Aynewa,Y.

Bishaw, Zewdie

Gebreyes, Million

Kemal, S.

Mekonnen, Kindu

Seifu, Haimanot

CGSpace

የአፍሪካን ግብርና በዘላቂነት በማጠናከር መለወጥ                                                             ነሐሴ 2013 ዓ.ም.     መግለጫ47 የአፍሪካ ራይዚንግ (Africa RISING) ፕሮጀክት በኢትዮጵያ ደጋማ ቦታወች ላይ እያካሄዳቸው ያሉ የሰብል ልማትን ማሳደግ እና ማስፋፋት የሚያአስችሉ ምርጥ ተሞክሮዎች  ዳራ የስንዴ፣ ገበስ፣ ባቄላ እና ቅባት እህሎች በኢትዮጵያ ደጋማ ሥፍራዎች የሚመረቱ  የሰበል አይነቶች ናቸው። እነዚህ ሰብሎች የምግብ ዋስትናን በማረጋገጥ፣ የተመጣጠነ ምግብ ፍላጎትን በማሟላት፣ የገቢ ምንጭ በመሆንና ለእንስሳት መኖነት በማገልገል ረገድ ወሳኝ ሚና በመጫወት ላይ ይገኛሉ። በሀገር ውስጥ የሚመረተው ዳቦ እና የማኮረኒ  ስንዴ፣ የቢራ ገብስ እና የቅባት አህሎች የህብረተሰቡን ብሎም የግብርና ኢንዱስትሪውን የግብዓት ፍላጎት ማሟላት ባለመቻላቸው የኢትዮጵያ መንግስት በሚሊዮኖች ቶን የሚቆጠር  ምርት ወደ አገር ውስጥ በየዓመቱ በማስገባት ላይ ይገኛል።  ይህንንም ክፍተት ለመሙላት መንግስት በዋና ዋና ስንዴ አብቃይ የሃገሪቱ ክልሎች የግብርና ዘርፉ የሚመራበትን ፍኖተ ካርታ ቀይሷል።  ምንም እንኳን በግብርና ምርምር ተቋም በኩል የተለቀቁ ብዙ የተሻሻሉ የአህል ዝርያዎች ቢኖሩም በደጋማው አካባቢ የዳቦ እና መኮረኒ  ስንዴ ፣ የቢራ ገብስ፣ እና የቅባት አህሎች ምርታማነት ላይ  አሁንም ጉድለቶች ይታያሉ። ለነዚህም ችግሮች ዋና ዋን ምክንያቶቹ ጥራት ያለው ዘር እጥረት ፣ ስንዴን ሳያፈራርቁ  በተደጋጋሚ መዝራት ፣ የአሲዳማ አፈር በየጊዜው መጨመር እና ከበሽታና ከአየር ፀባይ መቀያየር ጋር የተያያዙ ናቸው። መንግስት በሰብል ልማት ላይ የሚያደርጋቸውን ጥረቶች ለማገዝ የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት ችግር ፈቺ ምርምር በማካሄድ እና የምርት ማሻሻያ ተግባራትን ከሀገር ውስጥና ከዓለም አቀፍ አጋሮቹ ጋር በመስራት ተግባራዊ እያደረገ ይገኛል። ፕሮጀክቱ የሚከተሉትን ዋና ዋና የአስራር ስልቶችን በመተግበር በሰብል ላይ የሚካሄደውን ምርምርና ልማት የማስፋፋት ስራ እያከናወነ ይገኛል። አሳታፊ የሆነ የሰብል ዝርያ መረጣ (Participatory variety selection (PVS))፡ አፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት የግብርና ምርምር ተቋም ያወጣቸውን የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎች በማሰባሰብ ከአርሶአደሮች ጋር በመሆን በተለያዩ ቦታዎች የመረጣ ሰራ ሰርቷል ።  የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት ኢካርዳ (ICARDA) ከተባለ ዓለም አቀፍ ምርምር ድርጅት ጋር በመሆን  አሳታፊ የሆነ የሰብል ዝርያ መረጣ (PVS) ከ2005 ዓ.