Hermans, Jessie

Jaarsma, Debbie

Reijneveld, Menno

Dutch

De transitie naar ‘de drie V’s’ – zorg voorkomen, verplaatsen en vervangen – vraagt van artsen dat zij inspelen op de maatschappelijke context van hun werk. Maar, zeggen de auteurs, dan moeten we medisch studenten wel anders opleiden

Proceedings - University of Groningen

   University of GroningenArts2040 is nu al nodigHermans, Jessie; Jaarsma, Debbie; Reijneveld, MennoPublished in:Medisch ContactIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:2021Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Hermans, J., Jaarsma, D., & Reijneveld, M. (2021). Arts2040 is nu al nodig: Basisopleiding geneeskundemoet maatschappijgerichter. Medisch Contact, (4), 34-36. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/arts2040-is-nu-al-nodig.htmCopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 12-10-202234    MEDISCH CONTACT 04 | 28 JANUARI 2021  dr. Jessie Hermansarts maatschappij + gezondheid, onderwijscoördinator sociale  geneeskunde, UMC en RU  Groningen prof. dr. Debbie Jaarsmahoogleraar onderzoek en  innovatie van medisch onderwijs, UMC en RU Groningenprof. dr. Menno Reijneveldsociaal geneeskundige/ epide mioloog, hoogleraar  sociale geneeskunde, UMC  en RU GroningenOPLEIDINGHet vorig jaar verschenen Raamplan Artsopleiding 2020 – het kader voor de umc’s om hun geneeskundeoplei-ding in te richten – schenkt meer dan vorige versies expliciet aandacht aan preventie, toegankelijke en passende zorg en de maatschappelijke context waarbinnen de arts gaat werken.1Dat betekent een goede uitgangs positie voor de ontwikkeling van de CanMeds-competentie  ‘maatschappelijk handelen’. Toch is het de vraag of het geneeskundecurriculum hierdoor ook daadwerke-lijk anders wordt. Maatschappelijk handelen stond namelijk ook al in het vorige raamplan, maar kwam maar mondjesmaat aan bod in de curricula. Aldus het panel dat in 2017 alle opleidingen geneeskunde in Nederland visiteerde, en constateerde dat de umc’s daarmee hun studenten onvoldoende op hun toekomst, vaak  buiten het ziekenhuis, voorbereidden.2Dit levert twee vragen op: Hoe moet een curriculum eruitzien dat toekomstige artsen echt goed voorbereidt op maatschappelijk handelen? En wat is ervoor nodig om een dergelijk maatschappij-gericht curriculum te realiseren? Maatschappelijk handelenMaatschappelijk handelen gaat zowel over het voorkomen van ziekte als over het realiseren van passende en toegankelijke zorg. En het gaat om handelen op individueel én populatieniveau. Denk bijvoorbeeld aan een gesprek over leefstijl met patiënten van diverse culturele en etnische achtergronden of met lage gezondheidsvaardigheden, en het vervolgens aanbieden van een leefstijlinterventie op maat. Of aan kinderen in de jeugdhulp die de zorg moeten krijgen waar ze recht op hebben. De huidige verplaatsing van zorg van de tweede naar de eerste en nulde, Arts2040 is nu al nodig BASISOPLEIDING GENEESKUNDE MOET MAATSCHAPPIJGERICHTER De transitie naar ‘de drie V’s’ – zorg voorkomen, verplaatsen en vervangen – vraagt van artsen dat zij inspelen op de maat-schappelijke context van hun werk. Maar, zeggen de auteurs, dan moeten we medisch studenten wel anders opleiden.  preventieve, lijn maakt het daarbij gemakkelijker om gezondheidsbehoeften van kwetsbare groepen vroeg te identifice-ren en daarop te interveniëren. Belangrij-ke gezondheidswinst is het gevolg, vooral bij laagopgeleide  burgers. Maatschappelijk handelen betekent dat de arts moet leren denken en werken over de grenzen van de eigen discipline en instelling heen, en meer buiten de context van het ziekenhuis. Hij moet op de hoogte zijn van maatschappelijke vraagstukken en trends in de zorg, en daarop kunnen inspelen, bijvoorbeeld door e-health en m-(mobile)health in te zetten. En hij moet zorgnetwerken kunnen verbinden met welzijns- en preventienetwerken, om kwetsbare groepen tijdig van de juiste zorg te voorzien en geïntegreerde oplos-singen te vinden voor kwesties als obesitas of  huiselijk geweld. Dat is maatschappe-lijk leiderschap, en het is netwerkgenees-kunde en leefstijlgeneeskunde in optima forma. Een maatschappijgericht curriculum moet hier met kennis op aansluiten. Het Raamplan 2020 