The position of the individual in the face of modernity in the philosophy of Arnold Gehlen. Exercise in the critique of culture

Abstract

Praca poświęcona jest analizie i krytyce koncepcji nowoczesności Arnolda Gehlena, niemieckiego filozofa i socjologa (1904-1976). W centrum uwagi stoi sytuacja jednostki wobec przemian „epoki technicznej”. W I rozdziale przedstawione zostały antropologiczne podstawy teorii kultury Gehlena wraz z wiodącym pojęciem „odciążenia” (Entlastung). Rozdział II poświęcony jest analizie głównych wątków jego koncepcji nowoczesności i jej konsekwencji dla jednostki (rozwój techniki i nauki, „erozja instytucji”, „subiektywizacja” , utrata przestrzeni do działania). W III rozdziale rozważone zostają „szanse jednostki” – możliwe formy „dobrego życia” w nowoczesnej cywilizacji. W krytycznym nawiązaniu zarówno do Gehlena, jak i do M. Webera, M. Foucaulta oraz H. Arendt proponuję koncepcje „ascezy wewnątrzświatowej” oraz „osobowości-instytucji” jako podstawy etyki życia codziennego.The thesis is an analysis and critique of the concept of modernity by Arnold Gehlen (1904-1976), a German philosopher and sociologist. The main focus is the position of the individual in the face of the changes of the ‘age of technology’. In Chapter 1 anthropological foundations of Gehlen’s theory of culture are described including the vital concept of ‘relief’ (die Entlastung). Chapter 2 is concerned with an analysis of the main problems of Gehlen’s concept of modernity and its relation to the individual (scientific and technological development, ‘erosion of institutions’, ‘subjectivization’, loss of the space for action). Chapter 3 consists of a discussion of ‘the opportunities of the individual’ i. e. potential forms of ‘a decent life’ in the modern world. In a critical approach to the theories of A. Gehlen, M. Weber, M. Foucault and H. Arendt I suggest concepts of ‘worldly asceticism’ and ‘personality-insititution’ to describe the foundations of the everyday life ethics