ም. የምርት ዘመን ጀምሮ ተግባራዊ እያደረገ ይገኛል። ፕሮጀክቱ ሴትና ወንድ አርሶ አደሮችን  በማሳተፍ  በተሻሻሉ የባቄላ፣ አተር፣ ሽምብራ፣ መኮረኒ  እና ዳቦ ስንዴ፣ ቢራ እና ምግብ ገብስ ዝርያዎች  ላይ ምርታማነትና ሌሎች መስፈርቶችን በማካተት በተለያዩ ጊዜያት የግምገማ ስራ አከናውኗል። ለእያንዳንዱ የሰብል ዝርያ መደበኛ አሰራሮችን በተከተለ እና 16 አርሶ አደሮችን (4 አርሶአደሮች በአንድ ጣቢያ) ባሳተፈ መንገድ በ25ካሬ  መሬት ላይ ዝርያዎች እንዲዘሩና እንዲፈተሹ ተደርጓል። የዘር መጠን ፣  ርቀት እና ሌሎች የአሰራር ዘዴዎች የግብርና አከባቢ ሁኔታዎችን ያካተተ ምክረ ሃሳብን ተከትሎ ተከናውኗል። ከአርሶ አደሮች ግምገማ ጋር ተደምሮ የመጨረሻ ውሳኔ ላይ ለመድረስ ሰብሉ በተዘራበት ስፍራ ላይ የሚገኘውን  የምርት መጠን ላይ  ግምገማ ተደርጓል። የመጨረሻምው የዝርያ ምርጫ አርሶ አደሮች በሰጡት አማካይ ነጥብ ተወስኗል። ከዝርያዎች ጋር የተያያዙ የእውቀትና የክህሎት ውስንነት ችግሮችን ለማቃለል ለአርሶ አደሮች እና ለልማት አጋሮች ስልጠና ተሰጥቷል።    ምስል 1፡ አርሶ-አደሮች የገብስ ምርትን በ አፍሪካ ራይዚንግ የትግራይ ጣቢያ በመጎብኘት ላይ (ምስል ክሬዲት: ILRI/አፖሎ ሀብታሙ) 2012 ዓ.ም ህበረሰባዊ ዘር ማባዣ እና ማስፋፊያ (community seed multiplication) አሰራር ዘዴ፡ አሳታፊ በሆነ የሰብል ዝርያ መረጣ የተመረጡ የሰብል ዝርያዎች ተደራሽነት እንዲኖራቸው የዘር ማባዣ የአሰራር ዘዴ ተግባራዊ ሆኗል።   የማህበረሰቡን ዘር ማባዣ ማሳዎች  በመጠቀም የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎችን በመዝራትና የአሰራር ዘዴዎችን በመተግበር አርሶ አደሮች እና የኤክስቴንሽን ሰራተኞች ተሞክሮዎችን እንዲጎበኙ ተደርጓል። የአፍሪካ ራይዚንግ ከተለያዩ የልማት አጋሮች ጋር በመስራት በሰብል ልማት ዙሪያ ለሚደረገው ጥረት ከፍተኛ አስተዋጾ አድርጓል። ፕሮጀክቱ የአቅም ግንባታ ፐሮግራሞችን በማዘጋጀት  የልማት አጋሮቹ ተጠቃሚ  እንዲሆኑ አድርጓል። በተጨማሪም ፕሮጀክቱ ተግባራዊ በሚያደርጋቸው የሰብል ምርምር ስራዎች በርካታ አርሶ አደሮችን ተደራሽ  እና ተጠቃሚ ለማድረግ የልማት አጋሮቹ ቁልፍ ሚና ተጫውተዋል።  የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት በአርሶአደሮች ዘንድ ተመራጭ የሆኑ ቅድመ መሰረታዊ፣ መሰረታዊ እና የተረጋገጡ የሰብል ዘሮዎችን  የአቅርቦት  ውስንነት በሚስተዋልባቸው አካባቢዎች  ዘር በማቅረብ፣ በማከፋፈል እና የወሰዱትን ዘር ተመጣጣኝ ወይንም በበለጠ በማስመለስ (revolving seed system) ተግባራዊ ሲአደርግ ቆይቷል። የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት በሚሰራባቸው አካባቢዎች ያሉ የግብርና ቢሮዎች ቀጣይነት ላለው የሰብል