Chrostek Maj, Jan

Kamenczak, Aleksandra

Kroch, Stanisław

Polewka, Andrzej

Szerszeń-Motyka, Jadwiga

Jagiellonian Univeristy Repository

Jan CHROSTEK MAJ1 Stanisław KROCH Aleksandra KAMENCZAK Andrzej POLEWKA2Jadwiga SZERSZEŃ-MOTYKA3Ocena występowania zaburzeń po długotrwałym przyjmowaniu środków psychoaktywnych u osób hospitalizowanych w oddziale detoksykacjiThe assessment of disorders after chronic psychoactive drugs abuse in the patients treated in detoxification unitKlinika Toksykologii KMPiChŚCollegium MedicumUniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Kierownik: Prof, dr hab. n. med. Janusz Pach’Klinika Chorób Wewnętrznychi Zawodowych KMPiChŚ Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Kierownik: Doc. dr hab. n. med. Jerzy Szczeklik’Klinika Psychiatrii DorosłychCollegium MedicumUniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Kierownik: Prof, dr hab. n. med. Andrzej Zięba’Zakład Psychologii Klinicznej Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera w Krakowie Kierownik:mgr psych. Jadwiga Szerszeń-MotykaDodatkowe słowa kluczowe: psychostymulanty zespół odstawienia zaburzenia somatyczne zaburzenia psychiczneAdditional key words: psychostimulants withdrawal syndrome somatic disorders psychiatric disordersCelem pracy było przedstawienie zaburzeń występujących u osób dłu­gotrwale przyjmujących środki psy­choaktywne, takie jak: marihuana, ec- stasy, amfetamina ewentualnie koka­ina oraz opiaty, leczonych w Podod­dziale Detoksykacji Kliniki Toksykolo­gii w Krakowie w 2002 roku. Wszyst­kie przyjęte do oddziału osoby (117 pacjentów) uzależnione od substancji psychoaktywnych używały wielu środ­ków. Spośród nich wyróżniono 2 gru­py: osoby o przewadze uzależnienia opiatowego -76 pacjentów, u których występowały typowe objawy związane z nadużywaniem opiatów oraz grupę drugą - 41 osób (35 mężczyzn, 6 ko­biet) nadużywających przeważnie psy- chostymulantów. Porównano obie gru­py pod względem przebiegu hospitali­zacji i stwierdzono, że nadużywający środki psychostymujące stosowali średnio marihuanę przez 6 lat, a amfe­taminę 5 lat. W grupie tej stwierdzono u 25 osób (61%) występowanie różno­rodnych objawów mogących mieć związek z zespołem odstawienia psy- chostymulantów. Obecność tych obja­wów przeczy obiegowym opiniom o nieszkodliwości tzw. miękkich narko­tyków i może świadczyć o tym, że po­wstałe przez ich przyjmowanie zmia­ny neurobiologiczne w układzie nagro­dy pacjentów mogą być utrwalone i stanowić przesłankę do rozwoju dal­szych etapów uzależnienia.The aim of this study was the as­sessment of disorders after chronic intake of psychoactive drugs, like mari­huana, amphetamine, ecstasy, cocaine and opiates. In 2002 in the Department of Clinical Toxicology detoxification unit were treated 117 chronic drug abusers. The 76 of them use the opi­ates predominantly, the next 41 per­sons (35 men, 6 women), were heavy abusers of psychostimulant drugs. In opiate abusers typical withdrawal sings and symptoms were observed. In the group of psychostimulants us­ers, the mean time of marihuana use was 6 years, amphetamine - 5 years. The cocaine was used rarely. Among 25 persons (61%) from these group the withdrawal syndrome were estab­lished. The excitation of neurovégéta­tive system, depression, or psychomo­tor effects were observed. We con­cluded the necessity of estimation of neurobiological changes after using of psychostimulants and that more con­trolled research might uncover a clini­cally diagnosable withdrawal syn­drome in human psychostimulants users.Adres do korespondencji:Dr n. med. Jan Chrostek Maj Klinika Chorób Wewnętrznych1 Zawodowych CM UJ31-826 Kraków, Os. Złotej Jesieni 1WstępWraz z poszerzeniem dostępu do dóbr kultury materialnej Zachodu powiększa się zjawisko używania środków psychoaktyw­nych przez szerokie kręgi młodych ludzi, lub przez tych, którym