Ojrzyńska, Katarzyna

Lodz University of Technology Repository

20Fot. PixabayO miłości nie tylko  platonicznej: aktorzy  z niepełnosprawnością intelektualną mówią  o swoich pragnieniach W 2016 r. na ekrany irlandz-kich kin wszedł obraz Lena Colli-na pt. Sanctuary [Schronienie]. Na pierwszy rzut oka, fabuła filmu nie wydaje się zbyt oryginalna – jest to kolejna opowieść o zakazanej, herteroseksualnej miłości. O wy-jątkowości filmu świadczy jednak to, że porusza on zagadnienia mi-łości i potrzeb seksualnych osób z niepełnosprawnością intelektu-alną. Ponadto twórcy filmu przed-stawiają te kwestie z perspektywy osób niepełnosprawnych i przy ich czynnym udziale (wszystkie role osób niepełnosprawnych są odgrywane przez aktorów z nie-pełnosprawnością intelektualną). Co ważne, Sanctuary to adaptacja sztuki o tym samym tytule, którą specjalnie dla działającego w Gal-way profesjonalnego teatru osób z niepełnosprawnością intelektu-alną Blue Teapot napisał Christian O’Reilly w bliskiej współpracy z aktorami tego teatru. Wczesną je-sienią 2015 r. zarówno Len Collin, jak i Christian O’Reilly odwiedzili Łódź, aby wziąć udział w organizo-wanej na Uniwersytecie Łódzkim konferencji „Negotiating Space for (Dis)Ability in Drama, Theatre, Film, and Media”. Uczestnicy kon-ferencji mieli zatem okazję dowie-dzieć się wielu ciekawych szcze-gółów dotyczących twórczości dramatopisarza i reżysera, który właśnie w tym czasie pracował nad filmem. W moim artykule po-święcę uwagę przede wszystkim postaci Christiana O’Reilleya, gdyż jego historia doskonale obrazuje pewne uwarunkowania historycz-ne, społeczne, i kulturowe, które w istotnym stopniu zadecydowały o kształcie oraz kierunku rozwoju aktywizmu i kultury osób niepeł-nosprawnych w Irlandii. Poza gra-nicami Irlandii Christian O’Reilly jest znany przede wszystkim jako autor historii, na podstawie której Damian O’Donnell nakręcił swój głośny film „Ja w środku tańczę” (2004) z Jamesem MacAvoyem i Stevenem Robertsonem w rolach głównych. Jest to historia nawią-zująca do doświadczeń osobistych autora z lat dziewięćdziesiątych XX. wieku, które były czasem ra-dykalnych przemian w Republice Irlandii. Przede wszystkim był to okres tak zwanego Celtyckiego Ty-grysa, czyli gwałtownego rozwoju gospodarczego kraju. Był to jed-nocześnie czas bardzo głębokich przemian społecznych i obycza-jowych. Co więcej, lata dziewięć-dziesiąte ubiegłego stulecia w Ir-landii to okres wzmożonej walki o prawa osób niepełnosprawnych – walki, która nieco przypadkiem stała się również udziałem Chri-stiana O’Reilleya.Poszukując pracy po ukończe-niu studiów, O’Reilly natknął się na ogłoszenie Centrum na rzecz niezależnego życia (Centre for In-dependednt Living, CIL). Ogłosze-nie dotyczyło posady, która łączyła wiele funkcji: funkcję specjalisty ds. komunikacji, pracownika na-ukowo-badawczego i asystenta osoby niepełnosprawnej. Christian 9dr Katarzyna OjrzyńskaZakład Dramatu i Dawnej Literatury Angielskiej.  Instytut Anglistyki, Uniwersytet Łódzki21otrzymał tę posadę i pracował w CIL przez kolejne dwa lata, pod-czas których poznał dwie ważne osoby, których losy posłużyły jako kanwa scenariusza pt. No Ma-gic Pill, stanowiącego podstawo-we źródło inspiracji dla filmu „Ja w środku tańczę”. Osobami tymi byli: Dermot Walsh – mężczyzna z porażeniem mózgowym, któ-rego asystentem osobistym był Christian, i Martin Naughton, który porusza się na wózku i jest pionie-rem idei niezależnego życia osób niepełnosprawnych w Irlandii. Nie bez znaczenia pozostaje to, że w latach osiemdziesiątych Nau-ghton dużo podróżował, w tym również po Stanach Zjednoczo-nych. To właśnie z Ameryki przy-wiózł do Irlandii ideę aktywizmu opartego