ምርታማነት ስኬት ይሄንን የተዘዋዋሪ እቅድ በየወቅቱ በማስተባበር አስፈላጊውን እገዛ እያደረጉ ይገኛሉ። በማህበረሰብ ዘር አባዥዎች  በቂ ዘር ማምረት በተቻለ ጊዜ የግብርና ቢሮዎች እና ሌሎች አርሶ አደሮች ዘሮችን ለቀጣይ ልማት ለማዋል ይገዛሉ። አፍሪካ ራይዚንግ እና በአራቱም ክልሎች (ትግራይ፣ አማራ፣ ኦሮሚያ እና ደቡብ) የሚገኙ የወረዳና ዞን  ጽ/ቤቶች አርሶአደሮች የክላስተር ሰብል አመራረት ዘዴን ተግባራዊ እንዲደርጉ ከፍተኛ ጥረት በማድረግ ላይ ይገኛሉ። ሠንጠረዥ 1. በአፍሪካ ራይዚንግ  ምርምር ቦታወች  በአርሶ-አደሮች ተሳትፎ ከ 2009 -2011 ዓ.ም. የተመረጡ የሰብል ዝርያው ስኬቶች  አፍሪካ ራይዚንግ ከኢካርዳ ጋር በመተባበር በ 2009፣  2010፣  2011 እና 2012 ዓ.ም. የምርት ዘመኖች ፕሮጀክቱ ተግባራዊ በሚደረግባቸው ክልሎች የተለያዩ የሰብል ዝርያ ዓይቶችን የማስተዋወቅ ስራዎችን ሰርቷል። በዚህም ሳቢያ በርካታ አርሶአደሮች ከፍተኛ ምርት ማግኘት ችለዋል። ከአሳታፊ የሰብል ዝርያ መረጣ አሰራር፣  ክማህበረሰብ ዘር ማባዛት እና ማስፋፋት ጋር በተያያዘ የነበረው ልምድ ልውውጥ የአርሶአደሮች እና የኤክስቴንሽን ሰራተኞችን አቅም አጎልብቷል። አርሶአደሮች የተለያዩና ብዛት ያላቸው የሰብል ዝርያዎችን እንዲአገኙ እና እንዲዘሩ በማድረግ ከአየር መዛባት እና ከሰብል በሽታ ጋር ተያይዞ የሚመጣውን አደጋ እነዲቀንስ የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት የምክክርና የፈጠራ መድረክ (innovation platform) በዞንና ከዚያ በታች ባሉ በወረዳና ቀበሌ ደረጃ እንዲመሰረቱና አጋር አካላት በተለያዩ ጊዜአት እንዲሳተፉ አድርጓል። በተለያዩ አካባቢዎች የተመሰረቱት የምክክርና የፈጠራ መድረኮችም ወሳኝ እና ቅድሚያ የሚሰጣቸውን የግብርና ማነቆዎች ለመለየት አስችለዋል። ከዚህም በተጨማሪ በፕሮጀክቱ የተለዩና እውቅና የተሰጣቸውን የሰብል ዝርያዎች ለማስተዋወቅ እና በስፋት ወደ አርሶአደሩ የሚደርሱበትን መንገድ ለማፈላለግ እረድተዋል። ባለፉት አራት ዓመታት ፕሮጀክቱ ከአርሶአደሮችና የኅብረት ሥራ ማህበራት ጋር መደበኛ እና መደበኛ ባልሆነ መንገድ የዘር ማብዛት  ተግባር ላይ  ከፍተኛ አስተዋጾ አድርጓል።          አመት ሰብል ሲናና ሌሞ ባሶ ወረና እንዳመሆኒ 2009  ባቄላ  ገበልቾ  ቱምሳ  ገበልቾ  ጎራ   ዲዴአ ጎራ  ዲዴአ ገበልቾ  ዲዴአ ጎራ  ዲዴአ ገበልቾ  ካቡሊ ሽንብራ - ሀብሩ  - አረርቲ  ሆራ      የቢራ ገብስ HB1963 HB1963 - IBON174   HB1964   HB1964 2010  የዳቦ ስንዴ ዲካ  ዲካ  ዲካ  ኪንግበርድ   ዋኔ  ሌሙ ዋኔ  ዋኔ  መኮረኒ ስንዴ ቡላላ  ቡላላ  ቡላላ  ቡላላ   ፈጣን ፈጣን ፈጣን ፈጣን የቅባት አህሎች ብሊትስታር ብሊትስታር ብሊትስታር ብሊትስታር   ባካልቻ ባካልቻ ባካልቻ ባካልቻ 2011 የምግብ ገብስ  አዶሼ አገኘሁ IAR(H)485 አዶሼ   ሀገሬ ሀገሬ ሀገሬ ሀገሬ ምስል 