زمینه و هدف: امروزه دارورسانی از راه بینی، به عنوان یک روش جایگزین برای تزریق و مصرف خوراکی دارو در نظر گرفته میشود. این روش در طب سنتی ایرانی، به عنوان یکی از مسیرهای مصرف دارو مورد توجه بوده است. هدف از این مطالعه، معرفی الگوهای دارورسانی از مسیر بینی از دیدگاه طب سنتی ایرانی در بیماریهای سر و گردن در دوره تمدن اسلامی است.
مواد و روش‌ها: بخشهای مرتبط با بیماریهای سر و گردن از کتب مرجع طب سنتی ایرانی (قرن 3 تا 13 ق.) استخراج گردید. مطالب مرتبط با واژگان کلیدی مطالعه و مترادفات آن‌ها به صورت خط به خط مطالعه و فیشبرداری شد. مستندات جمع‌آوری‌شده بر اساس بازه زمانی، روش مورد اشاره و نوع بیماری طبقه‌بندی شدند.
ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانتداری در ارجاع متون به رفرنس‌های مورد استفاده رعایت گردید.
یافته‌ها: اَشکال دارورسانی از راه بینی شامل جامدات به صورت پودرهای دمیدنی درون بینی (نفوخ، عطوس)، پاشیدنیها (ذرور) و خمیرها (شیاف و فتیله)، مایعات به صورت چکاندنی (سعوط) و استنشاقی (نشوق) و انواع گازی بخور، حمام بخار (انکباب)، بوییدنی (لخلخه، شموم، غوالی) طبقه‌بندی می‌شدند. سعوط بیشتر از سایر روش‌ها مورد استفاده بود و سردرد رایج‌ترین بیماری بود که این روش برای آن استفاده می‌شد.
نتیجه‌گیری: دارورسانی از راه بینی در طب سنتی ایرانی برای چندین نوع بیماری مورد استفاده قرار می‌گرفت. این روش با محاسنی مانند کاربرد آسان، غالباً بدون درد، مقرون به صرفه و سرعت جذب بالا و محدودیتهایی مانند احتمال آسیب مخاط بینی، محدودیت در انتقال دارو از راه بینی و عدم خروج دارو پس از استفاده، از پتانسیل بالایی برای تحقیقات آینده برخوردار است.Background and Aim: Nowadays, nasal drug delivery (NDD) is much considered as an appropriate alternative method instead of oral and parenteral injection. These approaches were presented in Persian Medicine (PM) as an important way of drug administration especially for neurological disorders. The aim of this study is to introduce types of NDD from the viewpoint of PM for head and neck diseases in the period of Islamic civilization.
Materials and Methods: The parts related to head and neck diseases were searched in the main PM reference books from the 3rd to the 13th century. Documents related to study keywords including Inkibab, Bakhur, Zaroor, Saoot, Shamoom, Shiaf, Atoos, Ghavali, Lakhlakhah, Nashoogh, Nafookh and their similarities were copied and studied line-by-line. The collected documents were categorized by timeframe, the method mentioned and type of disease.
Ethical Considerations: Honesty and trustfulness were observed by referring texts to the refrences used.
Findings: NDD forms including solids were classified into nasal insufflation (Nafookh, Atoos), splashes (Zarur) and dough (wax) includind suppository and wick, liquids were as nasal dibbling (Saoot) and liquid sniff formulations (Nashoogh) and gaseous forms were as fumigation (Bakhoor), vapor bath (Inkibab), inhalation (Lakhlakhah), aromatic agents (Shamoom, Ghavali). Saoot was used more than the other methods and the illness which most recommended was headache.
Discussion and Conclusion: NDD were advised in PM for several diseases. This method with a lot of benefits like easy to use, often painless, affordable and high efficiency and some side effects such as nasal mucosal injury, limitation in drug transmission through the nose and no drug withdrawal after usage has high potential for future researches.
Please cite this article as: Allah Gholipur M, Gorji N, Moeini R, Memariani Z. An Application of Nasal Drug Delivery for Management of Head and Neck Diseases from the Perspective of Persian Medicine. Med Hist J 2019; 11(40): 89-105