biedt hier zeker kaders voor. Het betekent echter ook het aanleren van vaardigheden zoals het opstellen van een ‘diagnose’ en ‘therapie’ op wijk- of In verschillende umc’s wordt al geëxperimenteerd met een maatschappijgericht curriculum28 JANUARI 2021 | MEDISCH CONTACT 04    35 Met het ‘coschap in de wijk’ ervaren studenten de invloed van leefomgeving en sociaal-maatschappelij-ke context op de gezondheid van mensen.gemeente niveau. Hier laat het Raamplan 2020 wel wat liggen. Waar de meeste  competenties worden geformuleerd als eindtermen die zelfstandig, dus zonder supervisie, uitgevoerd moeten kunnen worden, zijn competenties die betrekking hebben op maatschappelijk handelen op populatieniveau dat niet. Zij dienen slechts in overleg met een supervisor of onder supervisie ontwikkeld te worden. En maatschappelijk handelen op popu-latieniveau behoort ook niet tot de set beroepsactiviteiten die elke aanstaande arts moet kunnen uitvoeren. Opleidingsmodellen Eigenlijk weten we heel goed hoe we een maatschappijgericht curriculum vorm moeten geven. In verschillende umc’s wordt hier namelijk al mee geëxperimen-teerd. Een goed voorbeeld is het ‘coschap in de wijk’, in Utrecht.3 Studenten maken hier  gedurende een week kennis met het preventie- en zorgnetwerk buiten het  ziekenhuis en ervaren de invloed van leef-omgeving en sociaal-maatschappelijke context op de gezondheid van en zorg voor mensen. Dan gaat het om schulden-problematiek, armoede, laaggeletterd-heid, verslaving. Thema’s die meestal niet in de spreekkamer van de arts aan de orde komen, maar wel grote invloed hebben op de gezondheid. Een ander voorbeeld is Rotterdams onderwijs in doelmatigheid van zorg dat zich richt op het aanleren van kostenbewustzijn van aanstaande artsen.4 Zij leren hier om keuzes in de zorg ook financieel te onderbouwen in het maat-schappelijk debat. En de lijn Healthy Ageing die momenteel in Groningen wordt ingevoerd in de bachelorfase, waar-in maatschappelijk handelen centraal staat in de leeropdrachten die studenten krijgen. Dat zijn drie voorbeelden van onderwijsvormen die aanstaande artsen leren breder te kijken dan het vooral  ziektegericht denken en handelen dat de huidige curricula domineert. Deze bredere aanpak wordt nog effectiever als we het hele curriculum baseren op een opleidingsmodel waarin maatschappelijk handelen volledig is geïntegreerd in medisch handelen, en met toetsing van GETTY IMAGESmaatschappelijk handelen als integraal onderdeel. Dat kan bij-voorbeeld met het ‘competentiemodel arts 21ste eeuw’, of het  ‘raamwerk gezondheidszorgsystemen’ dat de student stimuleert om klinisch te redeneren op individueel niveau én populatieni-veau: wat is er biomedisch aan de hand, maar ook, welke  determinanten en maatschappelijke processen spelen hier een rol. Deze opleidingsmodellen zijn gericht op interprofessioneel samenwerken, verbinden preventie en zorg automatisch en leren studenten ook te denken in gezondheidszorgsystemen en te scha-kelen tussen patiënt, community en populatie.5 6 Ze bouwen voort op het  biopsychosociale model dat het Raamplan 2020 han-teert. Aanpassing curriculaEen dergelijke versterking van maatschappelijk handelen betekent een aanpassing van de geneeskundecurricula. De extramurale preventie- en zorgcontext wordt daarin dan automatisch belang-rijker. Immers, daar dienen gezondheidsvragen zich meestal als eerste aan en daar worden ze voor het overgrote deel ook afgehan-deld. Het betekent ook het geven van een daarbij passende rol aan 36    MEDISCH CONTACT 04 | 28 JANUARI 2021  artsen uit de preventieve, nuldelijnszorg en de eerste lijn, zodat zij rolmodellen voor studenten kunnen leveren, in alle fasen van de opleiding.Voor de masterfase geldt dat we coschappen zo moeten vorm-geven dat de coassistent leert om zorg en preventie aan te passen aan de context van de patiënt en aan de sociale kaart. Die coassistent moet leren hoe de patiënt vanuit de nulde- of eerstelijnssetting ook zorg kan krijgen in meer gespecialiseerde zorgvoorzienin-gen. Dat vereist leren hoe er in de nulde en eerste lijn en de meer gespecialiseerde zorg wordt gedacht en gehandeld. Dan ontstaat inzicht in de manier waarop verplaatsing van zorg aan de orde