2 በአፍሪካ ራይዚንግ ትግራይ ጣቢያ በማሳ ላይ የሚታይ የአተር ሰብል (ምስል ክሬዲት: ILRI/ክንዱ መኮንን)  የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት ተሞክሮዎችን በስፋት መተግበር ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ ጉልህ ሚና ይኖረዋል። የምግብ ዋስትናን በማረጋገጥ፣ የተመጣጠነ ምግብ ፍላጎትን በማሟላት፣ የገቢ ምንጭ በመፍጠር፣ የእንስሳት መኖን ግብዓት በማሟላት፣ የሰብል ማምረት ስርዓትን በማጠናከር  እና የጾታ እኩልነትን በማረጋገጥ በኩል የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት  የተቀመጠለትን ግብ ከሞላ ጎደል ማሟላት ችሏል።   ሠንጠረዥ 3. በ አፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት ድጋፍ ዘር አብቃይ ማኅበረሰብ የተመረተ የዘር መጠን በቶን (2009-2012 ዓ.ም)  ሠንጠረዥ 2. በአርሶ-አደሮች ተሳትፎ የተመረተ የሰብል ምርት መጠን (2009-2011 ዓ.ም)   ሠንጠረዥ 4. በተመረጡ የሰብል ልማት ቴክኖሎጂወች ላይ የተሳተፉ    ጠቅላላ አባውራዎች (2009-2012 ዓ.ም.)     ዞን የተመረጡ ሰብሎች ከዝቅተኛ እስከ  ከፍተኛ  አማካይ ክልላዊ  አማካይ ደቡብ  ትግራይ  የዳቦ ስንዴ (ኪንግበርድ እና ዋኔ)  0.5-7.3 3.7 2.1 የቢራ ገብስ (IBON174/03 & HB1964)  1.2-5.2 3.3 1.8 የምግብ ገብስ (አዶሼ እና ሀገሬ)  1.8-3.0 2.4 1.8 ባቄላ (ገበልቾ፣ ዲዴአ እና ጎራ) 1.1-6.1 3.6 1.7 የቅባት አህሎች (ብሊትስታር እና ባካልቻ)  0.6-1.0 0.8 1.0 የካቡሊ ሽንብራ (አረርቲ እና ሆራ)  0.2-2.6 1.7 NA ሰሜን  ሸዋ የዳቦ ስንዴ (ዲካ እና ዋኔ)  3.5-7.9 5.3 2.6 የዱሩም ስንዴ (ቡላላ እና ፈጣን)  1-5 3.5 NA የምግብ ገብስ (ሀገሬ እና IAR(H)485)  0.7-4.7 2.2 2 ባቄላ (ጎራ ፣ ዲዴአ እና ገበልቾ)  1.3-4.1 2.5 1.9 የቅባት አህሎች (ብሊትስታር እና ባካልቻ)  0.5-1.2 0.8 0.7 ባሌ  ዞን የዳቦ ስንዴ (ዲካ እና ዋኔ)  1.6-4.6 3.0 3 የዱሩም ስንዴ (ቡላላ እና ፈጣን)  0.8-3.1 1.9 NA የቢራ ገብስ (HB1963 & HB1964)  0.8-5 2.4 2.4 የምግብ ገብስ (አዶሼ እና ሀገሬ)  1.6-4.4 2.6 2.4 ባቄላ(ጎራ ፣ ዲዴአ እና ገበልቾ)  0.7-4.8 2.6 2.4 የቅባት አህሎች  (ብሊትስታር እና ባካልቻ)  1.2-2.1 1.5 1.4 ሀዲያ  ዞን የዱሩም ስንዴ (ቡላላ እና ፈጣን)  0.8-2.8 1.8 NA የዳቦ ስንዴ (ዲካ እና ሌሙ)  1.2-2.4 1.8 2.7 የቢራ ገብስ (HB1963)  0.5-2.0 1.3 NA የምግብ ገብስ (አዶሼ እና ሀገሬ)  0.2-2.6 1.5 1.9 የካቡሊ ሽንብራ (ሀብሩ)  0.4-2.4 1.4 NA  ባቄላ ( ቱምሳ ፣ ዲዴአ እና ገበልቾ)  2.5-4.5 3.4 1.9 የቅባት አህሎች (ብሊትስታር እና ባካልቻ) 0.6-1.2 0.9 0.6 NA= ያልተገኘ መረጃ አመት ኦሮሚያ አማራ ትግራይ ደቡብ አጠቃላይ 2009  284.33 112.14 62.34 31.5 490.3 2010 51.1 71.72 73.4 19.5 215.7 2011 71 101.22 25.7 159.2 357.1 2012 2681.6 3764.8 581 755.9 7783.4 አጠቃላይ 3,088 4,049.8 742.4 966.1 8,846.6 አመት አማራ ደቡብ ኦሮሚያ ትግራይ ሴቶች አጠቃላይ ሴቶች አጠቃላይ ሴቶች አጠቃላይ ሴቶች አጠቃላይ 2009   1,092 12,772 62 318 1,734 12,117 1,240 6,455 2010   1,402 9,660 1,457 9,998 5,805 32,790 317 1,242 2011  610 20,274 30 169 4,147 22,588 342 1,562 2012  4,161 30,820 ,672 7,074 3,970 20,463 2,599 11,299 አጠቃላይ  9,611 73,526 2,391 17,559 15,466 87,958 13,198 14,357 ምስል 3፡ በአፍሪካ ራይዚንግ እና በራያ የቢራ ፋብሪካ መካከል የተፈጠረው በትብብር የመስራት እድል አርሶ-አደሮች በኮንትራት ግብርና የቢራ ገብስንበብዛት ለማልማት አትግቷቸዋል (ምስል ክሬዲት: ILRI/አፖሎ ሀብታሙ) 2012 ዓ.ም.  ቀጣይ አቅጣጫ፡ የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት ዓላማ በዝቅተኛ የኑሮ ደረጃ ላይ የሚገኙ እና በአነስተኛ ማሳ እርሻ ላይ የተሰማሩ አርሶ አደሮችን ኑሮ ማሻሻል እና በአየር ጸባይ መለዋወጥና በሰብል በሽታ ምክንያት ሊከሰት የሚችለውን አደጋ መቀነስ ነው፡፡ በተጨማሪም የአፍሪካ ራይዚንግ ፕሮጀክት ከኢካርዳ ጋር በቅንጅት በመስራት  የፕሮጀክቱ አንዱ ተግባር የሆነውን አሳታፊ የሰብል ምርምር አጠናክሮ መቀጠል ነው፡፡ ይህንም የፕሮጀክት ተግባር ከግብ ለማድረስ እና ተፈላጊውን ለውጥ ለማምጣት ከምርምር ተቋማት፣ ከኤክስቴንሽን/ግብርና ቢሮወች ፣ከዩኒቨርሲቲወች፣ መንግስታዊ ካልሆኑ ድርጅቶች፣ ከግሉ ዘርፍ፣ ከአርሶአደሮች እና ከሌሎች አጋር አካላት ጋር በመተባበር ይሰራል።።   ምስል 4፡ የ ባቄላ እና አተር ማሳ የመስክ ጉብኝት በኦሮሚያ የአፍሪካ ራይዚንግ ጣቢያ (ምስል ክሬዲት: ILRI ሰኢድ አህመድ) 2012 ዓ.ም.  ምስል 6፡ በኦሮሚያ የአፍሪካ ራይዚንግ ጣቢያ የዳቦ ስንዴ ዘር ማባዛት ሰራ (ምስል ክሬዲት: ILRI ዘውዴ ቢሻው)  ምስል 5፡ በኦሮሚያ የአፍሪካ ራይዚንግ ጣቢያ አርሶ-አደሮች የዳቦ ስንዴ ማሳ ጉብኝት በማድረግ ላይ (ምስል ክሬዲት: ILRI/አፖሎ ሀብታሙ) 2012 ዓ.ም.  ምስል 7፡ በትግራይ የአፍሪካ ራይዚንግ ጣቢያ አርሶአደሩ ስለምርት ገለጻ ሲያደርጉ (ምስል ክሬዲት: ILRI/አፖሎ ሀብታሙ) 2012 ዓ.ም.               