na społecznym modelu niepełnosprawności, według któ-rego przyczyna niepełnospraw-ności tkwi nie tyle w uszkodzeniu ciała, ile w sposobie organizacji społeczeństwa oraz w barierach, zarówno mentalnych, jaki i fi-zycznych, jakie są tworzone przez społeczeństwo. Problem nie tkwi w braku przystosowania jednost-ki do określonego środowiska, ale w braku przystosowania środo-wiska do potrzeb jednostki. Stany Zjednoczone to również kolebka ruchu na rzecz niezależnego ży-cia osób niepełnosprawnych. Oto jak przesłanki tego ruchu definiuje naukowiec i aktywista pochodze-nia niemieckiego Adolf Ratzka:„Niezależne życie oznacza prawo wszystkich ludzi, bez względu na wiek, rodzaj i stopień niepełno-sprawności, do życia w społeczeń-stwie; to prawo do korzystania z tak samo szerokiego wachlarza możli-wości z zakresu mieszkalnictwa, transportu, edukacji i zatrudnienia jak inni członkowie danej społecz-ności; to prawo do uczestnictwa w życiu społecznym, ekonomicz-nym i politycznym swojej społecz-ności; prawo do założenia rodziny; prawo do bycia odpowiedzialnym i szanowanym członkiem społe-czeństwa, posiadającym wszelkie przywileje i obowiązki, które mu przysługują; jest to zatem prawo do realizowania swojego potencjału”. Pierwsze irlandzkie CIL powsta-ło w 1992 r. Osoby skupione wokół Naughtona nie bez powodu nazy-wano „IRĄ osób niepełnospraw-nych,” walczących pod hasłem „Nic o nas bez nas.” Nie podkładali oni co prawda bomb, ale domagali się praw należnych osobom z niepeł-nosprawnościami w sposób zde-cydowany i zasadniczy – często w formie spektakularnych prote-stów przed parlamentem. Pierw-szy, szczególnie dramatyczny protest miał miejsce mniej więcej w połowie lat dziewięćdziesiątych. O co chodziło? Otóż w latach 1992-1994, 29 osób z niepełnospraw-nościami, zrzeszonych w ramach CIL korzystało z grantu realizo-wanego jako część programu ra-mowego UE, który umożliwiał im prowadzenie niezależnego życia. Po dwóch latach, gdy program się skończył, osobom, które brały w nim udział, groził powrót do in-stytucji lub swoich rodzin, na któ-rych opiekę byli wcześniej zdani. Uczestnicy programu odmówili powrotu do dawnego życia i za-częli protestować pod budynkiem parlamentu. Byli gotowi przykuć się do bram wjazdowych. Plano-wano nawet rozpoczęcie strajku głodowego, aby domagać się spra-wiedliwości. Głównym powodem, dla któ-rego wspominam te wydarzenia, jest sytuacja, którą możemy zaob-serwować obecnie w Polsce i do której odnosi się Teatr 21 w swoim przedstawieniu Klauni, czyli o ro-dzinie. Jednym z motywów prze-wodnich spektaklu jest program od niedawna realizowany w Pol-sce głównie w ramach ograniczo-nych czasowo grantów. Program ten zakłada tworzenie mieszkań treningowych, w których osoby z niepełnosprawnością intelektu-alną mogą zaznać niezależnego życia i rozwijać umiejętności wy-konywania niezbędnych, codzien-nych czynności pod okiem trenera osobistego. Problem polega w tym, że okres pobytu w mieszkaniu tre-ningowym jest ograniczony, zaś osoba uczestnicząca w programie po ukończeniu szkolenia zazwyczaj wraca z powrotem do poprzedniego stylu życia i dawnego środowiska, w którym pozostaje zależna od osób trzecich. To rodzi bunt, który w Pol-sce znalazł wyraz na razie głównie w przedstawieniu warszawskiego Teatru 21.Fot. Pixabay9

O miłości nie tylko
platonicznej: aktorzy
z niepełnosprawnością intelektualną mówią
o swoich pragnieniach

http://repozytorium.p.lodz.pl/bitstream/11652/2554/1/AION_marzec2018_9_Ojrzynska.pdf

O miłości nie tylko platonicznej: aktorzy z niepełnosprawnością intelektualną mówią o swoich pragnieniach

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Lodz University of Technology Repository