się wydaje, że są młodzi i nowocześni („coo/”), twierdząc, że jest to zjawisko nieszkodliwe. Owa część opinii społecznej neguje złożoność działania uza­leżniającego związków psychoaktywnych, bagatelizując ich działanie biologiczne i wy­rażają nadzieję, że wystarczy zmienić kon­tekst psychologiczny i socjalny nadużywa­nia substancji psychoaktywnych, a do roz­winięcia się choroby uzależnieniowej nigdy nie dojdzie. Od dawna złudzenia te rozwia­ły fakty znane z przebiegu uzależnienia opia­towego, natomiast więcej kontrowersji bu­dzi używanie i nadużywanie środków psy- chostymulujących i halucynogennych takich jak marihuana, amfetamina, kokaina i ich pochodne [3,11,12].Jednym z podstawowych pytań stawia­nych przez naukowców jest: czy używanie takich substancji może wywołać biologicz­ne objawy uzależnienia manifestujące się m.in. wystąpieniem zespołu odstawiennego czy też nie? Czy środki te mają długotrwałePrzegląd Lekarski 2004 /61/4 317działania biologiczne czy też wraz z prze­rwaniem ich używania wszystkie zmiany cofają się? [1,7,8,14].Jak zwykle zdania są podzielone i część naukowców uważa, że takie substancje jak marihuana, nie tylko wywołują zmiany za­chowania i pogorszenie czynności poznaw­czych [4], ale także wpływają na metabo­lizm neuroprzekaźników np. dopaminy [16], ingerują w mechanizmy śmierci komórki [15], ułatwiają, prowokują wystąpienie schi­zofrenii [2,10], po ich używaniu obserwuje się zmiany w EEG [6].Stwierdzono, że amfetaminy wpływając na metabolizm dopaminy, doprowadzają do wystąpienie zespołu objawów odstawien- nych jako manifestację biologicznego dzia­łania uzależniającego [9].Inne badania dowodzą że kannabinole mają działanie neuroprotekcujne, że amfe­tamina nie musi wywoływać zmian w zacho­waniu organizmów żywych, a prac o pozy­tywnych aspektach użycia kannabinoli w stwardnieniu rozsianym nie sposób policzyć [5,13].Prowadzenie ścisłego eksperymentu w zakresie używania środków psychoaktyw­nych przez ludzi z ogólnej populacji jest trud­ne z tego względu, że powszechnym jest używanie przez młodych ludzi wielu substan­cji równocześnie. Bardzo częste jednocze­sne używanie środków działających ogólnie depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy np. opiatów, barbituranów, benzodiazepin, alkoholu ze środkami stymulującymi - ma­rihuaną amfetaminą ecstasy, wynika z wza­jemnego działania wzmacniającego tych substancji.Jednak w praktyce klinicznej można podzielić osoby uzależnione na stosujące w większości środki hamujące aktywność neu­ronów np. „opiatowców” i na pacjentów ak­tywujących swe czynności życiowe za po­mocą środków pobudzających. Są to tzw. umownie „amfetaminowcy", ponieważ w Polsce dominującym środkiem psychosty- mulującym jest amfetamina.W Pododdziale Detoksykacji Kliniki Tok­sykologii CM UJ w Krakowie są leczeni zgłaszający się spontanicznie pacjenci z powodu objawów odstawieniennych od obu w/w rodzajów środków psychoaktywnych, dlatego postanowiliśmy przeanalizować róż­nice przebiegu zespołów odstawiennych.Celem pracy było wykazanie różnic występujących w przebiegu uzależnienia u osób preferujących środki opiatowe i osób używających psychostymulantów. Ponadto, u tych ostatnich staraliśmy się ustalić wy­stępowanie klinicznych elementów zespołu odstawienia, jako wyraz biologicznych me­chanizmów choroby uzależnieniowej.Materiał i metodaSpośród 117 pacjentów, którzy spontanicznie zgło­sili się w 2002 roku do leczenia w Pododdziale Detoksy­kacji Kliniki Toksykologii CM UJ w Krakowie z powodu dolegliwości związanych z uzależnieniem od środków psychoaktywnych obserwowano dwie grupy pacjentów. Kwalifikację do tych grup przeprowadzono na podsta­wie wywiadu, badania fizykalnego, obserwacji klinicznej oraz kontroli laboratoryjnej środków psychoaktywnych w moczu dokonywanych przy przyjęciu i podczas hospita­lizacji. Kwalifikację uzależnienia przeprowadzono