Miejsce studiów specjalnych w systemie szkolnictwa akademickiego w okresie Drugiej Rzeczypospolitej na przykładzie Studium Pedagogicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego

Abstract

The article aims to define the position of specialised training in the system of tertiary education. The study looks into the basic legal acts of the Second Republic of Poland governing higher educational establishments in terms of the position awarded to such establishments as special-purpose colleges. The problem was discussed using the example of the Teacher Training College of the Jagiellonian University in Kraków inaugurated in 1921. Information sourced from the archives of the Jagiellonian University reveals how important a social role that institution played in pre-war Poland. It was a major training centre for secondary school teachers in the recovered general educational system. While remaining part of the university and denied academic status, the college was not an ordinary teacher training facility. Its significant position is confirmed by its operation within the framework of the Jagiellonian University, the use of university staff as lecturers, the practical and scientific nature of the curriculum, and students access to internships abroad. All things considered, the Teacher Training College of the Jagiellonian University operating in newly reborn Poland earned the status of a pioneer of specialist education and set the trend for other special forms of training. The novelty of the research carried out and the results obtained arise from the fact that this subject has not yet been analyzed by legal historians. Also for this reason, it should be recognized that the presented issue has a cognitive value for science.Celem artykułu jest określenie pozycji kształcenia w ramach studiów specjalnych w systemie szkolnictwa wyższego. Przedmiotem badań jest analiza podstawowych aktów prawnych okresu Drugiej Rzeczypospolitej odnoszących się do szkół akademickich pod kątem miejsca, jakie zajmowały w nim takie jednostki organizacyjne, jak studia specjalne. Szczególnie uwaga została skupiona na przedstawieniu tej problematyki w odniesieniu do Studium Pedagogicznego działającego od 1921 r. w ramach Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) w Krakowie. Informacje zawarte w materiałach archiwalnych UJ pozwalają stwierdzić, jak istotną rolę społeczną odegrała ta jednostka. Była ona bowiem miejscem przeznaczonym do kształcenia nauczycieli dla szkół średnich w reaktywującym się systemie oświaty powszechnej. Pozostając w strukturach uniwersyteckich, nie posiadała wprawdzie statusu akademickiego, nie była jednak zwykłym zakładem kształcenia nauczycieli. O jej doniosłej pozycji świadczył fakt jej lokacji przy UJ, akademicka kadra nauczająca, program kształcenia mający charakter praktyczno-naukowy oraz organizacja staży zagranicznych dla słuchaczy studium. Biorąc to wszystko pod uwagę, należy podkreślić, że Studium Pedagogiczne UJ w kontekście odradzającej się po zaborach Rzeczypospolitej Polskiej stało się pionierem specjalistycznego kształcenia i wytyczyło kierunek dla innych specjalnych form nauczania. Nowatorskość przeprowadzonych badań i uzyskanych wyników sprowadza się do tego, że tematyka ta nie była jak dotąd przedmiotem analiz historyków prawa. Także z tego powodu należy uznać, że przedstawione zagadnienie ma wartość poznawczą dla nauki