is. Dat helpt om te leren werken met concepten als netwerkgenees-kunde en leefstijlgeneeskunde. Dat vraagt om substantieel langer durende (langer dan de, gemiddeld, tien weken in de huidige  curricula) extramurale coschappen in de nulde- en eerstelijns-zorg, bij sociaalgeneeskundigen en huisartsen, en in de care, bij  specialisten ouderengeneeskunde. Extramurale coschappen die bijvoorbeeld een geheel masterjaar omvatten, waarin ook steeds verbindingen tussen extra- en intramuraal worden gelegd. Daar zijn we nog lang niet, maar het onderwijs beweegt wel. In Groningen zijn we bijvoorbeeld het extramuraal coschap aan het verlengen, als eerste stap, van acht naar twaalf weken. Daarin leggen we verbindingen op de werkvloer tussen huisartsgenees-kunde, sociale geneeskunde en ouderengeneeskunde, en van daaruit met zorg in het ziekenhuis, en het bredere palet zorg en preventie extramuraal, bijvoorbeeld welzijnswerk. Dat gebeurt onder andere via ‘patient journey’s’, waarbij de student de patiënt vergezelt op zijn zorgreis. En het gebeurt door het aanbieden van onderwijs met casuïstiek die de student leert schakelen tussen de ziekte of klacht van de patiënt en maatschappelijke gezondheids-vraagstukken, en tussen de verschillende echelons van zorg.  RealiserenWe weten dus hoe een maatschappijgericht geneeskunde-curriculum eruit moet zien, maar kunnen we dat ook realiseren? Daar moet nog behoorlijk wat voor gebeuren in de umc’s.  Belangrijke bouwsteen is een multidisciplinair team van docen-ten, geneeskundig specialisten uit alle sectoren van de preventie en zorg en onderwijskundigen. Die moeten elkaar en elkaars expertise leren kennen en respecteren, en tijd vrijmaken voor gedegen denk- en ontwikkelwerk. De inzet van curriculumleiders met expertise wat betreft verander management kan het proces bevorderen, we hebben het immers over een fundamentele her-ziening. Verder kan het inzetten van studenten als onderwijs-OPLEIDINGcontacta.j.m.hermans@umcg.nlcc: redactie@medischcontact.nlwebDe voetnoten en meer over dit onderwerp vindt u onder dit artikel op medischcontact.nl/artikelen.ambassadeurs deze ontwikkeling versnellen. Zo hebben studenten die geïnteresseerd zijn in maatschappelijke zorgvragen een coschap ‘publieke zorg asielzoekers’ in Groningen bepleit en  vervolgens helpen realiseren toen zij daarvoor de kans kregen.  Daarnaast zullen umc’s in hun criteria voor selectie de belangstelling van studenten voor maatschappelijke zorgvraagstukken meer moeten meewegen. Dat past goed bij de bewe-ging van umc’s naar meer preventie.7 Arts2040De integratie van gezondheidsaspecten op populatie- en maatschappijniveau in een curriculum is notoir lastig, zo blijkt uit het visitatierapport uit 2017. Er zal stevig leider-schap nodig zijn om dit te realiseren – uit de literatuur zijn de barrières bekend zoals gebrek aan ruimte binnen het curri culum, prioriteit voor puur medische onderwerpen en onderschatting van het belang van public health.8 Dat betekent een belangrijke rol voor de umc’s en hun koepel, de NFU. Het betekent investeren in andere menskracht en in midde-len, door umc’s, maar evenzeer door het minis-terie en zorgverzekeraars – dit gaat immers over de zorg van de toekomst. Een maatschappijgericht curriculum geeft zicht op de Arts2040, een traject dat de KNMG nu uitwerkt en waar de voorzitter voor pleit.9 Dat is een arts met een focus op preventie, met het concept van positieve gezondheid op haar netvlies en met voldoende bagage om in de extramurale context maatschappelijk te han-delen. Dat realiseren is urgent: we hebben deze Arts2040 eigenlijk nu al nodig, om de zorg effectief en betaalbaar te houden en te maken. Laten we daarom voort varend de opleiding geneeskunde meer maatschappijge-richt maken en deze lijn doortrekken naar de medische  vervolgopleidingen! Er zal stevig leiderschap nodig zijn om dit te realiseren

Physican2040 is now already needed:Medical training should orient better on society

https://pure.rug.nl/ws/files/157746687/mc2021_JH_Arts2040_is_nu_al_nodig.pdf

Physican2040 is now already needed:Medical training should orient better on society

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Proceedings - University of Groningen