wg zasad zawartych w ICD 10. Na podstawie danych za­wartych w dokumentacji lekarskiej podzielono pacjen-Tabela IPłeć, wiek i średni czas stałego stosowania środków psychoaktywnych w grupie badanych pacjentów. Gender, age and the mean time of psychoactive drugs abuse in the group of patients included in the research.PacjenciUzależnieni od opiatów Nadużywający psychostymulantówNWiek [lata]Nśredni czas uzależnieniaNśredni czas uzależnieniaśredni zakres marihuana amfetaminaOgółem 117 28,2 15-52 768 lat416 lat 5 latKobiety 25 25 17-40 19 6Mężczyźni 92 29 15-52 57 35Tabela IIWystępowanie schorzeń somatycznych u pacjentów w badanych grupach. The type of somatic disorders in the group of patients considered for the research.Rodzaje schorzeń somatycznychUzależnieni od opiatów N=76Nadużywający psychostymulantów N=41OgółemN=117N % N % N %Zakażenie wirusem wzw typu B 15 19,7 - - 15 12,8Zakażenie wirusem wzw typu C 13 17,1 - - 13 11,1Zakażenie wirusem HIV 7 9,2 - - 7 6,0Choroby przewodu pokarmowego 6 7,9 1 2,4 7 6,0Choroby wątroby i trzustki 11 14,4 4 9,8 15 12,8Choroby naczyń obwodowych 14 18,4 2 4,9 16 13,7Tabela IIIWystępowanie zaburzeń psychicznych i neurologicznych u pacjentów w badanych grupach. The type of psychiatrie and neurological disorders in the group of patients considered for the research.Rodzaje schorzeń somatycznychUzależnieni od opiatów N=76Nadużywający psychostymulantów N=41OgółemN=117N % N % N %Zaburzenia psychiczne organiczne 4 5,2 1 2,4 5 4,3Zaburzenia psychotyczne 2 1,7 3 7,3 5 4,3Zaburzenia nastroju depresyjne 6 7,9 6 14,6 12 10,3Zaburzenia lękowe 7 9,2 - - 7 6,0Zaburzenia osobowości i inne 10 8,6 9 22,0 19 16,2Objawy padaczkowe 4 3.4 . 3 7,3 7 6,0Urazy głowy 3 2,6 5 12,2 8 6,8Urazy wielonarządowe 3 2,6 5 12,2 8 6,8tów na dwie grupy - grupę opiatową, czyli pacjentów uzależnionych od dożylnego podawania niefarmakolo- gicznie przygotowanych związków opiatowych, głównie tzw. kompotu oraz grupę stosującą psychostymulanty, czyli pacjentów stale używających marihuanę, amfeta­minę i okazjonalnie ecstasy, kokainę, LSD. Nie wyklu­czono sporadycznego mieszania środków z obu grup. Historie choroby pacjentów analizowano pod kątem wy­stępowania przy przyjęciu i w wywiadzie objawów kli­nicznych związanych z przerwaniem używania lub na­głym zmniejszeniem dawki głównie stosowanego środ­ka, czasu uzależnienia i częstości występowania cho­rób w okresie uzależnienia.Wyniki badańW tabeli I przedstawiono podział bada­nych pacjentów ze względu na płeć i rodzaj preferowanej substancji uzależniającej. W 2002 roku w Pododdziale Detoksykacji Kli­niki Toksykologii CM UJ w Krakowie leczo­no 117 pacjentów, w wieku od 15 do 52 lat (średnia 28,2) uzależnionych od substancji psychoaktywnych, innych niż etanol. W gru­pie tej było 92 mężczyzn, w wieku od 5 do 52 lat (średnia 29 lat) i 25 kobiet w wieku od 17 do 40 lat (średnia 25 lat).Do dalszej analizy pacjentów podzielo­no na dwie grupy: uzależnionych od opia­tów i nadużywających środków psychosty- mulujących. W grupie 76 pacjentów używa­jących głównie dożylnie opiaty było 57 męż­czyzn i 19 kobiet. Przebieg ich uzależnienia i detoksykacji był typowy. Badani z drugiej grupy - 41 pacjentów (35 mężczyzn, 6 ko­biet) stosowali środki psychostymulujące (amfetaminę, ecstasy, kokainę, marihuanę) drogądonosową doustną i przez inhalacje, palenie, wciąganie proszku do nosa, i rzad­ko drogą dożylną.W grupie opiatowej czas ciągłego sto­sowania (praktycznie uzależnienia) opiatów wynosił około 8 lat, a w grupie nadużywają­cych psychostymulantów stałe stosowanie marihuany trwało 6 lat, a używanie amfeta­miny około 5 lat.W tabeli II zestawiono rodzaje schorzeń somatycznych w okresie uzależnienia, roz­poznanych na podstawie wywiadu i przepro­wadzonych badań klinicznych.318 Przegląd Lekarski 2004 /61 /4 J. Chrostek Maj i wsp.Tabela IVRodzaje objawów odstawiennych występujące u osób długotrwale nadużywających środków psychostymulujących.The kind of withdrawal symptoms among abusers of psychostimulant drugs.Objawy neurowegetatywne N Objawy depresyjne N Objawy nadpobudliwości Ndrżenie rąk 1 senność 5 niepokój 6zawroty głowy, szum w uszach 3 osłabienie 4 bezsenność 6potliwość kończyn 4 obniżony nastrój 2 lęki 2bóle brzucha 1spowolnienie psychoruchowe2 pobudzenie psychoruchowe 1bóle stawów 1 apatia 1 rozdrażnienie 1ucisk w klatce piersiowej 2 myśli depresyjne 3 autoagresja 1kołatanie serca 1 "głód alkoholowy" 3 splątanie 1napady duszności 2 "głód amfetaminowy" 3 omamy wzrokowe 1nieokreślone 3 ambiwalencja 1 omamy słuchowe 3W grupie „opiatowej’1 zakażenie wiru­sem wzw typu B w potwierdzono w 15 przy­padkach, a wirusem typu C w 13 przypad­kach. W grupie „psychostymulantów” zaka­żeń takich nie zanotowano. Zakażenie wi­rusem HIV potwierdzono serologicznie u 7 pacjentów z grupy „opiatowej", nie stwier­dzono takiego zakażenia w grupie używa­jącej środki psychostymulujące. Cechy uszkodzenia wątroby, prawdopodobnie po­chodzenia toksycznego występowały u 11 pacjentów uzależnionych od opiatów, w gru­pie nadużywających środków psychostymu­lujących - u 4 pacjentów. Choroby naczyń obwodowych stwierdzono u 14 osób z gru­py opiatowej, a w grupie drugiej tylko u 2 osób.W tabeli III przedstawiono występowa­nie zaburzeń psychicznych i neurologicz­nych w okresie używania środków psycho­aktywnych, a stwierdzonych badaniem psy­chiatrycznym po ustąpieniu objawów odsta­wiennych.Zaburzenia psychiczne pochodzenia organicznego(F1 -F9wg ICD-10)zdiagno- zowano u 4 pacjentów grupy „opiatowców” i tylko u jednego w grupie nadużywającej psychostymulanty. Zaburzenia psychotycz­ne (F20 - F29) występowały w pojedyn­czych pacjentów obu grup. Zaburzenia na­stroju i depresyjne (F30 - F39) rozpoznano w obu grupach pacjentów. Nie stwierdzono zaburzeń lękowych i reaktywnych (F40 - F49) u pacjentów nadużywających środki psychostymulujące.Objawy padaczkowe występowały czę­ściej w grupie używającej psychostymulan­tów.Objawy odstawienne występowały za­wsze u osób nadużywających opiaty po przerwaniu przyjmowania środków lub na­głym zmniejszaniu ich dawki. Było to w okre­sie przed przyjęciem do szpitala lub w pierw­szych dniach pobytu w zależności od sto­sowania dawki danego środka i zastosowa­nego postępowania detoksykacyjnego. Na­tomiast łagodne objawy odstawienne przed przyjęciem lub w trakcie hospitalizacji wy­stąpiły u 25 pacjentów (60,9%) używających stale środków psychostymulujących, którzy nagle przerwali ich stosowanie.W tabeli IV przedstawiamy rodzaj obja­wów odstawiennych występujących u osób długotrwale używających środków psycho­stymulujących. Objawy te podzielono na trzy grupy objawów: neurowegetatywne, depre­syjne i objawy nadpobudliwości z psycho­tycznymi włącznie. Ponieważ objawy te mogły występować łącznie u jednej osoby liczba ich jest większa od liczby osób.Do najczęściej stwierdzanych objawów należały: bezsenność, niepokój, senność, osłabienie mięśniowe, zawroty głowy, szum w uszach, myśli depresyjne, obniżenie na­stroju, halucynacje słuchowe. Nagłą potrze­bę użycia alkoholu lub amfetaminy ocenio­no jako napad głodu, który jest jednąz pod­stawowych cech uzależnienia. Pozostałe objawy występowały pojedynczo w ocenie badanych.Omówienie wynikówPrzedstawione wyniki są zgodne z do­tychczasowymi ustaleniami. Grupa opiatow­ców jest starsza i używanie przez nich do­żylne heroiny trwa wiele lat i jest to końco­wy etap choroby uzależnieniowej. Wywołu­je to szereg niekorzystnych efektów zdro­wotnych, takich jak uszkodzenia narządów miąższowych pochodzenia toksycznego lub wirusowego. Pod względem częstości wy­stępowania zaburzeń psychicznych obie grupy były podobne, a małe liczebności nie pozwalają dokonywać porównań. W grupie nadużywających psychostymulantów czę­ściej zdarzają się