This publication is copyrighted by the International Livestock Research Institute (ILRI). It is licensed for use under the Creative Commons Attribution 4.0 International Licence. (August 2021)     The Africa Research in Sustainable Intensification for the Next Generation (Africa RISING) program comprises three research for development projects supported by the United States Agency for International Development as part of the U.S. government’s Feed the Future initiative.  Through action research and development partnerships, Africa RISING will create opportunities for smallholder farm households to move out of hunger and poverty through sustainably intensified farming systems that improve food, nutrition and income security, particularly for women and children, and conserve or enhance the natural resource base.  The three projects are led by the International Institute of Tropical Agriculture (in West Africa and East and Southern Africa) and the International Livestock Research Institute (in the Ethiopian Highlands). The International Food Policy Research Institute leads an associated project on monitoring, evaluation, and impact assessment. Prepared by  Haimanot Seifu(ILRI),  Kindu Mekonnen (ILRI), Seid Ahmed (ICARDA), Yetsedaw Aynewa (ICARDA), Zewdie Bishaw (ICARDA),  and Million Gebreyes (ILRI)    africa-rising.net  

የአፍሪካ ራይዚንግ (Africa RISING) ፕሮጀክት በኢትዮጵያ ደጋማ ቦታወች ላይ እያካሄዳቸው ያሉ የሰብል ልማትን ማሳደግ እና ማስፋፋት የሚያአስችሉ ምርጥ ተሞክሮዎች

https://cgspace.cgiar.org/bitstream/10568/115205/1/ar_brief_47_Amharic.pdf

የአፍሪካ ራይዚንግ (Africa RISING) ፕሮጀክት በኢትዮጵያ ደጋማ ቦታወች ላይ እያካሄዳቸው ያሉ የሰብል ልማትን ማሳደግ እና ማስፋፋት የሚያአስችሉ ምርጥ ተሞክሮዎች

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

CGSpace