjmowania osoby starszej do DPS i spektrum świadczeń z zakresu promocji zdrowia realizowanych w tych placówkach. Epizod upadku bez zła­mania dał możliwość oceny działania pomocy doraźnej (pogotowia, izby przy­jęć) i rehabilitacji środowiskowej.W ten sposób dokonano próby wnikliwej oceny dostępu osób starszych do różnych form opieki. Zastosowana metoda (badanie kwestionariuszem MQ) w dużej mierze bazuje na danych zastanych. Z tego względu nie zawsze było możliwe precyzyjne określenie wszystkich elementów dostępności świadczeń dla osób w wieku 65 lat i więcej. Utrudnienia związane z pozyskiwaniem infor­macji na temat korzystania przez ludzi starszych z poszczególnych świadczeń były spowodowane niepełną sprawozdawczością w tym zakresie. Co więcej, wyniki analizowanych badań czasem wykazywały sprzeczności, będące źródłem problemów w ich interpretacji. Jednym z utrudnień była również konieczność szacowania liczby usług na podstawie danych dotyczących populacji ogólnej. Aby zobrazować charakter zawiłości poszukiwania odpowiednich danych, wy­starczy powiedzieć, że świadczenia realizowane w ramach pomocy społecznej od lat wydają się bardzo precyzyjnie raportowane. Korzystając z dostępnych da­nych, nie można było jednak określić liczby osób starszych uzyskujących po­szczególne świadczenia (np. zasiłki i usługi), ponieważ w zestawieniach stosuje się kryterium sytuacji uprawniającej do pomocy, a nie wieku.Z drugiej strony, zastosowanie w projekcie wielu metod z zakresu badań jako­ściowych zapewniło wszechstronność podejścia i stanowi nowość w badaniach dostępności świadczeń medycznych w Polsce. Należy podkreślić, że wiele danych zebranych w wyniku analizy literatury znalazło potwierdzenie we wnioskach z wywiadów przeprowadzonych z pracownikami obu sektorów i opiekunami osób starszych (a więc klientami tych instytucji). Badanie opinii osób opiekują­cych się chorymi na otępienie i po udarze mózgu pozwoliło na dokładniejsze odwzorowanie sposobu zorganizowania opieki i zakresu jej realizacji, dostar­czając jednocześnie (dokonanego z ich perspektywy) szczegółowego opisu pro­blemów i potrzeb pojawiających się w trakcie opieki nad przewlekle chorym starym człowiekiem.Wspomniane uwagi dotyczące problemów, które pojawiły się w trakcie pro­wadzenia badania, są więc przyczynkiem do stwierdzenia konieczności wpro­wadzenia spójnego systemu sprawozdawczości, który umożliwiałby analizowa­nie danych w różnej przestrzeni czasowej, zakresie pojęciowym, jak również w wielu kontekstach, uwzględniających między innymi wiek podeszły. Nato­miast uzyskane wyniki, a zwłaszcza niemożność dokładnego określenia dostęp­ności niektórych świadczeń dla osób starszych, powinny być impulsem do przy­szłych badań empirycznych.Trzeba podkreślić, że zapotrzebowanie na świadczenia opiekuńcze zdecydo­wanie zwiększa się po 75. roku życia. Dlatego prowadzenie szczegółowych sta­348 Dostępność opieki zdrowotnej i pomocy społecznej dla osób starszych w Polscetystyk i badań, zwłaszcza w odniesieniu do tej grupy ludzi starych, ma mocne uzasadnienie. Rozwijanie różnych świadczeń należy bowiem planować, odwo­łując się do szczegółowych danych dotyczących rzeczywistych potrzeb popula­cji osób starszych. Cennym źródłem takich danych mogą być informacje gro­madzone przez NFZ.

Próba oceny badań podjętych w projekcie CLESA

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/258669/szczerbinska_proba_oceny_badan_podjetych_w_projekcie_clesa_2006.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Próba oceny badań podjętych w projekcie CLESA

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository