Zbornik radova - 8. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 7-9. 11. 2014
Abstract
Cilj ovog rada je utvrđivanje odnosa između inteligencije i vizuelne pažnje
i egzekutivne kontrole. Uzorkom je obuhvaćeno 33 desetogodišnjaka
tipičnog razvoja (42,4% devojčica i 57,6% dečaka) i 80 dece sa lakom intelektualnom
ometenošću (LIO) (45% devojčica i 55% dečaka) uzrasta od 10-
13.11 godina. U istraživanju je korišćen Test markiranja traga (Trail Making
Test), i to prvi deo za procenu bazične vizuelne pažnje (TMT-A) i drugi deo
za procenu složenog konceptualnog praćenja (TMT-B). Izvedena varijabla
(TMT-E), koja predstavlja odnos između TMT-B i TMT-A, korišćena je kao
mera egzekutivne kontrole. Rezultati ukazuju na to da unutar homogenih
kategorija nivoa intelektualnog funkcionisanja nema statistički značajnih
razlika u performansi na TMT-A, TMT-B, i TMT-E, a da su te razlike značajne
kada se uporede ispitanici tipičnog razvoja i oni sa LIO (p<0,01). Desetogodišnjaci
tipične populacije znatno prevazilaze performansu njihovih
vršnjaka sa LIO (TMT-A i TMT-B: p=0,000; TMT-E: p=0,040). Poređenjem
performanse desetogodišnjaka tipične populacije sa performasom starije
dece sa LIO (11, 12 i 13 godina), utvrđeno je da, u domenu bazične vizuelne
pažnje, deca sa LIO tek na uzrastu od 13 godina postižu nivo performanse
desetogodišnjaka tipične populacije. U domenu mogućnosti složenog konceptualnog
praćenja kod dece sa LIO postoji jasan razvojni trend, no ona
na uzrastu od 13 godina i dalje statistički značajno zaostaju za desetogodišnjacima
tipične populacije (p=0,001). Uzrast se pokazuje kao glavni činilac
nivoa razvoja bazične vizuelne pažnje (F(3,72)=9,575; p=0,000) i mogućnosti
složenog konceptualnog praćenja (F(3,72)=10,364; p=0,000) kod dece
sa LIO, koji objašnjava oko 30% varijabilnosti rezultata na TMT-A (parcijalni
η2=0,285) i TMT-B (parcijalni η2=0,302). Dinamika razvoja njihove
bazične vizuelne pažnje (F(3,72)=2,230; p=0,092) i složenog konceptualnog
praćenja (F(3,72)=1,409; p=0,247) ne zavisi od nivoa intelektualnog funkcionisanja.The aim of this research was to determine the relationship between intelligence
and visual attention and executive control. Sample consisted of 33 children of typical
development aged 10 years (42,4% girls and 57,6% boys) and 80 children with mild
intellectual disability (MID) (45% girls and 55% boys) aged 10-13.11. Trail Making Test
(TMT) was used to assess visual attention and executive control. First part of the test
(TMT-A) was used to assess basic visual attention, and second part (TMT-B) for the
complex visual attention (conceptual tracking). Derived variable (TMT-E), representing
ratio between TMT-B and TMT-A, was used as a measure of executive control. The results
indicates that there are no statistically significant differences in TMT-A, TMT-B, and
TMT-E scores within homogeneous categories of the intellectual functioning. However,
performance differences are significant between typically developed participants
and participant with MID (p<0,01). Ten year old typically developed children have
significantly better performance than their peers with MID (TMT-A and TMT-B:
p=0,000; TMT-E: p=0,040). Comparing the performance scores of 10 years old typically
developed children with the scores of older children with MID (11, 12, and 13 years) it
was determined that in the domain of basic visual attention, children with MID at the
age of 13 have similar performance level as 10 years old children of typical development.
The complex visual attention shows clear developmental trend in children with MID,
however, at age of 13 their performance is still delayed compared to 10 years old children
of typical population (p=0,001). Age is the main factor that influences development of
basic (F(3,72)=9,575; p=0,000) and complex visual attention (F(3,72)=10,364; p=0,000)
in children with MID, explaining around 30% of results variability on TMT-A (partial
η2=0,285) and TMT-B (partial η2=0,302). Developmental trend of basic (F(3,72)=2,230;
p=0,092) and complex visual attention (F(3,72)=3,551; p=0,247) does not depend on the
level of intellectual functioning