urazy głowy i innych czę­ści ciała wymagających interwencji szpital­nej.Występowanie różnorodnych objawów po przerwaniu używania lub zmniejszaniu dawki środków psychostymulujących u osób długotrwale ich używających potwierdza hi­potezę, że za te objawy są odpowiedzialne zmiany neurobiologiczne w ośrodkowym układzie nerwowym, które mają charakter utrwalony. Nasilenie tych objawów nigdy nie przekraczało w naszych badaniach nasile­nia zespołu odstawiennego jaki występuje w uzależnieniu od opiatów. Jednak, dość powszechne występowanie objawów odsta­wienia u 60% badanych stanowi istotny czynnik w podtrzymywaniu nałogu i pogłę­bieniu się choroby uzależnieniowej. Uświa­domienie sobie tego zjawiska przez leka­rzy, zwłaszcza podstawowej opieki zdrowot­nej i wskazuje, jakie stanowisko winien za­jąć lekarz w dyskusji o nieszkodliwości nad­używania środków psychostymulujących.WnioskiDługotwałe używanie środków psycho­stymulujących wywołuje różnorodne objawy o podłożu biologicznym wymagające lecze­nia. Występowanie tych objawów jest czyn­nikiem podtrzymującym występowanie cho­roby uzależnieniowej. Wskazane jest podej­mowanie badań natury klinicznej w celu udo­kumentowania przebiegu uzależnienia w okresie stosowania co raz większej gamy czynników uzależniających.Piśmiennictwo1. Budney A.J., Moore B.A., Vandrey R.G., HughesJ.R.: The time course and significance of cannabis withdrawal. J. Abnorm. Psychol. 2003,112, 393.2. Dalmau A., Bergman B., Brismar B.: Psychotic dis­orders among inpatients with abuse of cannabis, amphetamine, and opiates. Do dopaminergic stimu­lants facilitate psychiatric illness? Eur. Psychiatry 1999,14, 366.3. Drewe J.: Desired effects and adverse effects of can­nabis use. Ther. Umsch. 2003, 60, 313.4. Grant I., Gonzalez R., Carey C.L. et al.: Non-acute (residual) neurocognitive effects of cannabis use: a meta-analytic study. J. Int. Neuropsychol. Soc. 2003, 9, 679.5. Hampson A.J., Grimaldi M., Lolic M. et al.: Neuroprotective antioxidans from marijuana. Ann. N. Y. Acad. Sci. 2000, 899, 274.6. Herning R.I., Better W., Tate K., Cadet J.L.: EEG deficits in chronic marijuana abusers during moni­tored abstinence: preliminary findings. Ann. N. Y. Acad. Sci. 2003 993, 75.7. Iversen L.: Cannabis in the brain. Brain 2003,126, 1252.8. Karila L, Reynaud M.: Cognitive disorders and chronic use of cannabis. Ann. Med. Interne 2003, 154, S58.9. Lu W., Montereggia L.M., Wolf M.E.: Withdrawal from repeated amphetamine administration reduces NMDAR1 expression in the rat substantia nigra .nuc­leus accumbens, and medial prefrontal cortex. Eur. J. Neurosc.1999,11,3167.10. Nunez L.A., Gurpegui M.: Cannabis induced psy­chosis: a cross-sectional comparison with acute schizofrenia. Acta Psychiatric. Scand. 2002, 105, 173.11. Pedersen W., Skrondal A.: Ecstasy and new pat­tern of drug use: a normal population study. Addic­tion 1999, 94,1695.12. Rodgers J.: Cognitive performance amongst rec­reational users of “ecstasy". Psychofarmacology 2000,151,19.13. Russig H., Pezze M.A., Nanz-Bahr N.I. et al.: Am­phetamine withdrawal does not produce a depres- sive-like state in rats as measured by tree behavioral tests. Behav. Pharmacol. 2003,14,1.14. Sarafian T.A., Tashkin D.P., Roth M.D.: Marijuana smoke and delta (9)-tetrahydrocannabinol promote necrotic cell death but inhibit Fas-mediated apoptosis. Toxicol. Appl. Pharmacol. 2001,174,264.15. Smith N.T.: A review of the published literature into cannabis withdrawal symptoms in human users. Ad­diction 2002, 97, 621.16. Voruganti L.N., Słomka P., Zabel P. et al.: Canna­bis induced dopamine release: an in- vivo SPECT study. Psychiatry Res. 2001,107,173.Przegląd Lekarski 2004 /61 /4 319

The assessment of disorders after chronic psychoactive drugs abuse in the patients treated in detoxification unit

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository